Uwarunkowania pedagogiczne w wyczynowym sporcie młodzieży na przykładzie CKS w Szczecinie

ARTYKUŁ TRAKTUJE POGRANICZE SPORTU W KONTEKŚCIE NAUKI NA WYSOKIM POZIOMIE ORAZ WYCZYNOWEGO SPORTU.


Katalog problemów wchodzących w zakres wczesnej specjalizacji sportowej można rozpatrywać w szerokim i wąskim ujęciu. Można, więc rozpatrywać wczesną specjalizację sportową jako problem w znacznym stopniu samodzielny, wyodrębniony wśród rozległego kompleksu zagadnień społecznych i sportowych, posiadający swoje odrębne, wyraźnie zaznaczone miejsce w praktyce i teorii współczesnego sportu. Konsekwencją tak zawężonego ujęcia problemu wczesnej specjalizacji sportowej było dążenie do względnie ścisłego i precyzyjnego określenia programu badań naukowych oraz szybkie przetwarzanie
na język praktyki sportowej zdobytych tą drogą informacji cząstkowych.
W węższym ujęciu wczesnej specjalizacji sportowej problematyka pedagogiczna stanowi zewnętrzną warstwę dla złożonego procesu treningowego, ingerując w nim,
co najwyżej poprzez typowe uczestnictwo trenera. Wpływ osiągnięć pedagogicznych
na wynik sportowy był mało dostrzegalny, nie widziano też należytej potrzeby rozwoju badań naukowych w tej dziedzinie.
Zmiana stosunku do problematyki pedagogicznej dokonała się dopiero wówczas, kiedy ustaliły się formalne i organizacyjne podstawy sportu młodzieżowego jakim jest m.in. CKS w Szczecinie. Zmiana stanowiska znalazła m.in. swój wyraz w dyskusjach terminologicznych proponujących zastąpienie terminu wczesna specjalizacja sportowa, pojęciem sport dzieci i młodzieży. A w postępowaniu szkoleniowo-wychowawczym dziś obowiązuje zasada, że tak jak dziecko nie jest miniaturą dorosłego człowieka, tak sport dzieci i młodzieży nie powinien być powtórzeniem w zmniejszonej skali do¬świadczeń kwalifikowanego sportu dorosłych. Ta swoista rewolucja pedagogiczna miała oczywiście swoje głębsze uzasadnienie, a jej głównym podłożem stał się trudny do rozwiązania konflikt, szkoła a sport, którego nie można było lekceważyć, ponieważ legł u podstaw nowej koncepcji sportu dzieci i młodzieży, ponieważ kryło się w nim szerokie pojmowanie społecznej roli nowoczesnego ruchu sportowego. Sport przestał być indywidualną sprawą jednostki i kwestią jej prywatnych ambicji czy zainteresowań, lecz stał się sprawą żywo zajmującą całe społeczeństwo, nie tylko z racji, poszerzającego się zasięgu międzynarodowego i wzrastającej roli na polu międzynarodowego zbliżenia, ale także, a może nawet przede wszystkim z racji swojego uwarunkowania społecznego, swojej społecznej bazy.
Wynik sportowy nadal jest zatem głównym celem powołanego do życia CKS
w kontekście rozbudowanej działalności sportowej i pedagogicznej.
W szerokim ujęciu wczesnej specjalizacji sportowej problematy¬ka pedagogiczna stanowi integralną całość tego ogólnego zjawiska, jakim jest sport wyczynowy, a zwłaszcza jego etapów początkowych określanych obecnie mianem sportu dzieci i młodzieży, albo
w skrócie - sportem młodzieżowym czego świadoma jest kadra trenerska jak i pedagogiczna szkoły.
Sport szkolny jest zjawiskiem niezmiernie złożonym, budzą¬cym rozliczne refleksje wychowawcze, w których ścierają się często przeciwstawne poglądy na temat roli, treści
i zadań spor¬tu w szkole. Po jednej stronie skupiają się zwolennicy sportu masowego wysuwający na pierwszy plan zadania ogólno-wychowawcze, widzący w sporcie czynnik pobudzający rozwój fizyczny i sprawność fizyczną ogółu polskiej młodzieży; po drugiej, gdzie skupia się szeroko rozumiana kadra CKS jako zwolennicy sportu wyczynowego, traktujący sport szkolny jako bazę sportu kwalifikowanego, a młodzież szkolną jako nie tylko zaplecze polskiej czołówki sportowej, ale docelowy model.
Rozbieżność zarysowanych stanowisk przenika do praktyki i jest źródłem niepokoju, którego nie można rozwijać na drodze połowicznych rozwiązań wychowawczych
i organizacyjnych, już choćby tylko z tego względu, że w samych założeniach tkwią zbyt głębokie sprzeczności.
Szkoła ogólnie jako system widzi w działalności sportowej możliwość poszerzenia zasięgu swego oddziaływania wychowawczego na ogół młodzieży, realizuje hasło sport
dla wszystkich, od¬rzuca selekcję i traktuje wyczyn sportowy jako rezultat naturalnego dojrzewania i dążenia młodzieży do sportowego mistrzostwa.
Tymczasem podstawę sportu wyczynowego stanowi ostry, dokonywa¬ny możliwie wcześnie wybór, a więc pracę z jednostkami wybitnie zdolnymi, rokującymi nadzieje
na przyszłość.
Zarysowana sprzeczność w założeniach ogólnych rozprzestrzenia się następnie
na zagadnienia metodyczne i wychowawcze, a także na zagadnienia społeczne,
i w konsekwencji skłania do odrębnego rozpatrywania sportu wyczynowego i sportu rekreacyjnego, w potocznym rozumieniu sportu i rekreacji.
Wyrazem współczesnych tendencji rozwoju sportu dzieci i młodzieży jest tworzenie wyselekcjonowanych zespołów ćwiczących, klas, szkół sportowych i szkół mistrzostwa sportowego, jaką jest CKS, nad którymi roztacza się wszechstronną opiekę szkoleniowo-wychowawczą.
W Polsce ten kierunek działania zapoczątkowano w latach siedemdziesiątych
i jest kontynuowany, co daje aktualnie wyniki potwierdzając słuszność obranej drogi; pozwalając połączyć zadania wyczynowego sportu z edukacją szkolną, którego przykładem niech będzie CKS.
Doświadczenia klas, szkół sportowych i szkół mistrzostwa sportowego w tym CKS zmieniają pogląd na rolę sportu w szkole, a przede wszystkim na jego funkcję wyczynową.
Dziś nie wytrzymują również krytyki takie poglądy, które zamierzają budować sport młodzieżowy w oderwaniu od szkoły. Rozwiązania takie napotykają i muszą napotykać
na zdecydowany sprzeciw rodziców i społeczeństwa, a często, także i samej młodzieży,
która nie potrafi i nie chce rozwiązywać podsuwanej jej alter¬natywy; sport albo szkoła.
Może być brane pod uwagę tylko jedno rozwiązanie. Szkolenie sportowe dzieci i młodzieży powinny być zlokalizowane w CKS - ach, ponieważ daje to optymalny model kształcenia sportowego młodego człowieka.
Działalność CKS powinna opierać się na ujednoliconym programie dydaktyczno, wychowawczo- sportowym. Wtedy można będzie mówić, o właściwych warunkach pracy sportowej oraz realizacji różnorodnych zamierzeń i planów życiowych młodych ludzi.
Formy działalności sportowej powinny stanowić integralną część systemu wychowania. Sport jest zjawiskiem społecznym; nieodłącznym elementem współczesnego życia. Suk¬ces sportowy powoduje, że zwycięzca uzyskuje wysoką rangę w środowisku nie tylko sportowym, ale często i całego kraju. W świadomości społecznej, kształtuje się wzór osobowy sportowca wysokiego wyczynu, którego sukces wiąże się ze sprawnością i cechami charakterologicznymi. Ta społeczna rola zobowiązuje do troski o wszechstronny rozwój osobowości zwłaszcza młodzieży uczestniczącej w sporcie kwalifikowanym oraz prawidłowe wchodzenie jej w życie społeczne. Zawodnik należący do elity sportowej musi stosować
się do norm życia współczesnego społeczeństwa. Właśnie takie postulaty przyświecają
w kategorii celów i zadań sportowych naszej szkoły, które nie mogą być równocześnie czynnikiem izolacji młodocianych zawodników w innych formach życia społecznego;
rodziny, szkoły czy środowiska.
Ten na pozór bardzo ogólny i odległy od praktyki sportowej postulat przywodzi
na myśl cały szereg bezpośrednich powiązań i odniesień wychowawczych. Walka sportowa mimo swej izolacji i daleko posuniętej umowności stanowi elementarną cząstkę mocno rozbudowanego organizmu społecznego. Sport pozbawiony swego społecznego rezonansu straciłby podstawy funkcjonowania. Tymczasem można mnożyć przykłady pokazujące, jak często zadania sportowe realizuje się w praktyce w oderwaniu od innych problemów życia kulturalno-społecznego, jak często z powodu krótkowzroczności tworzy się sztuczne bariery odgradzające świat sportu od otaczającej rzeczywistości.
U podstaw nowoczesnych koncepcji rozwoju sportu młodzieżowego znajduje
się przekonanie, że praca ze sportowcami musi być osadzona głęboko w realiach bieżącego życia społecznego. Negując ją tworzymy warunki, które można przyrównać
do cieplarnianej hodowli, dającej szybkie, niekiedy wręcz błyskotliwe, lecz jakże nietrwałe
w czasie efekty.
Sport na obecnym etapie rozwoju wy¬maga szczególnego nakładu pracy
i specyficznych rozwiązań organizacyjnych, metodycznych i wychowawczych. Stając naprzeciw tak sformułowanym wyzwaniom w CKS dążymy do rozwiązywania podstawowego problemu: stosunku specjalizacji sportowej do ogólnych wymagań życia szkolnego i społecznego.
Dziś mamy już poza sobą ponad dziesięcioletni okres rozważań i doświadczeń organizacyjnych, okres inicjatyw dydaktycznych i wychowawczych. Zgromadzono w tym czasie dostatecznie duży zasób wiedzy, który pozwala wniknąć w głąb złożonego procesu szkolenia sportowego młodzieży. Spaliły na panewce próby, w których cały wysiłek organizacyjny polegał na stworzeniu odpowiedniej bazy treningowej i zabezpieczeniu wysoko kwalifikowanej kadry. Działalności sportowej z młodzieżą nie można pod¬porządkować prostym formom treningu, lecz musi się ona odbywać w szerokim kontekście społeczno- środowiskowym. Doskonaląc swój talent i rozwijając swoją specjalizację sportową młody człowiek potrzebuje aprobaty otoczenia, stąd czerpie motywację. Współzależność ta jest tak oczywista, że być może, dlatego, tak często schodzi na dalszy plan i zapewne z tego powodu nie zawsze dostatecznie staramy się, ją uwzględniać w konkretnych dokonaniach organizacyjnych i wychowawczych.
Budując etapy wyczynowego sportu młodzieżowego w CKS dokonujemy jednocześnie bezpośredniej ingerencji w prywatne życie młodego człowieka. Jest to proces nieunikniony, wiążący się z wyborem jakiejkolwiek specjalizacji a więc nie tylko sportowej. Sport można traktować jako cel najwyższy, ale nie jako jedyny. Można w działalności sportowej szukać ujścia dla własnych zamierzeń i ambicji, nie można jednak z niej czynić wyłącznego celu życiowego. Uświadamiając w CKS to zasadnicze rozgraniczenie pozwolimy podnieść skuteczność postępowania wychowawczego z młodzieżą, która szuka w działalności sportowej przede wszystkim po¬twierdzenia własnej siły i własnych możliwości oraz współzawodnictwa a zatem należy młodzieży, taką szansę dać.
Wydaje się że poruszone wyżej kwestie doskonale wpisują się w aktualne rozwiązania organizacyjne sportu młodzieży w formie Centrum Kształcenia Sportowego z pożytkiem
i sukcesami zarówno na niwie edukacji i kwalifikowanego sportu wyczynowego naszych uczniów – zawodników czego dowodem są wysokie średnie w nauce i sukcesy nie tylko
na miarę kraju ale w Europie i w świecie.

Bibliografia:
Manifest Sportowy: O prawach każdego człowieka do uprawia¬nia sportu. „Kultura Fizyczna” 1966, nr 1.
W. Pawłowska: Niektóre problemy wychowawcze sportu kwalifikowanego. „Sport wyczynowy” 1969, nr 9.