Ocena kształtująca

Ocenianie kształtujące to nowy nurt nauczania, którego zadaniem jest podejmowanie przez ucznia odpowiedzialności za własne uczenie się.
Ocenianie kształtujące to przede wszystkim nowe elementy lekcji zastosowane w codziennej pracy nauczyciela. Jest bardzo pracochłonne i czasochłonne ale przynosi efekty. Pierwszym etapem tego nauczania jest określenie celów lekcji. Przystępując do planowania lekcji, należy zadać sobie pytanie: Po co ja tego uczę moich uczniów? Uczniowie muszą wiedzieć, dokąd zmierzają. Jeśli będą znali założone cele, to łatwiej będzie je wspólnie osiągnąć. Stałe informowanie ucznia o celu lekcji, przesuwa odpowiedzialność za uczenie z nauczyciela na uczniów. Dodatkową sprawą jest planowanie lekcji w ten sposób, aby uczniowie widzieli zastosowanie wiedzy przekazywanej przez nauczyciela. Musimy ustalić, na co będziemy zwracać uwagę przy ocenianiu. Określenie celów szczegółowych jest potrzebne zarówno uczniowi jak i nauczycielowi. Dzięki celom szczegółowym zawieramy z uczniem, ale też i ze sobą umowę dotyczącą tego, co podlega ocenie. Jasne kryteria oceniania już na wstępie ukierunkuje uczenie się, uczeń będzie wiedział, co jest ważne, na co powinien położyć większy nacisk podczas uczenia się.

Możliwe są trzy warianty ocenienia jednej pracy lub wypowiedzi:
 tylko ocena kształtująca (wyrażona informacją zwrotną)
 tylko ocena sumująca ( podana stopniem)
 obie oceny

Ocena kształtująca, to taka ocena, która pomaga uczniowi uczyć się, wskazuje, co już zostało osiągnięte, a co i jak należy poprawić. Natomiast ocena sumująca, to ocena określająca efekt: poziom wiedzy ucznia z danego tematu na końcu procesu uczenia się.

Kolejnym istotnym elementem oceniania kształtującego są pytania kluczowe. Są to pytania, które:
 pokazują uczniom szerszą perspektywę zagadnienia,
 są ściśle związane z celem lekcji,
 skupiają w sobie główna problematykę lekcji,
 mają spowodować zainteresowanie ucznia tematem,
Podczas lekcji uczeń powinien uzyskać odpowiedź na te pytania.
Pytanie kluczowe może dotyczyć kilku lekcji, jednego tematu. Uczniowie wraz z nauczycielem mogą poszukiwać odpowiedzi w ciągu jednej lub kilku lekcji.

Innym elementem nauczania kształtującego jest informacja zwrotna. Informacja zwrotna (IZ) jest dialogiem nauczyciela z uczniem mającym pomóc uczniowi w uczeniu się. Zawiera wskazówki co jest zrobione dobrze, a nad czym należy jeszcze popracować. W ocenianiu kształtującym ważnym elementem wzajemnego nauczania się jest ocena koleżeńska. Podczas oceny koleżeńskiej następuje wymiana doświadczeń pomiędzy ocenianym i oceniającym. Jest to mały krok do wzajemnego uczenia się. Ocena koleżeńska jest bardzo dobrą formą pracy na zajęciach, ponieważ uczniowie uczą się i pracują samodzielnie, wymieniają doświadczenia uzupełniają wiedzę. Żeby ocenić kolegę trzeba posiadać umiejętności i wiedzę. Istnieje tu również element samooceny własnej pracy. Na początku w klasach powoduje wiele zamieszania, zresztą tak jak każda inna nowa forma pracy, do której uczniowie muszą się przyzwyczaić. Uczniowie lubią ocena koleżeńską, sprawia im to wiele satysfakcji, czują się potrzebni, pokazują, że oni mogą kolegę koleżankę czegoś nauczyć, odczuwają satysfakcję, że tego już się nauczyli i potrafią kogoś sprawdzić i ocenić. W trakcie oceny koleżeńskiej ujawniają się braki uczniów w zakresie wiedzy lub umiejętności i w tym właśnie czasie uczniowie uświadamiają je sobie. Ta wymiana umiejętności i doświadczeń ma ogromne znaczenie w odpowiedzialności za własne uczenie się.

Ostatnim elementem bardzo ważnym OK. jest samoocena. Właśnie poprzez samoocenę możemy zachęcić uczniów do wzięcia odpowiedzialności za swoją naukę. Samoocena ma wpływ na uczenie się uczniów, ponieważ, żeby siebie ocenić trzeba to umieć zrobić. A w przypadku samooceny, uczeń musi zasięgnąć informacji kolegi lub nauczyciela w klasie, podejmując tym samym samodzielne uczenie się. Ma świadomość czego jeszcze nie umie i musi się tego nauczyć.