Czy piszemy tak samo jak mówimy?

Cele lekcji:
poznawcze: uczeń pozna różnice między pismem a mową, dowiaduje się, że nie zawsze piszemy tak jak mówimy.

kształcące: uczniowie nauczą się ropoznawać różnice między pismem a mową, kształcą umiejętności poprawnego formułowania wniosków.

Bibliografia: M. Nagajowa „Słowo za słowem”;
M. Nagajowa „ABC metodyki języka polskiego”;
M. Nagajowa „ Jak uczyć języka polskiego w klasach 4-6”.

Ogniwo wstępne:
Sprawdzenie pracy domowej.

N: Przypomnijcie dzieci co nazywamy głoską a co literą?
U: głoska – najmniejszy dźwięk wymawiany (samogłoski i spółgłoski) litera – służy do zapisywania dźwięków; wszystkie litery tworzą alfabet

Ogniwo centralne:
Ćwiczeni 1.
Nauczyciel wpisuje na tablicy wyrazy, prosi uczniów by przeczytali głośno te wyrazy, a następnie powiedziały – ile jest w nich głosek, a ile liter.
U: łódka – 5,5 kleszcz – 5,7 złość – 5,5
las – 3,3 szczeniak – 6,9 szczotka – 6,9
kąt – 3,3 ściereczka – 6,7 dzban – 4,5
N: Popatrzcie na te wyrazy. Co zauważyliście? Czy w każdym wyrazie 1 głosce odpowiada 1 litera? Jeżeli nie to jak jest naprawdę.
U: W niektórych wyrazach 1 głosce odpowiada w piśmie 1 litera, w innych
2 litery czyli dwuznaki, w innych jeszcze litery z kropką, przecinkiem lub ogonkiem.
N: Aby utrwalić na piśmie to co mówimy używamy liter. Ale nie oddają one dokładnie wszystkich dźwięków mowy, dlatego często zdarza się tak, ,że nie potrafimy lub nie wiemy dokładnie jak napisać, czy jak wymówić dany wyraz. Dlatego teraz nauczmy się jak pisać i wymawiać wyrazy i nie mieć kłopotu. Przeczytajcie głośno wyrazy (na tablicy) i powiedzcie jak się je wymawia, a jak pisze.
U: matka, dom – wymawiamy tak jak piszemy
stalówka – [f] słychać będę – [e] słychać paw – [f] słychać
mrówka – [f] słychać róg – [k] słychać sad – [t] słychać
łódka – [t] słychać kózka – [s} słychać
kłódka – [t] słychać walizka – [s] słychać

N: Co zauważyliście? Powiedzcie jak piszemy te wyrazy.
U: wniosek ustnie: niektóre wyrazy pisze się inaczej niż się mówi np. ławka (łafka), będę (będe).
N: Nauczymy się teraz jak pisać wyrazy, które się inaczej wymawia, a inaczej pisze – co robić? Odczytajcie wyrazy z tablicy w formie innego przypadka.
U: np. łódka (t) bo łódek, kózka (s) bo kózek
N: Powiedzcie co nam dało to ćwiczenie w czym nas upewniło.
U: Ćwiczenie to upewniło nas jak pisać spółgłoski inaczej wymawiane niż pisane.
N: Popatrzcie teraz na inne wyrazy (tablica). Co zauważyliście? Przeczytajcie głośno.
U: róże – w rurze ważyć – warzyć (gotować)
bróg – bruk lud – lód
może – morze strużka – stróżka
Zauważyliśmy, że wyrazy te tak samo się wymawia, a inaczej je zapisujemy.

Ćwiczenie 2.
N: Abyśmy potrafili dobrze wymawiać i pisać wykonamy ćwiczenia, które pomogą nam w utrwaleniu wiadomości z dzisiejszej lekcji.
· uzupełnij odpowiednią literą wyrazy i wskaż rozbieżności między mową
a pismem (według wzoru).
Przeczytaj głośno te wyrazy, wskaż gdzie spostrzegłeś różnicę między wymową a pismem w tych wyrazach.
Wóz – wós ( z : s ) rybka – rypka ( b : p ) sad – sat ( d : t )
sąsiadka – sąsiatka ( d : t ) żabka – żapka ( b : p ) gaz – gas ( z : s )
kózka – kóska ( z : s ) gałązka – gałąska ( z : s ) wąż – wąsz ( ż : sz )
Ćwiczenie 3.
N: Popatrzcie teraz jak wymawia się głoski ę, ą, a jak pisze – wykonać ćwiczenie.
· Przeczytaj głośno podane wyrazy, dopisz do nich wyrazy pokrewne
z wymieniającymi się ą, ę.
N: Zauważycie, że głoskę ę, ą wymawia się różnie w różnych wyrazach, ale zawsze zapisuje się je tak samo: ą, ę.

ząb- zębowy pamiątka - .................
gołąb - gołębi pociąć - ......................
dąb - dębowy wziąć - .....................
pięć - piąty ............... - zaczęty

Ćwiczenie 4.
Wymów głośno podane niżej wyrazy. Podkreśl głoski, które tak samo się wymawia a inaczej zapisuje. Tam gdzie to możliwe – wyjaśnij pisownię.

morze bo morski honor każę (zrobić) bo ....
może bo mogę chata ukarze (za coś) bo .....
lód bo lody siła maże (po ścianie) bo ....
mucha bo muszka śnieg marzę ( o podróży) bo ....

Ćwiczenie 5.
Przeczytaj głośno fragment wiersza T. Lenartowicza „Rozmowa ze słowikiem”.
Które wyrazy inaczej się wymawia a inaczej pisze?
Które mają głoski mogące być różnie zapisane?
Które tak samo się pisze i tak samo wymawia?

Powiedz, słowiczku, powiedz, mój miły,
Błagam na wszystko w świecie:
O czym ty śpiewasz przez wieczór cały
W naszym ogródku w lecie?


Ogniwo końcowe:
Po wykonaniu serii ćwiczeń (pisanie-czytanie) uczniowie powtarzają wnioski
i zapisują je do zeszytu (wnioski te były wcześniej wyciągnięte).
Praca domowa – ćwiczenie 5,7/31.