Problem eurosieroctwa w szkole

1. Identyfikacja problemu
We współczesnym świecie obserwujemy coraz większą migrację ludności, w szczególności ludzi młodych. Inne kraje stają otworem i chętnie przyjmują do pracy.
Z możliwości dobrego zarobku i lepszego życia korzysta coraz więcej zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Okazja szybkiego „dorobienia się” powoduje, że matka, ojciec, bądź obydwoje rodziców pozostawia w kraju swoje dzieci. Tak jest w przypadku Adama, ucznia III klasy gimnazjum, którego byłam wychowawcą od trzech lat. Chłopiec ten od pierwszego roku życia mieszkał z dziadkami. Początkowo mieszkał z dziadkami ze strony ojca, do czasu ukończenia VI klasy szkoły podstawowej, a obecnie mieszka z dziadkami ze strony matki. Ponadto, wygląda na to, że taki stan będzie trwał nadal.
Współczesna terminologia nazywa takie dzieci eurosierotami. Dla instytucji wychowawczych, organizacji i osób zajmujących się opieką, wychowaniem eurosieroctwo staje się coraz poważniejszym problemem, a jego rozwiązanie stawia przed nimi niemałe wyzwania i zadania do wykonania.

2. Geneza i dynamika problemu
Przyczyny zjawiska eurosieroctwa są wielorakie, można je rozpatrywać w wielu aspektach. Zasadniczy jest aspekt polityczno – ekonomiczny. Zubożał w naszym kraju rynek pracy. Nawet ludzie wykształceni nie mogą u siebie znaleźć posady na odpowiednich dla siebie stanowiskach, która dawałaby im nie tylko satysfakcję, ale i godne wynagrodzenie na „życiowym starcie”. Odkładają, więc w kraju na półkę swoje kwalifikacje i ambicje zawodowe, a wyjeżdżają za granicę wykonując niezadawalające, ale za to opłacalne zarobkowo prace. Tak było w przypadku rodziców Adama, którzy od kilkunastu lat przebywają w USA.
Drugi aspektem przyczyny eurosieroctwa, jest aspekt społeczny; ludzie chcą żyć w miarę na wysokim poziomie, nie odstawać ekonomicznie od innych krewnych, bądź znajomych w naszej hierarchii społecznej. Kolejny aspekt, to aspekt moralny; zmieniły się wśród ludzi priorytety, wartości. To pieniądz współcześnie wyznacza pozycję społeczną, nieważny jest fakt, w jaki sposób, gdzie i jakim kosztem zdobyty. A koszty zarabianych za granicą pieniędzy są zdecydowanie większe niż zyski, a ponoszą je pozostawione bez rodziców dzieci – eurosieroty.
Zjawisko eurosieroctwa poddawane jest eskalacji. Do niedawna był to raczej problem miast, a dzisiaj rozszerzył się również na środowiska wiejskie, czego osobiście jestem świadkiem. W naszej szkole przybyło dzieci, których nie tylko jedno z rodziców pracuje za granicą, ale pracują tam obydwoje. W przypadku, gdy zarówno ojciec, jak i matka są nieobecni w domu, dzieci pozostają pod opieką swoich dziadków, bądź innych krewnych, a nawet znajomych. Bywa tez, aby nie być ciężarem dla jednych, wędrują od rodziny do rodziny zmieniając miejsca pobytu czasem zmieniają nie tylko środowisko, ale i miejscowość.

3. Znaczenie problemu
Dostrzeżenie problemu eurosieroctwa jest nie tylko koniecznością, ale i moralnym obowiązkiem każdego z nas, a przede wszystkim nas pedagogów. Dzieci, to nie przedmioty, które można przenosić z miejsca na miejsce. One czują, rozumieją i mają świadomość swojej sytuacji, stąd też odnoszą wrażenie bycia porzuconymi. Dziecko małe, większe i to duże potrzebuje mieć poczucie, że jest chciane, potrzebne i najważniejsze. Powinno mieć zapewnioną stałą opiekę, poczucie bezpieczeństwa i wzorce, na których będzie budować swoje wartości, zasady i kształtować swoją osobowość. Tego nawet najlepsi opiekunowie dziecku nie zapewnią, zwłaszcza gdy już, jak to jest w przypadku dziadków Adama, są zbyt zmęczeni życiem i jest zbyt duża różnica wieku, aby znaleźć z wnukiem wspólny język.
Obecność rodziców; ich opieka, troska, zainteresowanie, a przede wszystkim miłość jest dziecku nieustannie potrzebna. Tego wszystkiego brakuje Adamowi. Równie ważne są pozytywne wzorce i zasady z konsekwencją egzekwowania. A nikt inny nie jest w stanie wyznaczyć zasad i konsekwentnie ich przestrzegać tak, jak rodzice. To głownie z ich pomocą kształtuje się człowieczeństwo młodego człowieka, jego charakter i mocne fundamenty na dalsze życie. Szczególnie ważne jest, aby to wszystko posiadać w okresie dorastania, okresie buntu i różnych zagrożeniach ze strony otaczającego świata.

4. Prognoza

a) negatywna
Adam pozostawiony bez nadzoru rodziców i wszystkich wartości, jakie oni winni mu przekazać, nie jest odpowiednio przygotowany do dorosłego życia. Może ulegać złym wpływom tj. popaść w alkoholizm, narkomanię, chodzić na wagary, uczestniczyć w bójkach, kradzieżach czy ulegać szeroko pojętej demoralizacji. A za takie czyny, już jako nieletni, może być karany, konsekwencją czego może być nadzór kuratora, pogotowie opiekuńcze bądź zakład opiekuńczo – wychowawczy. To są bardzo skrajne prognozy, ale negatywy można dostrzec również, w życiu codziennym. Niedopilnowane dziecko opuszcza się w nauce, ma poczucie odrzucenia przez rodziców, samo izoluje się od środowiska rówieśników, bo trudno jest mu zrozumieć, że ktoś chce z nim obcować, rozmawiać, przyjaźnić się. Eurosierota nie ma pozytywnych wzorców, aby założyć własną dobrze funkcjonującą rodzinę. Ma zaburzoną psychikę, bowiem żyje w stresie, niepewności – brak mu stabilności.

b) pozytywna
Trudno doszukać się pozytywów eurosieroctwa, bowiem problem sam w sobie jest negatywny. Z obserwacji Adama można wnioskować, że bardzo szybko uczy się samodzielności, szybko też staje się dorosłym. Uczy się podejmować decyzje, załatwiać wszelkie sprawy, dokonywać różnych wyborów, np. szkoły czy przyszłego zawodu. Adam jest bardziej zaradny, ma większe umiejętności w wykonywaniu różnych prac domowych. Umie zadbać o swój wygląd, pomimo iż to dla chłopców nie jest ważne. Sam organizuje sobie czas wolny, ferie, wakacje.

5. Propozycje rozwiązań
W pracy z Adamem, aby rozwijać pozytywy i nie dopuścić do ewentualnych negatywnych zachowań starałam się zapewnić mu odpowiednia opiekę, troskę i ciepło, a także kontrolowałam częściej jego postępy w nauce. Zachęcałam do brania udziału w szkolnych imprezach i uroczystościach, przydzielałam mu zadania, których realizacja dawała mu poczucie ważności i docenienia przez nauczycieli i rówieśników. Adam mógł rozwijać swoje zainteresowania muzyczne, teatralne i redakcyjne, poprzez uczestnictwo w pozalekcyjnych zajęciach. Miał możliwość wyjazdów na basen, wycieczki i zawody sportowe.

6. Wdrażanie oddziaływań
Rozpoznanie sytuacji Adama z dostępnych mi źródeł (rozmowy z Babcią Adama, szkolnym pedagogiem i innymi nauczycielami) pozwoliło mi na podjęcie następujących środków:
- systematyczne rozmowy indywidualne z chłopcem,
- zaangażowanie chłopca w pracę samorządu szkolnego, współredagowanie gazetki szkolnej, uczestnictwo w konkursach i akademiach szkolnych
- częstsze kontakty ze szkolnym pedagogiem i psychologiem,
- zorganizowanie wypoczynku letniego,
- stopniowe przyzwyczajanie zespołu klasowego do jego zachowań,
- rozmowy telefoniczne z ojcem chłopca,
- pochwały werbalne i nagrody rzeczowe oraz pozyskiwanie środków finansowych i rzeczowych,
- systematyczne dokonywanie oceny zachowania i postępów w nauce chłopca

7. Efekty oddziaływań
Realizacja zamierzonych skutków oddziaływań uwidoczniła się przede wszystkim w:
- poczuciu chłopca, że jest zauważone i potrzebne,
- rozwijaniu swoich zainteresowań muzycznych i sportowych,
- akceptacji Adama jako członka zespołu klasowego i szkolnego,
- otoczenie go troską, ciepłem, opieką zarówno na terenie szkoły, jak i poza nią,
- wytworzenie w jego psychice pozytywnych nastawień do nauki i uczestnictwa w proponowanych formach pracy użytecznej,
- nauczeniu chłopca współpracy w grupie, odpowiedzialności za siebie i innych, pewności siebie oraz szacunku do siebie i kolegów / koleżanek.

Powyższe działania pozwoliły mu na stworzenie w sobie kodeksu zasad moralnych i szkolnych. Potrafi przyznać się do błędu oraz przyznać innym kolegom / koleżankom rację. Uważam, że zamierzone i zaplanowane działania i praca nad uczniem umożliwi mu łagodne w skutkach zetknięcie się z nową sytuacja szkolną po przejściu na wyższy etap uczenia się w liceum.