Charakterystyka technik plastycznych i ich rola w rozwoju aktywności twórczej

Program wychowania w przedszkolu obejmuje i zaleca stosowanie różnorodnych technik plastycznych w celu kształtowania u dzieci możliwości, zdolności, umiejętności. Pełnią one dużą rolę, gdyż stwarzają dla dzieci motywację do działania, a także sprawiają, że zajęcia są ciekawsze i atrakcyjniejsze, mówi o tym St. Popek: „ (...) Ważną rolę odgrywają również techniczne, (warsztatowe) środki realizacji tematów lekcyjnych. Są to głównie atrakcyjne dla dzieci techniki plastyczne, takie jak: gwasz, klejówka, tempera, szkice patykiem i tuszem na mokrym podkładzie, kolaż i inne techniki kombinowane płaskie i przestrzenne. (...)”
Techniki są bardzo ważnym środkiem zajęć plastycznych pobudzających wyobraźnię, pomysłowość, wzbudzającym zaciekawienie dotyczące efektu końcowego działalności twórczej dziecka. Podczas stosowania różnorodnych środków ekspresji mogą zabłysnąć uczniowie, którzy dotychczas nie radzili sobie z zadaniami plastycznymi. Szczególną uwagę na rolę technik plastycznych jako środków wyrazu zwrócili V. Lowenfeld i C. Brittain. Środki te pozwalają dziecku ujawnić jego wizje plastyczne, utrwalić i wzbogacić przeżycia. Doskonalą również sposób posługiwania się narzędziami (kredka, pędzel, nożyczki), odkrywanie możliwości zastosowania środków wyrazu i kompozycji. W miarę rozwoju psychofizycznego dziecko uczy posługiwać się konkretnymi technikami podkreślającymi walory i komunikatywność jego wypowiedzi (akwarele, plakatówki, stemplowanie, collage, batik, frottage, papieroplastyka). Jeżeli nie będziemy inspirować, szukać nowych form wypowiedzi plastycznej, dziecko szybko zniechęca się do rysowania. Potwierdzeniem ważności środków wyrazu plastycznego są słowa J.Lewickiej: „ (...) metodyka pobudzania i rozwijania inwencji plastycznej i inicjatywy twórczej przez zajęcia plastyczne, oparte w dużej mierze na wyobraźni i fantazji własnej wychowanka (...) charakteryzuje się posługiwaniem różnorakimi technikami plastycznymi i różnymi środkami kształtowania (...)”

Oto charakterystyka niektórych z technik plastycznych.

Rysowanie kredką świecową.
Najpopularniejszą i najczęściej wykorzystywaną techniką jest rysowanie kredką świecową. Jest to prosta technika, którą można wykorzystywać z najmłodszymi dziećmi. Nie potrzeba tych kredek temperować, jeżeli się złamią można je wykorzystać do najmniejszego kawałka. Można uzyskać nimi różnej długości kreski, jak również zapełnić większe przestrzenie, bez znużenia, gdyż wystarczy rysować dużą powierzchnię boczną stroną kredki. Rysowana praca jest barwna i efektowna. Dlatego dzieci bardzo chętnie sięgają po tą technikę.

Malowanie akwarelą.
Przyjemną, choć trudniejszą techniką jest malowanie farbami akwarelowymi (w guziczkach). Są to farby wodne na co wskazuje sama nazwa (aqua- woda). Malowanie nimi opiera się na operowaniu plamami, miejsca białe należy takimi pozostawić, gdyż nie używa się białej farby akwarelowej. Nie należy malować kreskami, gdyż uzyskuje się nieciekawy i nieestetyczny efekt. Można ich używać malując na kartce pokrytej cienką warstwą wody, jest to odmiana tej techniki zwana „mokro na mokrym”. Uzyskuje się przez to ciekawy efekt rozmazania kształtów. Dla nadania wyrazistości malunku można kontury pociągnąć piórkiem z czarnym tuszem. Ta odmiana nadaję się dla dzieci nieco starszych.

Malowanie farbami plakatowymi.
Jest to bardzo interesująca technika, gdyż można tymi farbami malować na różnych tłach i materiałach. Mają one intensywne barwy i ciekawą, chropowatą powierzchnie, bez trudu, a także nie musi skupić się na drobnych szczegółach, a oddać się samym wrażeniom, wyobraźni, doznaniom twórczym. Malowanie tymi farbami to ciekawa, ekscytująca zabawa.

Wydzieranka kolorowa.
Technika ta polega na wydzieraniu małych i większych kawałków kolorowego papieru o różnorodnych kształtach i przyklejeniu na papier bez przygotowywaniu wcześniej konturów. Brzegi papierów mają nierówne kształty i białe krawędzie co nadaję dodatkowego efektu pracy. Wydzieranka może składać się z pojedynczych, większych kawałków stanowiących określoną formę, bądź z bardzo drobnych kawałeczków, z których powstaje jeden element. Tworzy to efekt mozaiki. Jest to pracochłonne zajęcie, ale wyrabiające sprawność palców. Nie należy jednak wymagać wyklejenia całej kartki, czy dużych płaszczyzn, bo może to zniechęcić dzieci do dalszej pracy ( szczególnie młodsze).

Wycinanie z papieru.
Równie efektowna i ciekawa jest wycinanki z kolorowego papieru. Różnica polega na tym, że określone kształty wycinane są nożyczkami. Nie powinno się rysować ołówkiem szkicu elementów, gdyż zatracają one charakter wycinanki. Warunkiem zastosowania tej techniki jest umiejętność operowania nożyczkami. Nadaje się ona do technik ilustracyjnych. Wyrabia wyobraźnię, spostrzegawczość, pobudza dzieci do aktywności i samodzielnego myślenia.

Papierowe witraże.
Technika ta jest dosyć trudna i pracochłonna, szczególnie dla młodszych dzieci, zarazem bardzo dekoracyjna i oryginalna. Jej podstawą jest narysowanie na brystolu kształtu, konturu zamierzonego elementu. Następnie należy wyciąć płaszczyzny środkowe i pozostawić tylko kontur kompozycji. Później odwraca się kartki i podkleja kolorową, cieniutką bibułką puste wycięte przestrzenie. Takie witraże mogą stanowić akcent dekoracyjny Sali lub okien.

Rysowanie świecą.
Do rysowania świecą można wykorzystać świeczki białe (trudniejsza technika) lub kolorowe, którymi rysunek będzie bardziej widoczny. Można posługiwać się kreską lub płaszczyznami, plamami. Po zakończeniu rysowania świecą nakładamy na kartkę akwarelową farbę bądź tusz w ciemnym kolorze. Farba pozostaje w tych miejscach, gdzie nie było warstwy świecy. Jest to dosyć łatwa i przyjemna technika.

Rysowanie węglem.
Węgiel rysunkowy doskonale nadaje się do rysowania na dużych arkuszach papieru. Daje doskonałe możliwości uzyskania barw od jasnoszarej do czarnej, linie od bardzo cieniutkich do bardzo grubych. Bardzo ciekawe są prace wykonane węglem, linie w nich są różnej grubości przez co nadają rysowanym przedmiotom ruchu i życia.

Batik.
Jest to technika polegają ca na malowaniu obrazka pędzlem i płynnym klejem biurowym. Następnie należy całość pokryć tuszem w ciemnym kolorze. Po zupełnym wyschnięciu praca zmywana jest wodą. Zmyta zostanie tylko warstwa tuszu z klejem. Z ciemnego tła wyłonią się białe elementy rysunku. Linie nie są równe, gdyż pod klej dostanie się trochę tuszu co przypomina pęknięcia. Nadaje to pracy dodatkowy efekt oryginalności.

Wyklejanka z pociętych pasków papieru.
Do tego zadania wykorzystuje się paski białego papieru, które z jednej strony nacina się tak, aby powstała „trawka”. Następnie należy, na ciemnym tle uformować kształt jakiegoś np. zwierzęcia o poprzyklejać tylko nie ponacinaną stronę pasków. Drobne paski możemy nakładać jedne na drugie tworząc kudłate futerko zwierzątka. Technika ta nadaje się dla dzieci w każdym wieku.

Charakterystyka tych technik plastycznych i wielu innych zajęła się J. Lewicka. W swoim opracowaniu zawarła sto ciekawych pomysłów na pracę plastyczną. Nie sposób je tutaj wszystkie wymienić i opisać.

Oprócz wyżej wymienionych środków wyrazu można eksperymentować na różnorodnym materiale, w celu osiągnięcia ciekawych, pomysłowych prac plastycznych. Ciekawe rzeczy można wykonać np.: malując plasteliną. Dziecko rysuje kształt, kontur pożądanej rzeczy i wypełnia je plasteliną, która może być rozcierana palcem, formowana w kuleczki bądź wałeczki.

Wspaniałe efekty uzyskuje się poprzez wyklejanie konturów bibułką zwiniętą w kuleczki, czy poprzez łączenie ze sobą różnych technik, collage. Daje to możliwość rozwoju motywacji twórczej, pobudzenia wyobraźni, inwencji, fantazji dziecięcej. W czasie takiej pracy odkrywa się osobowość indywidualną każdego dziecka.