Uczeń zdolny w młodszym wieku szkolnym

Jako nauczyciel z kilkuletnim stażem pracy wśród dzieci w młodszym wieku szkolnym niejednokrotnie spotykałam się z uczniami bardziej lub mniej uzdolnionymi. Specyfika tego wieku sprawia, że dzieci te uczą się bardzo chętnie. Szybko przyswajają nowe wiadomości, angażują się w prace kółek,
w różnego rodzaju konkursy przedmiotowe.

Kim zatem jest uczeń zdolny?
Pojęcie „uczeń zdolny” służy do określenia jednostek, które pod względem zdolności intelektualnych przewyższają swoich rówieśników. W próbach określenia ucznia zdolnego zwraca się uwagę na takie własności jak:
• Zdolność do efektywnego uczenia się rzeczy nowych i wybitne, stale wyróżniające się wyniki w jakiejś aktywności;
• Oryginalność w myśleniu i działaniu;
• Przejawianie wysokiego poziomu myślenia analitycznego;
• Zainteresowania poznawcze, zdolność do koncentracji uwagi;
• Wrażliwość na problemy i wytrwałość w ich rozwiązywaniu;
• Przeżywanie satysfakcji z rozwiązywania problemów i pokonywania trudności intelektualnych
W codziennej pracy zdolności ucznia praktycznie ujawniają się w toku pracy nad materiałem nauczania. Uczniowie zdolni z reguły: szybciej i wytrwalej się uczą, opanowują szerszy zakres materiału, bardziej zależy im na nagrodach, mają szeroki zakres uwagi, charakteryzuje ich bogatsze słownictwo (w porównaniu do rówieśników), są zdolni do samodzielnej i efektywnej pracy. Wcześniej niż inni, zwłaszcza w młodszym wieku szkolnym opanowują umiejętność czytania i pisania, potrafią z niej korzystać. Wykazują zdolność wnikliwej obserwacji, szybko uczą się na pamięć, maja niezwykłą wyobraźnię, bardziej wierzą we własne siły, są na ogół lepsi od innych w matematyce.
Wiele badań wskazuje, że wysoki procent uczniów zdolnych nie wykorzystuje swoich możliwości umysłowych w nauce szkolnej Często uczniowie zdolni nie wyróżniają się w nauce, ponieważ chcą być tacy sami jak ich rówieśnicy. Ogromna zatem tu rola rodziców i nauczycieli. Oni w pierwszej kolejności mogą zwrócić uwagę na dzieci wyróżniające się wysokimi lub wybitnymi zdolnościami w jakimś kierunku.
Wnikliwa obserwacja sposobów uczenia się i myślenia oraz zachowania się dzieci może stanowić bardzo dobrą podstawę do wyodrębnienia uczniów zdolnych.
O czym zatem powinien pamiętać nauczyciel w swej codziennej pracy, również z uczniem zdolnym? Jakie wyróżniamy formy i metody pracy, jakie mamy stosować środki i pomoce dydaktyczne aby pomóc uczniom zdolnym?
Jeżeli chodzi o pracę z uczniem zdolnym w młodszym wieku szkolnym to należy pamiętać, że praca ta może przebiegać dwutorowo, tzn. w czasie każdej lekcji jak również na zajęciach pozalekcyjnych. Na tych drugich mamy możliwość lepiej poznać ucznia, jego zdolności i predyspozycje. Możemy skupić uwagę na zagadnieniach mających związek tematyczny z omawianym na lekcjach materiałem. Możemy też wykroczyć poza jego ramy. Poruszyć ciekawe problemy, pojęcia, doświadczenia, na które nie ma czasu w czasie lekcji. Praca ucznia na kółku jest inna niż na lekcji. Jest tu czas i miejsce na swobodną rozmowę, dyskretne kierowanie. Można stworzyć właściwy klimat sprzyjający twórczemu uczeniu się. Na takich zajęciach możemy np. wykonywać z dziećmi pomoce dydaktyczne, tworzyć klasowe bądź szkolne gazetki. Mamy też możliwość przygotowania dzieci do konkursów.
Niestety większość z nas , nauczycieli ma możliwość pracy z uczniem zdolnym tylko w czasie lekcji. Tutaj głównie nasza praca z nim będzie polegała na pracy indywidualnej. Wówczas należy pamiętać o:
• Zadawaniu dodatkowych zadań podczas prac klasowych i domowych;
• Zachęcaniu do czytania dodatkowej literatury;
• Zwiększaniu wymagań, co do ścisłości i precyzji wypowiedzi
• Organizowaniu konkursów w rozwiązywaniu trudniejszych zadań
• Zachęcaniu do samodzielnego poznawania przez ucznia nowego materiału
Ponadto można zlecić:
• obsługę jakiegoś sprzętu
• poprowadzenie fragmentu lub całości lekcji
• opiekę nad uczniem słabszym.
Inne formy pracy z uczniem zdolnym to:
- praca w grupach o podobnym poziomie uzdolnień ( grupa zdolniejsza może dostać trudniejsze zadania do wykonania)
- praca w grupach, gdzie uczniowie zdolni pełnią funkcje liderów.
Wiadomo, że inna będzie praca z młodszym dzieckiem, inna z gimnazjalistą a jeszcze inna
z licealistą .Należy jednak pamiętać o ogólnych zasadach organizacji pracy ucznia zdolnego.

Należą do nich:
1. Utrzymanie wysokiego poziomu stawianych zadań i zapewnienie, że uczeń będzie widział sens zajmowania się nimi,
2. Uczenie obszerniejszego materiału lub nawet innego albo stawianie innych wyzwań np. pomoc kolegom w nauce, udział w konkursach czy olimpiadach.
3. Zbliżenie uczenia do procesu badawczego, który ma być dla ucznia wyzwaniem intelektualnym
4. Nagradzanie osiągnięć.
5. Traktowanie poważnie wszelkich pomysłów i prac

Wszelkie działania szkoły są w pełni skuteczne, jeżeli są zintegrowane z pracą wychowawczą w domu. Dlatego potrzebna jest wzajemna współpraca i wspieranie się w podejmowanych poczynaniach, a niekiedy wzajemna pomoc. Potrzeby te wynikają zarówno z faktu, że to rodzice na ogół wcześniej rozpoznają możliwości i potrzeby dziecka, także wypracowują określone sposoby opieki nad rozwojem jego zdolności. Szkoła powinna więc nawiązać kontakt i korzystać z ich wiedzy, doświadczeń i osiągnięć, organizując opiekę nad uczniem. Wzajemne współdziałanie jest ważne również wtedy, gdy dopiero w szkole dochodzi do rozpoznania szczególnych zdolności ucznia. Wiąże się to wówczas z pomocą w zrozumieniu specyfiki oczekiwań i możliwości ucznia zdolnego we wspólnym poszukiwaniu optymalnych form opieki rodzicielskiej nad rozwojem zdolności ucznia.