REFERAT: O dysleksji uwag kilka

Czym jest dysleksja? Wadą, chorobą, zaniedbaniem? Jak się przejawia? A może rzeczywiście – jak chcą niektórzy- nie ma żadnej dysleksji, są tylko niedbali rodzice, źli nauczyciele i leniwi uczniowie?
Zanim odpowiem na te pytania, pozwolę sobie na wstępne definicje. Chciałabym powiedzieć o trzech problemach: dysleksji rozwojowej - czyli specyficznych trudnościach w uczeniu się czytania; dysortografii rozwojowej - czyli specyficznych trudnościach w opanowaniu ortograficznie poprawnej pisowni; dysgrafii rozwojowej - specyficznej trudności w opanowaniu graficznej strony pisma (brzydkie pismo). Te trzy rodzaje problemów bardzo często – choć nie zawsz e- współwystępują ze sobą. Stąd też termin „dysleksja”, jest często używany na określenie tych trzech problemów.
Można źle czytać i pisać z wielu powodów:
- niedorozwój umysłowy
- zły stan narządów zmysłów, np. niedosłuch lub silna krótkowzroczność nie skorygowana okularami
- zaniedbania środowiskowe- brak troski ze strony rodziców o fizyczny, emocjonalny
i umysłowy rozwój dziecka
- błędy dydaktyczne szkoły
Wszystkie te powody nie sprawiają, że możemy mówić o dysleksji. Dysleksja to trudności z pismem niezależne od wymienionych powodów. „Klasyczny” dyslektyk będzie więc dzieckiem, które pomimo normalnej(a czasami wręcz wybitnej) inteligencji, troski rodziców, dobrej szkoły i dużej motywacji do nauki, nie będzie radziło sobie z czytaniem i pisaniem. Nie będzie miało natomiast większych trudności w zakresie innych umiejętności czy przedmiotów szkolnych.
U uczniów dyslektycznych da się zauważyć charakterystyczne dysproporcje w umiejętnościach
i tak na przykład:
• język polski - dobra znajomość zasad ortografii - duża ilość błędów,
• j. obce - łatwa wymowa - trudności w pisaniu lub odwrotnie,
• historia- dobra znajomość faktów- mylenie chronologii,
• geografia - obszerna wiedza ogólna- trudności w czytaniu mapy,
• matematyka - dobra znajomość teorii- mylenie znaków, trudności z geometrią,
• muzyka - dobry głos, poczucie rytmu- trudności w czytaniu nut
• plastyka i w – f - trudności z przestrzenią
Warto więc zadać sobie pytanie- skąd bierze się dysleksja? Nie jednoznacznej teorii. Większość badaczy uważa, że dysleksja to pewne zaburzenia sposobu przetwarzania informacji docierającej do mózgu- jej odbioru, analizowania, zapamiętywania oraz tworzenia odpowiednich planów działania. Są to trudności na tyle nieznaczne i specyficzne, że dość trudno jest wykryć ich objawy w życiu codziennym- poza samym czytaniem i pisaniem. Dopiero uważna obserwacja i odpowiednie testy pozwalają wykryć szereg różnych trudności dyslektycznych, nieraz z pozoru zupełnie nie związanych z czytaniem i pisaniem.
Wszystkie specyficzne trudności w przetwarzaniu informacji mają swe przyczyny w pewnych odmiennościach budowy mózgu dyslektyków. Te odmienności są zazwyczaj wrodzone i powstają już w okresie płodowym lub najpóźniej, okołoporodowym. Są też w dużej mierze dziedziczne. Dysleksja nie jest więc żadną chorobą lecz wynika z pewnej odmienności budowy mózgu i sposobu przetwarzania informacji.
Najczęściej występujące trudności to:
• zapominanie słów, nazw
• zła organizacja miejsca pracy
• gubienie się w poleceniach złożonych
• mylenie kierunków w przestrzeni
• przepisywanie z błędami
• brak poczucia czasu.
Dlatego warto wypracować pewne zasady pracy ucznia w domu:
1. Dobranie czasu pracy w domu ( odrabiania lekcji, uczenia się, ćwiczeń terapeutycznych) takiego, aby codziennie była to ta sama godzina, np. 16:30.
2. Dokonanie starannego przeglądu materiałów z lekcji i przypominanie sobie tego, co działo
się na zajęciach, gdy materiał był omawiany (obrazy, dźwięki, głos nauczyciela).
3. Odrabianie zadań domowych od przedmiotów najtrudniejszych i najbardziej nielubianych
do łatwych i lubianych.
4. Podczas układania zadań do odrobienia należy przygotować wszystkie potrzebne materiały,
np. słowniki, encyklopedie itp., by w trakcie odrabiania lekcji niepotrzebnie nie rozpraszać uwagi i nie denerwować się.
5. Między zadaniami można robić krótkie przerwy na gimnastykę, napicie się wody itp.
6. Podczas odrabiania lekcji należy stosować techniki tj. mapy umysłowe, schematy, wykresy, kolor czerwony itp.
Jakie ćwiczenia powinien wykonywać uczeń gimnazjum, u którego stwierdzono dysleksję?
Dobór ćwiczeń oczywiście zależy od rodzaju trudności. Można skorzystać z gotowych ćwiczeń. Jako przykład warto podać zeszyty ćwiczeń wydawnictwa Operon „Ortograffiti”. Są to ćwiczenia usprawniające różne funkcje - wzrokowe, słuchowe, ćwiczenia koncentracji, pamięci, logicznego myślenia.
ZESTAW ĆWICZEŃ DLA UCZNIA Z DYSLEKSJĄ (do pracy w domu)
I ĆWICZENIE TECHNIKI CZYTANIA:
1.Czytanie w zwolnionym tempie metodą łączną.
2.Czytanie tekstów pisanych różną czcionką (wielkość i kształt).

II ĆWICZENIA SPOSTRZEGANIA I PAMIĘCI WZROKOWEJ:
1.Stosowanie czerwonego koloru do pisania trudnych ortograficznie tekstów.
2.Wykonać etykietki ( 1/3 formatu A4 ) z wyrazami trudnymi do zapamiętania.

III ĆWICZENIA GRAFOMOTORYKI I KALIGRAFII:
! Przed ćwiczeniami i odrabianiem lekcji należy 10 minut moczyć ręce w bardzo ciepłej wodzie, jednocześnie masując dłonie w różnych kierunkach. ( w celu poprawy tempa i estetyki pisania)
1.Rysowanie na dużej płaszczyźnie pionowej i poziomej oburącz różnych wzorów lub przedmiotów
symetrycznie i równolegle stopniowo zmniejszając pole i elementy rysunku.
2.Pisanie liter i cyfr różnymi narzędziami pisarskimi w różnych liniaturach.
3.Pisanie wyrazów metodą łączną od bardzo wolnego tempa do bardzo szybkiego.

IV Ćwiczenia pojęć matematycznych
Do pracy z pojęciami matematycznymi należy stale korzystać:
- z liczmanów,
- wielu kolorowych plansz ze wzorami w zasięgu wzroku,
- częste powtórzenia wykonanych wcześniej ćwiczeń.
Warto zwrócić również uwagę, że pomocne mogą okazać się również ćwiczenia nie związane z pisaniem
i czytaniem. Są to ćwiczenia opracowane przez Paula Dennisona.
KINEZJOLOGIA EDUKACYJNA – PAUL DENNISON
ĆWICZENIA RUCHOWE
I Picie wody – niegazowanej.
II Masaż pod obojczykami: jedną rękę kładziemy na pępku, kciuk i palec środko¬wy drugiej ręki, ułożone
w kształcie litery C, układamy pod obojczykiem po obu stronach mostku i punkty te masujemy. Po chwili zmieniamy ręce i masujemy palcami drugiej ręki. Ćwiczenie to sprawia, że więcej krwi dopływa do mózgu.
III Ruchy naprzemienne: wymachy prawą nogą do wyciągniętej do przodu lewej ręki (po 10 - 20x).
IV Wygodny siad lub leżenie: nogi wyprostowane, skrzyżowane w kostkach, ręce – palce splecione
i zwinięte w pięść i lekko przyciśnięte do klatki piersiowej, 5 spokojnych oddechów, lekkie masowanie językiem podniebienia.
V Stopy na podłodze, dłonie w choinkę – spokojny oddech.
IV Leniwe ósemki: Ćwiczenia rozpoczynamy lewą ręką. Znak ósemki zakreślamy tak, aby punkt przecięcia linii znajdował się na wysokości oczu na wprost nosa. Ręka porusza się w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara, w górę, zatacza pętlę. Następnie z punktu znajdującego się na wysokości nosa, tym razem, zgodnie
z ruchem wskazówek zegara, kreślimy pętlę w górę i dookoła wracając do punktu rozpoczęcia ósemki. Ósemki rysowane na dużych kartkach.
VII Rysowanie oburącz: na dużej kartce jedna ręka dla drugiej jest odbiciem lustrzanym drugiej.
VIII Pisanie lewą ręką przez praworęcznych i prawą przez leworęcznych.
Efekty uzyskiwane dzięki sto¬sowaniu prostych ćwiczeń dr Dennisona są zadziwiające. Dziecko dyslektyczne uczy się czytać, dzieci uważane za opóź¬nione w rozwoju dorównują swoim rówieśnikom: toteż me¬toda ta rozprzestrzeniła się szero¬ko. Stosuje się ją w 30 krajach świata. U nas też wzbudziła za¬interesowanie pedagogów, psy¬chologów i rodziców.
Ortografię należy ćwiczyć często i przy każdej okazji. Dobrą metodą jest umieszczanie w widocznych miejscach etykiet z zapisanymi trudnymi wyrazami. Dziecko może „opatrzyć się” a potem możemy zastosować pisanie z pamięci. Ściągamy etykiety a dziecko zapisuje z pamięci wszystkie wyrazy, które zapamiętało. Dzieci
z problemami ortograficznymi powinny również założyć słowniczek trudnych wyrazów. Dobrze jest jeśli uczeń
z dysleksją może liczyć na pomoc rodziców lub starszego rodzeństwa i pisać dyktanda. Oto przykład dyktanda
w 10 punktach.

"DYKTANDO W 10 PUNKTACH" z komentarzem ortograficznym

Punkt 1. Umowa
Umów się z dzieckiem, że codziennie będzie robiło dyktando obejmujące zawsze tylko 3 zdania. Wymyślcie wspólnie nagrodę po każdym tygodniu pracy.
Punkt 2. Wybór tekstu
Zaznacz w książce dziecka 3 zdania i przeczytaj na głos pierwsze zdanie.
Punkt 3. Komentarz ortograficzny
Dziecko powtarza zdanie i omawia pisownię każdego wyrazu (podaje zasady pisowni, poszukuje skojarzeń)
Punkt 4. Zapisywanie
Dziecko zapisuje zdanie (podobnie postępuje z następnymi zdaniami)
Punkt 5. Kontrola 1 – dziecko
Dziecko samodzielnie sprawdza cały napisany tekst
Punkt 6. Kontrola 2 – dorosły
Dorosły sprawdza tekst. Jeżeli znajdzie błędy, podaje ich liczbę
Punkt 7. Kontrola 3 – dziecko
Dziecko ponownie sprawdza tekst z pomocą słownika ortograficznego
Punkt 8. Kontrola 4 – dorosły
Dorosły sprawdza poprawiony tekst. Jeżeli nadal są błędy, wskazuje tekst – wzór, z którego dyktował zdanie
Punkt 9. Kontrola 5 – dziecko
Dziecko porównuje napisany tekst ze wzorem i ostatecznie poprawia błędy
Punkt 10. Poprawa
Dziecko opracowuje błędnie napisane wyrazy (np. podaje zasady pisowni, wyrazy pokrewne, odmienia wyraz przez przypadki, wymienia na inne formy).
„DYKTANDO W 10 PUNKTACH”
Utrwala znajomość zasad pisowni.
Wytwarza nawyk stałego przywoływania zasad ortograficznych podczas pisania.
Wytwarza nawyk stałego sprawdzania napisanego tekstu, a tym samym poczucie odpowiedzialności za napisany tekst.
UWAGI:
Podstawowym założeniem stosowania techniki „dyktando z komentarzem ortograficznym”
jest przeświadczenie o możliwości utrwalenia zasad pisowni i wytworzenia pełnej świadomości ortograficznej przez przekształcenie się nawyku „głośnego myślenia” omawianie zasad pisowni (pkt. 3 – w nawyk „cichego” przypominania ich sobie podczas pisania. Kolejnym zadaniem ćwiczenia jest wytworzenie nawyku dokładnego sprawdzenia i poprawiania każdej pracy pisemnej po napisaniu. Dziecko ma prawo do popełniania błędu, ale nie ma prawa pozostawiać go bez poprawienia. Warunkiem uzyskania tych efektów jest wykonywanie omawianego ćwiczenia krótko, lecz systematycznie oraz zawarcie umowy z dzieckiem, co do czasu pracy (codziennie), liczby dyktowanych zdań (zawsze tej samej) oraz nagrody (po każdym tygodniu ćwiczeń).
W ten sposób dziecko nie będzie usiłowało stale z nami negocjować.
Podsumowując, warto przypomnieć o czekających wszystkich gimnazjalistów testach. Dzieci dyslektyczne mają wydłużony czas pracy o jedną godzinę. Warto, by korzystały z tego. Prace tych uczniów, a właściwie tylko wypracowanie (jako dłuższa forma wypowiedzi) i krótka forma wypowiedzi mają odrębną punktację.
Pamiętajmy również, że dysleksja to nie jest choroba, ale wymaga dużo pracy i ćwiczeń.

Opracowała: Jolanta Faryńska , nauczyciel j. polskiego w Gimnazjum nr 4 w Stargardzie Szczecińskim przy współpracy z p. Ewą Bodnar – pedagogiem - terapeutą Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej w Stargardzie Szczecińskim.