Program edukacyjno - wychowawczy pt. "Jestem przyjacielem lasu"

mgr Mirosława Piper
mgr Anna Trzęsiok- Pacenko

JESTEM PRZYJACIELEM
LASU


PROGRAM EDUKACYJNO - WYCHOWAWCZY
DLA WYCHOWANKÓW INTERNATU
SPECJALNEGO OŚRODKA SZKOLNO- WYCHOWAWCZEGO
W RYBNIKU

RYBNIK, 2009
jestem Przyjacielem LASU

„Drzewa i kamienie nauczą Cię rzeczy,
których nie usłyszysz z ust
żadnego nauczyciela”

Claraval


2
jestem Przyjacielem LASU


SPIS TREŚCI


1. Wstęp........................................ 4
2. Nawiązanie do przepisów prawa oświatowego .................................... 4
3. Cele główne programu ........................................ 5
4. Obszary, scenariusze i tematy spotkań ........................................ 5
5. Zestawienie celów ogólnych i operacyjnych ........................................ 10
6. Metody osiągania celów ........................................ 15
7. Formy organizacyjne aktywności dzieci ........................................ 16
8. Propozycje działań zmierzających do osiągnięcia celów programu ...... 17
9. Ewaluacja realizacji programu ........................................ 19
10. Uwagi o realizacji programu ........................................ 20
11. O autorach programu ........................................ 21
12. Przykładowe konspekty spotkań ........................................ 22
13. Bibliografia........................................ 37
14. Pomoce dydaktyczne do realizacji programu........................................ 39

3
JESTEM PRZYJACIELEM LASU

Wstęp

Człowiek od zarania dziejów, korzystając z naturalnych bogactw ziemi, wyrządził jej wiele krzywd, które stanowią poważne zagrożenie równowagi biologicznej. Zanieczyszczone powietrze, woda, gleba, obumierające drzewa, ginące zwierzęta- „wołają o pomoc”. Ochrona środowiska przyrodniczego jest wręcz koniecznością, a las jest naturalną jego częścią.
W dzisiejszych czasach na nowo budzi się poczucie szacunku i miłości do przyrody. Oznacza to postawę szacunku wobec nas samych. Traktując przyrodę i cały świat z szacunkiem, traktujemy z szacunkiem także i siebie.
Od wielu lat pracujemy z dziećmi specjalnej troski. Podczas licznych spacerów, wycieczek oraz zajęć o tematyce przyrodniczej zauważyłyśmy u swoich podopiecznych ogromne zainteresowanie przyrodą oraz otaczającym ich światem. Naturalna ciekawość świata oraz brak ukształtowanych stereotypów skłoniły nas do opracowania programu autorskiego „ Jestem przyjacielem lasu”. Dzięki zastosowaniu odpowiednio dobranych form i metod pracy można dostarczyć dzieciom głębokich przeżyć, podsunąć do naśladowania dobre wzorce oraz nauczyć odpowiedniego postępowania z przyrodą. Jednak warunkiem osiągnięcia pozytywnych efektów jest „wyjście na zewnątrz”; stworzenie dzieciom możliwości bezpośredniego kontaktu z przyrodą i konkretnych działań dla fauny i flory naszych lasów. Należy stwarzać dzieciom takie warunki, aby potrafiły dochodzić do określonych prawd oraz umiały przewidywać konsekwencje konkretnych działań.
Program edukacyjno- wychowawczy powstał z myślą o wychowankach internatu Specjalnego Ośrodka Szkolno- Wychowawczego w Rybniku i realizowany będzie w tejże placówce. Ma na celu podsumowanie i usystematyzowanie wiedzy, jaką wychowankowie uzyskali na różnym etapie edukacji, zdobyli przez własne obserwacje oraz wiedzy przekazanej dzieciom przez najbliższych członków rodziny.

Nawiązanie do przepisów prawa oświatowego

Cele ogólne programu nawiązują do podstawy programowej ( Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół ), która mówi m. in. iż kształcenie uczniów z upośledzeniem umysłowym polegać powinno na nauczaniu i wychowaniu całościowym, zintegrowanym, opartym na wielozmysłowym poznawaniu otaczającego świata. W myśl cytowanego rozporządzenia, zadaniem szkoły jest

4
JESTEM PRZYJACIELEM LASU

zatem : „ umożliwienie dzieciom z upośledzeniem umysłowym poznania środowiska
przyrodniczego, budzenia zainteresowania i szacunku dla otaczającej przyrody i
wychowaniu do życia w harmonii z przyrodą”, a także „ kształtowanie u dzieci postaw proekologicznych w kontaktach z przyrodą”. Ponadto rozporządzenie zwraca uwagę, iż edukacja przyrodnicza powinna być realizowana także w środowisku naturalnym, szkołą.

Cele główne programu

Podstawowym założeniem programu jest uświadomienie wychowankom, że troska o las jest troską o nas samych i nasze spokojne przyszłe życie. Uszczegóławiając powyższe założenie możemy wyodrębnić następujące cele główne programu :
Rozbudzanie zainteresowania i szacunku dla fauny i flory polskich lasów
Kształtowanie i doskonalenie prawidłowych form kontaktu z przyrodą leśną
Rozwijanie przyjaznego stosunku do zwierząt dziko żyjących w lasach
Poznawanie właściwych sposobów korzystania przez człowieka z zasobów leśnych
Kształtowanie umiejętności dostrzegania pozytywnych i negatywnych zmian zachodzących w środowisku pod wpływem działalności człowieka
Uczestnictwo w działaniach mających na celu ochronę i zapobieganie dewastacji środowiska leśnego
Wyrabianie poczucia współodpowiedzialności za środowisko leśne
Ukazanie związku między życiem lasu, a życiem ludzi i zwierząt
Poznanie własnej wartości i własnych możliwości

Obszary, scenariusze i tematy spotkań

Przedstawiony program oparty został na strukturze :
OBSZAR- SCENARIUSZ- SPOTKANIE. Każdy obszar posiada co najmniej dwa scenariusze, na każdy scenariusz składają się odpowiednio 4- 7 spotkań.

5
JESTEM PRZYJACIELEM LASU

OBSZAR PIERWSZY
WIELKA RODZINA DRZEW

SCENARIUSZ PIERWSZY :
BUDOWA DRZEWA
TEMATY SPOTKAŃ :

1.1. Korzenie – ukryta część drzewa
1.2. Pień drzewa – jego rola
1.3. Gałęzie i konary drzew
1.4.Kształty liści i igieł oraz ich rola w życiu drzewa
1.5.Jakie drzewa mieszkają w lesie?

SCENARIUSZ DRUGI :
ŻYCIE DRZEWA
TEMATY SPOTKAŃ :

2.1. Czy drzewo potrzebuje jedzenia
2.2. „Jak drzewa wędrują” czyli skąd biorą się drzewa ?
2.3. Rok w życiu drzewa
2.4. Ile lat ma drzewo ?
2.5. Nasze lasy chorują – dlaczego ?
2.6. Czarcie miotły i narośla czyli nietypowe formy drzew
2.7. Narodziny lasu

SCENARIUSZ TRZECI :
ZNACZENIE ROŚLIN DRZEWIASTYCH DLA FUNKCJONOWANIA BIOSFERY
TEMATY SPOTKAŃ :

3.1. Drzewo najważniejszym producentem tlenu
3.2. Rola drzew i krzewów w gospodarce środowiska wodnego
3.3. Drzewo – środowisko życia wielu roślin i zwierząt
3.4. Las sprzymierzeńcem człowieka
3.5. Formy ochrony przyrody leśnej


6
JESTEM PRZYJACIELEM LASU

OBSZAR DRUGI
ŻYCIE W CIENIU DRZEW

SCENARIUSZ PIERWSZY :
W KRĘGU LEŚNYCH TAJEMNIC
TEMATY SPOTKAŃ :

1.1.Rośliny runa i podszytu leśnego
1.2.Jakie owoce można znaleźć w lesie ?
1.3.Leśna apteka czyli lekarstwa pochodzące z lasu
1.4.Dary lasu
1.5.Rośliny wodne w środowisku leśnym
1.6.Uwaga – niebezpieczeństwa czyhające w lesie !

SCENARIUSZ DRUGI :
GRZYBY BOGACTWEM LASÓW
TEMATY SPOTKAŃ :

2.1. Budowa i występowanie grzybów
2.2. Grzyby przyjazne człowiekowi
2.3. Grzyby trujące i ich działanie
2.4. Grzyby chronione
2.5. Znaczenie grzybów w przyrodzie i gospodarce człowieka

SCENARIUSZ TRZECI :
POSZUKIWACZE LEŚNYCH SKARBÓW
TEMATY SPOTKAŃ :

3.1.Przegląd i sortowanie liści (igieł).
3.2.Tworzymy atlas liści ( igieł) znanych drzew (cz. I )
3.3.Przegląd ilustracji grzybów
3.4.Tworzymy atlas popularnych grzybów jadalnych i trujących (cz. II)


7
JESTEM PRZYJACIELEM LASU

OBSZAR TRZECI
KTO PEŁZA, LATA, SKACZE I HASA PO ROZLEGŁYCH POLSKICH LASACH

SCENARIUSZ PIERWSZY :
MIESZKAŃCY NASZYCH LASÓW
TEMATY SPOTKAŃ :

1.1.Kto mieszka w koronach drzew
1.2.Płazy i gady leśne
1.3.Najmniejsi mieszkańcy lasów
1.4.Zwierzęta „parzystokopytne” i „rogate”
1.5.Drapieżniki w naszych lasach
1.6.Nocni mieszkańcy lasów czyli kto kiedy śpi?
1.7.Leśna spiżarnia - kto kogo zjada?

SCENARIUSZ DRUGI :
NA „TROPIE” LEŚNYCH ZWIERZĄT
TEMATY SPOTKAŃ :

2.1.Co to są „tropy zwierząt”?
2.2.Poznanie wyglądu tropów najpopularniejszych zwierząt leśnych
2.3.Potrafię zidentyfikować zwierzę po jego tropie
2.4.Tworzymy atlas tropów zwierząt leśnych ( cz. III)

SCENARIUSZ TRZECI :
ZWIERZĘTA ZIMĄ
TEMATY SPOTKAŃ :

3.1.Sposoby zwierząt na przetrwanie zimy
3.2.W jaki sposób człowiek może pomóc zwierzętom w okresie zimy?
3.3.Gromadzenie żołędzi i kasztanów dla zwierząt w ramach akcji „Pomagamy zwierzętom”
3.4.Ptaki „zimujące” w Polsce
3.5.Dokarmianie ptaków w czasie zimy


8
JESTEM PRZYJACIELEM LASU

SCENARIUSZ CZWARTY :
OCHRONA LEŚNYCH MIESZKAŃCÓW
TEMATY SPOTKAŃ :

4.1.Dlaczego niektóre zwierzęta należy ochraniać?
4.2.Zwierzęta chronione w polskich lasach
4.3.Sposoby niesienia pomocy leśnym mieszkańcom
4.4.Tworzymy atlas zwierząt całkowicie chronionych (cz. IV)
4.5.Tworzymy atlas zwierząt częściowo chronionych (cz. V)

OBSZAR CZWARTY
ZOSTAWMY LAS NASTĘPNYM POKOLENIOM

SCENARIUSZ PIERWSZY :
KTO DBA O NASZE POLSKIE LASY ?
TEMATY SPOTKAŃ :

1.1. Nadleśnictwo jako instytucja powołana m. in. do ochrony polskich lasów
1.2. Leśnicy - ludzie zawodowo związani z ochroną lasów
1.3. Straż leśna i inni pracownicy lasów
1.4. Myśliwy - przyjacielem zwierząt !

SCENARIUSZ DRUGI :
ABY LAS PRZEŻYŁ NAS !
TEMATY SPOTKAŃ :

2.1.Rabunkowe działania człowieka i ich wpływ na środowisko leśne
2.2.Nie czyńmy z lasów wysypiska śmieci!
2.3.Do czego potrzebne jest nam drewno?
2.4.Zagrożenia dla zwierząt i roślinności leśnej
2.5.Dlaczego należy chronić lasy ?
2.6.W jaki sposób każdy z nas może chronić las ?


9
JESTEM PRZYJACIELEM LASU

Zestawienie celów ogólnych i operacyjnych

Każdy obszar zawiera cele ogólne, które osiągane są poprzez realizację celów operacyjnych. Zestawienie celów operacyjnych ma pomóc w dostosowaniu ich do możliwości psychofizycznych poszczególnych wychowanków oraz zindywidualizowaniu konkretnych działań (realizacja wszystkich celów nie jest konieczna).
OBSZAR I : WIELKA RODZINA DRZEW

CELE OGÓLNE:
Poznanie wyglądu, budowy i nazw drzew rosnących w naszych lasach
Poznanie ciekawostek o życiu drzew
Kształtowanie postawy szacunku wobec drzew - uświadomienie pożytku z drzew dla ludzi.

SCENARIUSZ PIERWSZY: BUDOWA DRZEWA

CELE OPERACYJNE
Wychowanek:
Wie gdzie znajduje się korzeń drzewa
Zna rodzaje korzeni
Potrafi powiedzieć, do czego służy korzeń drzewa
Wie, do czego służy pień drzewa
Zna rodzaje i kolory pni drzew
Potrafi wskazać gałęzie i konary drzewa
Zna kształty liści oraz wygląd igieł poszczególnych drzew
Rozpoznaje dane drzewo po jego liściu (igłach)
Wie, jaką rolę spełniają liście


SCENARIUSZ DRUGI: ŻYCIE DRZEWA

CELE OPERACYJNE
Wychowanek:
Potrafi powiedzieć, w jaki sposób drzewo się „odżywia”
Wie, co jest potrzebne, by drzewo rosło
Wie, w jaki sposób powstaje drzewo
Wie, jak się liczy wiek drzewa
Potrafi określić wiek drzewa
10
JESTEM PRZYJACIELEM LASU

Zna przyczyny chorób drzew
Potrafi powiedzieć, co najbardziej szkodzi naszym lasom
Wie, w jaki sposób można leczyć drzewa
Wie, kto leczy drzewa
Zna wygląd nietypowych drzew
Wie, skąd się biorą nietypowe formy drzew
Wie, w jaki sposób powstaje las (drogą naturalną, sadzonki i in.)

SCENARIUSZ TRZECI: ZNACZENIE ROŚLIN DRZEWIASTYCH DLA FUNKCJONOWANIA BIOSFERY

CELE OPERACYJNE
Wychowanek:
Wie, w jaki sposób drzewa produkują tlen
Wie, dlaczego tlen jest potrzebny do życia
Wie, w jaki sposób drzewa i krzewy zapobiegają np. powodziom
Zna rośliny i zwierzęta żyjące dzięki drzewom
Potrafi powiedzieć dlaczego las jest sprzymierzeńcem człowieka
Wie, jakie człowiek ma korzyści z lasu
Zna terminy tj. „bór”, „puszcza”, „park narodowy”
Potrafi wskazać na mapie największe obszary leśne w Polsce oraz w najbliższym rejonie
Zna zasady zachowania się w obszarach leśnych pod ochroną

OBSZAR II : ŻYCIE W CIENIU DRZEW

CELE OGÓLNE
Poznanie wyglądu i nazw drobnej roślinności leśnej
Uświadomienie korzyści i zagrożeń z „darów leśnych”
Rozbudzanie ciekawości poznawczej wychowanków

SCENARIUSZ PIERWSZY: W KRĘGU LEŚNYCH TAJEMNIC

CELE OPERACYJNE
Wychowanek:
Potrafi wskazać i nazwać warstwy lasu
Zna popularne gatunki roślin żyjących w dolnych warstwach lasu
Potrafi rozpoznać i nazwać leśne owoce
Wie o zakazie zrywania niektórych „owoców”
Potrafi rozpoznać trujące owoce występujące w lesie 11
JESTEM PRZYJACIELEM LASU

Zna leśne rośliny korzystne dla zdrowia człowieka
Potrafi nazwać rośliny żyjące w wodzie

SCENARIUSZ DRUGI: GRZYBY BOGACTWEM LASU

CELE OPERACYJNE
Wychowanek:
Zna budowę i warunki sprzyjające grzybom
Wie, jak rozpoznać grzyby trujące
Wie, co zrobić, gdy dojdzie do zatrucia grzybami
Wie, jakie potrawy można zrobić z darów leśnych
Wykazuje się szacunkiem do roślinności leśnej
Wie, że niektóre gatunki roślin i grzybów są pod ochroną

SCENARIUSZ TRZECI: POSZUKIWACZE LEŚNYCH SKARBÓW

CELE OPERACYJNE
Wychowanek:
Potrafi samodzielnie wyszukać w lesie liście pochodzące ze znanych mu drzew
Potrafi wskazać owoce i grzyby jadalne i trujące w środowisku naturalnym lub na fotografiach
Aktywnie uczestniczy w tworzeniu atlasu liści (igieł) oraz grzybów jadalnych i trujących


OBSZAR III: KTO PEŁZA, LATA, SKACZE I HASA PO ROZLEGŁYCH POLSKICH LASACH

CELE OGÓLNE
Poznanie różnych gatunków zwierząt zamieszkujących las
Znajomość wyglądu tropów zwierząt
Przybliżenie wychowankom ciekawostek z życia zwierząt leśnych
Uświadomienie konieczności ochrony zwierząt

SCENARIUSZ PIERWSZY: MIESZKAŃCY NASZYCH LASÓW

CELE OPERACYJNE
Wychowanek:
Wie, jak nazywają się zwierzęta umiejące latać
Potrafi wymienić i rozpoznać najpopularniejszych przedstawicieli ptaków
12
JESTEM PRZYJACIELEM LASU

Zna najczęściej spotykane płazy i gady żyjące w naszych lasach
Potrafi nazwać najmniejszych mieszkańców lasu, tj. jeże, owady, wiewiórki i in.
Zna wygląd kleszcza oraz sposoby unikania kontaktu z nim
Wie, jak postępować, gdy widzimy kleszcza na swoim ciele
Potrafi rozpoznać zwierzęta „parzystokopytne” i „rogate”
Zna pojęcie „drapieżnik”
Potrafi wymienić, czym różnią się drapieżniki od zwierząt roślinożernych
Zna przedstawicieli drapieżników i roślinożernych
Wie, że zwierzęta leśne różnią się trybem życia
Potrafi nazwać najpopularniejsze „nocne” zwierzęta
Wie, czym odżywiają się poznane zwierzęta
Potrafi krótko omówić cechy charakterystyczne poznanych zwierząt (wygląd, sposób polowania itp.)
Wie, jak odżywiają się poszczególne zwierzęta
Rozumie, dlaczego niektóre zwierzęta zjadają inne


SCENARIUSZ DRUGI: NA „TROPIE” LEŚNYCH ZWIERZĄT

CELE OPERACYJNE
Wychowanek:
Rozumie pojęcie „trop”
Wie, gdzie można spotkać tropy
Zna wygląd i cechy charakterystyczne tropów poszczególnych zwierząt
Wie, dlaczego warto znać tropy zwierząt leśnych
Potrafi dopasować trop do właściwego zwierzęcia
Potrafi samodzielnie wyszukać tropy w lesie
Wie, że „tropienie” leśnych zwierząt może być niebezpieczne
Aktywnie uczestniczy w tworzeniu atlasu tropów zwierząt leśnych


SCENARIUSZ TRZECI: ZWIERZĘTA ZIMĄ

CELE OPERACYJNE
Wychowanek:
Wie, dlaczego zimą zwierzętom jest trudniej żyć w lesie
Wie, w jaki sposób zwierzęta przygotowują się do zimy
Zna różne metody zwierząt na przetrwanie zimy

13
JESTEM PRZYJACIELEM LASU

Wie, w jaki sposób zmienia się tryb życia niektórych zwierząt leśnych podczas zimy
Potrafi powiedzieć, w jaki sposób człowiek może pomóc zwierzętom zimą
Wie, jakie niebezpieczeństwa czyhają na zwierzęta zimą
Wie, że pomaga zwierzętom zbierając dla nich żołędzie i kasztany
Świadomie pomaga ptakom dokarmiając je zimą
Wie, dlaczego trzeba dokarmiać ptaki w okresie zimowym
Potrafi powiedzieć, jakie ptaki odlatują, a jakie zostają w Polsce na zimę
Wie, czym się żywią ptaki zimujące w Polsce

SCENARIUSZ CZWARTY: OCHRONA LEŚNYCH MIESZKAŃCÓW
CELE OPERACYJNE
Wychowanek:
Rozumie, co oznacza pojęcie: „zwierzę pod ochroną”
Wie, dlaczego niektóre zwierzęta są objęte ochroną
Zna nazwy i wygląd zwierząt leśnych pod ochroną
Wie, co grozi za okaleczenie lub zabicie zwierzęcia objętego ochroną
Zna sposoby niesienia pomocy zwierzętom leśnym
Wie, co należy zrobić widząc zwierzę potrzebujące pomocy
Rozumie różnicę pomiędzy pojęciami: „zwierzęta całkowicie chronione” a „zwierzęta częściowo chronione”
Aktywnie uczestniczy w tworzeniu atlasu zwierząt całkowicie i częściowo chronionych


OBSZAR IV : ZOSTAWMY LAS NASTĘPNYM POKOLENIOM

CELE OGÓLNE
przybliżenie wychowankom instytucji oraz zawodów chroniących obszary leśne
uświadomienie wychowankom konieczności ochrony lasu przez ludzi
kształtowanie postawy proekologicznej u wychowanków

SCENARIUSZ PIERWSZY: KTO DBA O NASZE POLSKIE LASY ?

CELE OPERACYJNE
Wychowanek:
zna Nadleśnictwo jako instytucję zajmującą się gospodarką leśną
wie, gdzie jest siedziba Nadleśnictwa w Rybniku
wie, z jakimi sprawami można się udać do Nadleśnictwa
14
JESTEM PRZYJACIELEM LASU

wie, czym zajmują się leśnicy
potrafi wymienić inne zawody związane z ochroną lasów
potrafi powiedzieć, czym zajmuje się straż leśna, drwal
wie, kto to jest i czym się zajmuje myśliwy
potrafi opisać, kim jest kłusownik
wie, po czym odróżnić myśliwego od kłusownika
wie, że kłusowanie jest łamaniem prawa
wie, co zrobić, gdy zauważy w lesie sidła na zwierzęta lub polującego myśliwego

SCENARIUSZ DRUGI: ABY LAS PRZEŻYŁ NAS!

CELE OPERACYJNE
Wychowanek:
wie, w jaki sposób człowiek przyczynia się do niszczenia lasów
zna wpływ poszczególnych działań na życie roślin i zwierząt żyjących w lesie
wie, czego nie należy robić, by nie niszczyć lasu
wie, jakim zagrożeniem jest zostawianie śmieci w lesie
aktywnie uczestniczy w likwidowaniu leśnych wysypisk (sprzątanie lasu)
zna regulamin zachowania się w lesie
zdaje sobie sprawę z pożytku dla człowieka z drewna
potrafi wymienić nazwy przedmiotów wykonanych z drewna z najbliższego otoczenia
wie, jakim zagrożeniem dla roślin i zwierząt leśnych jest pożar
wie, jak uniknąć zaprószenia ognia w lesie
wie, jakie codzienne działania człowieka mogą przyczyniać się do ochrony lasów
wdraża w codzienne życie działania sprzyjające ochronie roślin i zwierząt.


Metody osiągania celów

Aby osiągnąć zamierzone cele programu ważne i potrzebne jest zastosowanie różnych metod, bowiem kształtowanie osobowości wychowanków wymaga całego systemu metod odpowiednio ze sobą powiązanych. Podstawowymi metodami realizacji programu są zatem :
Metody podające ( informacyjne)
pogadanka przedstawiająca nowe wiadomości
opis
wyjaśnienie 15
JESTEM PRZYJACIELEM LASU

opowiadanie
wykorzystanie środków masowego przekazu ( filmy DVD, prezentacje multimedialne)
Metody poszukujące ( problemowe)
giełda pomysłów
gry i zabawy dydaktyczne
elementy dyskusji
Metody waloryzacyjne ( eksponujące)
metoda ekspresyjna
metoda impresyjna
Metody operatywne
metoda ćwiczeń
metoda działań praktycznych
Ważny jest nie tylko odpowiedni dobór metod, ale także ich odpowiednie przekształcenie.


Formy organizacyjne aktywności dzieci

Aktywność indywidualna:
indywidualna aktywność jednolita
indywidualna aktywność zróżnicowana
Aktywność zbiorowa :
zbiorowa aktywność jednolita : aktywność grupowa
zbiorowa aktywność zróżnicowana
Indywidualne formy organizowania pracy wychowanka
praca z czasopismem, planszami, planami, mapami, przewodnikami do oznaczania roślin i zwierząt
przygotowanie wywiadów, ogłoszeń, wystaw itp.
wykonanie doświadczeń, ćwiczeń, zadań
obserwacje, pokazy, prezentacje multimedialne i filmów DVD
wycieczki.
Proponowane formy pracy pomogą w osiąganiu takich celów jak:
umiejętność komunikowania się
nawiązywanie i utrzymanie prawidłowych więzi społecznych
przestrzeganie ogólnie przyjętych norm i zasad
wypowiadanie własnego zdania
słuchanie przekazywanych informacji
liczenie się z opinią innych ludzi.
16
JESTEM PRZYJACIELEM LASU

Propozycje działań zmierzających do osiągnięcia celów programu

1.Pogadanki/ rozmowy kierowane w grupach na tematy przyrodnicze i wychowawcze obejmujące treści wynikające z programu. (np. W jaki sposób należy wypoczywać w lesie? Reguły zachowania się w lesie. Dlaczego niektóre zwierzęta są aktywne tylko nocą? Niebezpieczeństwa czyhające za człowieka w lesie. Do czego drzewu potrzebne są liście/igły? Itp.).
2.Organizowanie akcji dokarmiania ptaków w okresie zimowym.
3.Zorganizowanie i przeprowadzenie akcji pt. „ Sprzątamy las” połączonej z segregacją odpadów.
4.Tworzenie albumu tematycznie związanego z fauną i florą lasów.
5.Zorganizowanie konkursów plastycznych pt.
„Las w różnych porach roku”
„ Las woła o pomoc!” - inspiracje twórcze wokół tematu.
6. Przeprowadzenie akcji „ Pomagamy zwierzętom” ( jesienna zbiórka kasztanów i żołędzi dla zwierząt leśnych).
7. Przeprowadzenie konkursu wiedzy pod hasłem „ Życie lasu”.
8. Zajęcia w Ośrodku Edukacji Leśnej w Rybniku – projekcja filmów DVD i prezentacji multimedialnych, obserwacja eksponatów spreparowanych zwierząt, korzystanie z albumów i atlasów przyrodniczych, gry i zabawy dydaktyczne.
9. Wystawa prac plastycznych nt zwierząt mieszkających w lasach w Ośrodku Edukacji Leśnej w Rybniku.
10. Nawiązanie kontaktów z ludźmi zawodowo zajmującymi się ochroną środowiska leśnego, np. leśniczy, pracownicy Nadleśnictwa w Rybniku.
11.Wycieczki z uwzględnieniem wybranych zagadnień :


Teren wokół internatu: Obserwacja wyglądu drzewa, poznanie jego części składowych.
Obserwacja życia i sposobu zachowania się owadów.
Naprawa i opieka nad karmnikami, prowadzenie obserwacji ornitologicznych; czyszczenie karmników.

Najbliższa okolica: Poszukiwanie różnych, nietypowych form drzew, fotografowanie ich, nazywanie poszczególnych części składowych.


17
JESTEM PRZYJACIELEM LASU


Pobliski las: Obserwacja wyglądu lasu w różnych porach roku- wykonanie fotografii.
Obserwacja warunków życia zwierząt leśnych w różnych porach roku.
Zapoznanie z warstwami(piętrami) lasu; fauna i flora lasu.
Warunki klimatyczne panujące w lesie.
Przykłady dewastacji lasu.
Określanie zalet lasu.
Obserwacja i zbieranie okazów naturalnych.
Wyprawa badawcza w poszukiwaniu tropów zwierząt leśnych; obserwacja owadów mieszkających w lesie; zlokalizowanie dzikich wysypisk śmieci.

Ścieszka edukacyjno-
przyrodnicza„ Szkółka”
w Rybniku- Paruszowcu: Obserwacja lasu w poszczególnych fazach jego rozwoju- jak rośnie las, skąd biorą się drzewa.
Gatunki lasotwórcze, które tworzą nasze lasy.
Poznanie wyglądu i sposobu zawieszania na drzewach budek lęgowych dla różnych gatunków ptaków, poznanie ich przeznaczenia.

Ścieżka edukacyjno-
przyrodnicza „Gzel”
w Rybniku- Chwałęcicach

Ścieszka edukacyjno-
przyrodnicza „Dróżka Kopruszka”
w Przegędzy : Poznanie zależności między zbiornikami wodnymi, a rolą lasu w środowisku.
Ukazanie różnicy między łowiectwem, a kłusownictwem.
Zapoznanie z czynnikami stanowiącymi zagrożenie dla życia i przetrwania lasów w Polsce.
Obserwacja wyglądu oraz sposobu życia ciekawych gatunków ptaków wodnych.


18
JESTEM PRZYJACIELEM LASU

Ścieżka przyrodniczo-
leśna „ Głębokie doły”
w Książenicach: Możliwość obserwacji bogatej fauny i flory leśnej.
Poznanie wyglądu i sposobu życia zwierząt leśnych na przykładzie zagrody hodowlanej danieli.

Leśniczówka Rybnik-
Paruszowiec: Zapoznanie z obowiązkami i sposobem codziennej pracy leśnika. Kształtowanie szacunku dla trudnej pracy leśnika. Doskonalenie prawidłowych form kontaktu z osobami dorosłymi.

Poznanie życia zwierząt leśnych w okresie zimowym; sposoby zwierząt na przetrwanie zimy. Dostarczenie pożywienia dla zwierząt na czas zimy ( finał akcji „ Pomagamy zwierzętom”).

Ośrodek Edukacji Leśnej
w Rybniku: Udział w projekcji filmów DVD i prezentacji multimedialnych, obserwacja eksponatów spreparowanych zwierząt, korzystanie z albumów i atlasów przyrodniczych, gry i zabawy dydaktyczne; zajęcia edukacyjne.
Zapoznanie z działalnością edukacyjną Ośrodka.

Leśne Pogotowie dla
Zwierząt w Mikołowie: Kształtowanie wrażliwości na los i warunki życia zwierząt leśnych. Poznanie sposobów opieki i ratowania życia chorym zwierzętom.
Przeprowadzenie wywiadu z p. leśniczym (założycielem pogotowia) opiekującym się zwierzętami w oparciu o wcześniej przygotowane pytania.
Kompleks Edukacji
Leśnej w Katowicach: Udział w prezentacji przyrodniczo- edukacyjnym nt fauny i flory leśnej.
19
JESTEM PRZYJACIELEM LASU


Oglądanie ścieżki dydaktycznej oraz autentycznej pasieki- poznanie życia pszczół.

Ewaluacja realizacji programu

Program zakłada ewaluację zrealizowanych działań. W tym celu poszczególne scenariusze (jako części obszarów) powinny kończyć się sprawdzeniem, w jakim stopniu zostały przyswojone przez wychowanków cele operacyjne (patrz: „wykaz celów” ).Wypełnienie arkuszy ewaluacyjnych może być szybkim sposobem na podsumowanie zdobytej przez wychowanków wiedzy oraz umiejętności z poszczególnych części obszarów.
Przy ocenie stopnia realizacji poszczególnych celów operacyjnych należy uwzględnić możliwości psychofizyczne oraz stopień upośledzenia wychowanków. Stopień realizacji postawionych celów operacyjnych wobec każdego wychowanka oceniona zostanie skalą ocen od 1 do 6 (wiedza nabyta bądź umiejętność wykształcona w stopniu: 1-niedostatecznym, 2-miernym, 3-dostatecznym, 4-dobrym, 5-bardzo dobrym, 6-celującym).


Uwagi o realizacji programu

Program edukacyjno- wychowawczy „Jestem przyjacielem lasu”
przeznaczony jest dla wychowanków internatu Specjalnego Ośrodka Szkolno- Wychowawczego w Rybniku. Obejmuje dzieci z niepełnosprawnością intelektualną stopnia lekkiego, umiarkowanego i znacznego, (a zatem uczniów Szkoły Podstawowej, Gimnazjum, Zasadniczej Szkoły Zawodowej oraz Zespołów Edukacyjno- Terapeutycznych) w różnym wieku szkolnym. Będzie to możliwe dzięki zastosowaniu indywidualnych metod i form pracy. Program realizowany będzie głównie w grupach, w ramach zajęć wychowawczych; wybrane zagadnienia obejmą swym zasięgiem całą społeczność internatu. Zajęcia odbywać się będą na terenie internatu SOS-W, w terenie leśnym oraz w Ośrodku Edukacji Leśnej w Rybniku. Realizacja programu przewidziana jest na 4 semestry, tj. rok szkolny 2009/2010 oraz 2010/2011. Czas trwania spotkań dostosowana będzie do możliwości poszczególnych wychowanków.
W programie zawarto następujące propozycje, pomocne w jego realizacji :
tematykę konkretnych spotkań
20
JESTEM PRZYJACIELEM LASU

propozycje sposobu realizacji treści programu
przykładowe scenariusze spotkań
pomoce dydaktyczne do realizacji poszczególnych obszarów, scenariuszy, spotkań
różnego rodzaju gry, zabawy, ćwiczenia przydatne w pracy z wychowankami.
Na zakończenie prezentujemy obszerną literaturę, która w dużym stopniu będzie pomocna w realizacji przedstawionego programu.

Program „ Jestem przyjacielem lasu” został przedstawiony i pozytywnie zaopiniowany przez pracownika Nadleśnictwa Rybnik i realizowany będzie przy czynnej współpracy tejże instytucji.


O autorach...

mgr Mirosława Piper – aktualnie ( od września 1993 roku) wychowawca w internacie Specjalnego Ośrodka Szkolno- Wychowawczego w Rybniku.
Wykształcenie: Studium Nauczycielskie na kierunku nauczanie początkowe ( Racibórz ), studia wyższe zawodowe na kierunku pedagogika o specjalności pedagogika specjalna w zakresie oligofrenopedagogiki ( Kolegium Nauczycielskie, Gliwice), studia wyższe magisterskie na kierunku pedagogika o specjalności pedagogika specjalna w zakresie oligofrenopedagogiki ( Akademia Pedagogiczna, Kraków).

mgr Anna Trzęsiok- Pacenko – aktualnie (od września 2000 roku) wychowawca w internacie Specjalnego Ośrodka Szkolno- Wychowawczego w Rybniku.
Wykształcenie: licencjat na kierunku pedagogika specjalna, specjalność: pedagogika terapeutyczna (Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Krakowie), studia magisterskie na kierunku pedagogika specjalna, specjalność: pedagogika resocjalizacyjna (Wyższa Szkoła Pedagogiki Specjalnej w Warszawie), kurs kwalifikacyjny z oligofrenopedagogiki (WOM w Częstochowie).
Staż pracy i zajmowane stanowiska: lata 1998-1999 - nauczyciel wspomagający w klasie integracyjnej Szkoły Podstawowej nr 1 w Rybniku.


21
JESTEM PRZYJACIELEM LASU

Przykładowe konspekty spotkań

OBSZAR I. SCENARIUSZ I. SPOTKANIE 1.4.

TEMAT SPOTKANIA: KSZTAŁTY LIŚCI I IGIEŁ ORAZ ICH ROLA
W ŻYCIU DRZEWA

Cele operacyjne
Wychowanek:
zna kształty liści i wygląd igieł poszczególnych drzew
rozpoznaje dane drzewo po jego liściu/igłach
potrafi dopasować liść do odpowiedniego drzewa
wie, jaką rolę spełniają liście
potrafi się odpowiednio zachowywać w lesie
Metody pracy
podające (rozmowa, pokaz, instrukcja słowna)
praktycznego działania
waloryzujące
Formy pracy
Grupowa jednolita
Indywidualna zróżnicowana
Środki dydaktyczne
Zebrane naturalne liście i igły, fotografie drzew, szablony liści i igieł, duże kartki z bloku, karteczki z wykropkowaną nazwą drzewa, nożyczki, kredki.

Przebieg zajęć:
Faza wstępna
1.Zapoznanie wychowanków z tematem zajęć.
Faza właściwa
1.Wyjście na spacer do lasu (ew. parku) – obserwacja drzew i liści, porównywanie ich z fotografią lub ilustracją, zbieranie liści. Zwrócenie uwagi na różnice w wyglądzie liści i igieł.
2.Po przyjściu do świetlicy – porównywanie naturalnych liści z szablonami, kolorowanie szablonów zgodnie z naturalnymi, wycinanie.
3.„Podpisywanie” drzew – naklejanie karteczek z nazwą drzewa (pisanie po śladzie).
4.Dobór odpowiednich liści lub igieł oraz doklejanie ich do drzewa.


22
JESTEM PRZYJACIELEM LASU

5.Próba odpowiedzi na pytanie: „Jaką rolę spełniają liście?”(produkują tlen, są ozdobą, szumią, są pożywieniem dla zwierząt, chronią przed zimnem/słońcem itd.)
6.Wykonanie bukietu z reszty przyniesionych liści.
7.Rozwieszenie w świetlicy wykonanych drzew.
Faza końcowa
1.Podsumowanie informacji dot. drzew, ich liści i igieł oraz podkreślenie znaczenia drzew w życiu człowieka.


23
JESTEM PRZYJACIELEM LASU


OBSZAR I. SCENARIUSZ II. SPOTKANIE 2.4.

TEMAT SPOTKANIA: ILE LAT MA DRZEWO ?

Cele operacyjne
Wychowanek:
wie, w jaki sposób liczy się wiek drzewa
potrafi określić ile lat ma dane drzewo
wie, jak długo żyją drzewa
potrafi liczyć na konkretach w zakresie 10
Metody pracy
podające ( pokaz, instrukcja słowna)
praktycznego działania
waloryzujące
Formy pracy
grupowa jednolita
indywidualna zróżnicowana
Środki dydaktyczne
różnej grubości pieńki drzew, karty pracy, kredki.

Przebieg zajęć:
Faza wstępna
1.Zapoznanie wychowanków z tematem zajęć.
Faza właściwa
1.Wyjście do lasu (lub parku) – wyszukiwanie wyciętych lub złamanych drzew.
2.Zaprezentowanie wychowankom sposobu szacowania wieku drzewa.
3.Ćwiczenia indywidualne – samodzielne liczenie lat drzewa przez wychowanków (z pomocą wychowawcy).
4.Zabawa w „zgadnij, czy to drzewo jest od ciebie starsze, czy młodsze”- wychowankowie oceniają wiek drzewa „na oko”.
5.Po przyjściu do świetlicy – wychowankowie otrzymują karty pracy (zał.1).
6.Zaznaczanie (kolorowanie) obwódek na pieńku (liczba pokolorowanych otoczek musi być zgodna z liczbą widniejącą pod danym drzewem).
Karty pracy są zróżnicowane (1-4 drzewa).
7. Sprawdzenie poprawności wykonania „pomiarów”.
Faza końcowa
1.Podsumowanie zajęć, wystawka prac wychowanków w świetlicy.


24
JESTEM PRZYJACIELEM LASU

OBSZAR II. SCENARIUSZ II. SPOTKANIE 2.1.

TEMAT SPOTKANIA : BUDOWA I WYSTĘPOWANIE GRZYBÓW

Cele operacyjne
Wychowanek:
zna wygląd, budowę grzybów
zna nazwy poszczególnych części grzyba
rozpoznaje na ilustracji najpopularniejsze gatunki grzybów
wie, gdzie należy szukać grzybów
wie, z jakimi roślinami współwystępują grzyby
zna kalendarz grzybowy- czyli kiedy rosną grzyby
zna prawidłowy sposób zbierania grzybów
wie, że nie wszystkie grzyby możne człowiek jeść
potrafi wypowiedzieć się na temat treści wiersza
rozpoznaje i nazywa podstawowe kolory
Metody pracy
podające (opis, wzorowe czytanie, pokaz)
poszukujące
działań praktycznych
Formy pracy
indywidualna jednolita
indywidualna zróżnicowana
zbiorowa jednolita
Środki dydaktyczne
okazy naturalne grzybów, książka edukacyjna pt. „Królestwo grzybów”(patrz: Bibliografia), wiersz J. Brzechwy pt. „Grzyby”, ilustracje przedstawiające różnorodne gatunki grzybów, plansza „KRÓLESTWO GRZYBÓW” oraz nalepki z grzybami, karty pracy ze zróżnicowanymi zadaniami.

Przebieg zajęć
Faza wstępna
1.Wzorowe czytanie przez wychowawcę wiersza J. Brzechwy pt. „Grzyby”.
2.Omówienie treści wiersza a uwzględnieniem nazw gatunków grzybów występujących w treści wiersza.
Faza właściwa
1.Przedstawienie naturalnych okazów grzybów z gatunku pieczarka i na ich podstawie omówienie wyglądu i budowy grzyba; nazywanie poszczególnych części.
25
JESTEM PRZYJACIELEM LASU

2.Oglądanie ilustracji przedstawiających najpopularniejsze gatunki grzybów występujące w lasach. Zwrócenie uwagi na różnorodną ich budowę, kolorystykę oraz występowanie grzybów jadalnych, niejadalnych i trujących dla człowieka.
3.Podział wychowanków na 2 grupy (ze względu na posiadane przez dzieci umiejętności) i rozwiązywanie zadań matematycznych:
gr. I -zadanie łatwiejsze (zał. 2a)
gr. II- zadanie trudniejsze (zał.2b).
4.Czytanie informacji przez wychowawcę na temat życia grzybów, ich występowania, współżycia z innymi roślinami oraz omówienie kalendarza grzybowego i sposobów zbierania grzybów. Nawiązanie rozmowy opartej na doświadczeniach własnych dzieci.
5.Dzieci otrzymują jednakowe zadania, każde z dzieci rozwiązuje zadanie indywidualnie (zał. 3).
6.Przedstawienie plakatu „ KRÓLESTWO GRZYBÓW”, rozpoznawanie przez dzieci sylwetek różnych grzybów i wklejanie naklejek grzybów odpowiednie miejsca. Zwrócenie uwagi na symbole umieszczone na planszy (jadalny, niejadalny, trujący, gatunek chroniony).
Faza końcowa
1.Podsumowanie informacji uzyskanych przez dzieci na lekcji. Rozmowa nt doświadczeń własnych dzieci dotyczących grzybobrania.


26
JESTEM PRZYJACIELEM LASU

OBSZAR III. SCENARIUSZ I. SPOTKANIE 1.2.

TEMAT SPOTKANIA: PŁAZY I GADY LEŚNE
Cele operacyjne
Wychowanek:
zna wygląd i potrafi nazwać najpopularniejsze gady i płazy mieszkające w lasach
wie, co to znaczy gdy zwierzę jest „pod ochroną”
potrafi wskazać, które ze zwierząt omawianych na zajęciach jest pod ochroną
zna tryb życia i cechy charakterystyczne najpopularniejszych gadów i płazów
Metody pracy
podające (rozmowa, pokaz, instrukcja słowna)
praktycznego działania
waloryzujące
Formy pracy
grupowa jednolita
indywidualna zróżnicowana
Pomoce dydaktyczne
zdjęcia i ilustracje gadów i płazów , karta pracy, książka „Płazy i gady w Polsce” (patrz: Bibliografia), blok rysunkowy, kredki.

Przebieg zajęć:
Faza wstępna
1.Zapoznanie wychowanków z tematem zajęć.
Faza właściwa
1.Próba odpowiedzi na pytanie: Co to są gady i płazy?
2.Rozmowa z wychowankami nt. znanych im gadów i płazów.
3.Przedstawienie zdjęć najpopularniejszych przedstawicieli tego gatunku (m. in.: ropuchy, jaszczurki zwinki, zaskrońca) – zał. 4.
4.Omówienie trybu życia poszczególnych zwierząt. Zaznajomienie wychowanków z ciekawostkami z życia wybranych gadów i płazów.
5.Objaśnienie terminu: „zwierzę pod ochroną”.
6.Przedstawienie zdjęć płazów i gadów pod ochroną.
7.Ostrzeżenie przed jedynym jadowitym gadem w Polsce – żmiją (pokaz zdjęcia, instrukcja postępowania w razie kontaktu ze żmiją)- zał. 5.
8.Uzupełnienie kart pracy – połączenie poszczególnych zwierząt z ich
pokarmem/miejscem bytowania (zał. 6).
Faza końcowa
1.Podsumowanie zdobytej wiedzy dot. gadów i płazów. Wykonanie prac plastycznych przez wychowanków – rysowanie/kolorowanie dowolnego gada lub płaza. 27
JESTEM PRZYJACIELEM LASU

OBSZAR III. SCENARIUSZ I. SPOTKANIE 1.6.

TEMAT SPOTKANIA: NOCNI MIESZKAŃCY LASÓW CZYLI KTO KIEDY ŚPI?

Cele operacyjne
Wychowanek:
potrafi nazwać „nocne” zwierzęta przedstawione na zdjęciach
wie, czym się żywią w/w zwierzęta
potrafi krótko omówić wygląd oraz cechy charakterystyczne „nocnych” zwierząt
wie, dlaczego niektóre zwierzęta prowadzą nocny tryb życia
Metody pracy:
podające (rozmowa, pokaz, instrukcja słowna)
praktycznego działania
waloryzujące
Formy pracy
grupowa jednolita
indywidualna zróżnicowana
Pomoce dydaktyczne:
zdjęcia i ilustracje „nocnych” zwierząt, karta pracy, książka „Ilustrowana Księga Przyrody Polskiej” (patrz: Literatura), blok rysunkowy, kredki.

Przebieg zajęć:
Faza wstępna
1.Zapoznanie wychowanków z tematem zajęć.
Faza właściwa
1.Rozmowa z wychowankami nt. znanych im „nocnych” zwierząt.
2.Przedstawienie fotografii zwierząt leśnych aktywnych nocą (m.in. świetlik, sowa, dzik, borsuk, puchacz, ryś).
3.Próby nazwania poszczególnych zwierząt przez wychowanków.
4.Zaznajomienie wychowanków z ciekawostkami z życia wybranych nocnych zwierząt („Leśne zwierzęta”- patrz: Literatura).
5.Omówienie trybu życia w/w zwierząt (sposób polowania, miejsce schronienia, pożywienie).
6.Uzupełnienie kart pracy: połączenie wizerunku omawianych zwierząt z ich pokarmem (zał. 7).


28
JESTEM PRZYJACIELEM LASU


Faza końcowa
1.Podsumowanie informacji dot. nocnych zwierząt. Wykonanie prac plastycznych przez wychowanków – rysowanie/kolorowanie wybranego „nocnego” mieszkańca lasu.


29

JESTEM PRZYJACIELEM LASU

OBSZAR IV. SCENARIUSZ I. SPOTKANIE 1.4.

TEMAT SPOTKANIA : MYŚLIWY- PRZYJACIELEM ZWIERZĄT !

Cele operacyjne
Wychowanek :
potrafi wypowiedzieć się na temat treści piosenki
potrafi zredagować pojedyncze zdania
potrafi argumentować swoje wypowiedzi
potrafi rozpoznać myśliwego po ubiorze
zna obyczaje myśliwskie
zna zwierzęta leśne będące pod ochroną
rozumie pojęcia „ bezkrwawe polowanie”, „ myśliwy”
rozumie różnice między zajęciem myśliwego, a kłusownika
wie, jaki wpływ wywiera myśliwy na życie leśnych zwierząt
wie, jaki jest cel współczesnego myślistwa
wie, na czym polega współpraca myśliwego z leśnikiem.
Metody pracy
podająca( rozmowa kierowana, pogadanka, opis, pokaz)
poszukująca (gra dydaktyczna)
działań praktycznych
ekspresyjna
Formy pracy
indywidualna jednolita
indywidualna zróżnicowana
zbiorowa jednolita
Środki dydaktyczne
książka pt. „ Myślistwo” ( patrz Bibliografia), ilustracje przedstawiające myśliwego, zwierzęta leśne, trofea myśliwskie, łowy, karty pracy z zadaniami, etykiety z nazwami zwierząt, plansza z papieru, flamastry

Przebieg zajęć :
Faza wstępna
1.Wspólny śpiew piosenki ruchowej pt. „ W leśniczówce”. Rozmowa nt treści wykonanej piosenki, ukierunkowana na udzielenie odpowiedzi na następujące pytania:
co oznacza stwierdzenie : „bronić kogoś?”
w jaki sposób dorośli/ rodzice bronią dzieci?
przed kim lub przed czym leśniczy miał obronić zajączka?
30
JESTEM PRZYJACIELEM LASU

- w jaki sposób leśnicy/ wszyscy ludzie mogą bronić zwierzęta?
Faza właściwa
1.Prezentacja ilustracji przedstawiająca postać myśliwego. Dzieci odpowiadają na pytania:
- kim jest przedstawiony człowiek?
- czym może zajmować się?
Opisują wygląd myśliwego: ubiór i wyposażenie, z uwzględnieniem koloru odzieży.
2. Wychowawca uzupełnia wypowiedzi dzieci; wyjaśnia nazwę „myśliwy” oraz opowiada o jego pomocnikach np. pies, naganiacz (ubiór). Przedstawia cel łowiectwa w dzisiejszych czasach, omawia zwyczaje myśliwskie ( bractwo, gwarę itp.). Zwraca uwagę na współpracę myśliwego z leśnikami dla dobra zwierząt leśnych ( budowa paśników, dokarmianie).
3. Oglądanie ilustracji polowań i trofeów myśliwskich.
4. Wspólne rozwiązywanie zadania nt „ Co dają nam zwierzęta leśne” ( zał.8).
5. Przedstawienie najbardziej znanych metod polowania. Prezentacja ilustracji obrazujących te sposoby. Zwrócenie uwagi na humanitarny (bez cierpienia) sposób polowań.
6. Podział wychowanków na 2 grupy- ze względu na posiadane umiejętności. Samodzielne wykonanie zadań:
gr. I : zadanie łatwiejsze ( załącznik 9a)
gr. II : zadanie trudniejsze ( załącznik 9b).
7. Rozmowa kierowana dot. polowań na zwierzęta; zwrócenie uwagi na zwierzęta będące po całkowitą lub częściową ochroną( przypomnienie). Wspólne oglądanie ilustracji zwierząt chronionych, podanie nazwy i etykietowanie ilustracji .
8. Omówienie tematu „bezkrwawych łowów” jako formy podglądania życia zwierząt. Wyjaśnienie pojęcia, podanie przykładów.
9. Odpowiedzi dzieci na pytania, argumentując swoje wypowiedzi:
- Kim jest kłusownik? Co robi ?
- Czy myśliwy jest kłusownikiem?
- Jaka jest różnica między myśliwym, a kłusownikiem?
10. Zapisywanie wypowiedzi dzieci (na planszy z papieru) dot. postawy myśliwego i kłusownika względem zwierząt leśnych. Podkreślenie niehumanitarnych sposobów zabijania zwierząt przez kłusowników i konieczności zwalczania ich.
11.Oglądanie zdjęć ukazujących wnyki i potrzaski używane przez kłusowników.


31
JESTEM PRZYJACIELEM LASU


Faza końcowa
1.Podsumowanie informacji uzyskanych w czasie zajęć.
2.Podział wychowanków na 2 grupy, gry nawiązujące do tematu zajęć:
gr. I : ułożenie puzzli ( zał. 10a)
gr. II : gra tematyczna ( opis w zał.10b).


32
JESTEM PRZYJACIELEM LASU

OBSZAR IV. SCENARIUSZ II. SPOTKANIE 2.5.

TEMET SPOTKANIA: DLACZEGO NALEŻY CHRONIĆ LASY?

Cele operacyjne
Wychowanek:
potrafi wypowiedzieć się na temat treści wiersza
potrafi zredagować zdania dotyczące zachowania się w lesie
potrafi naśladować poruszanie się różnych zwierząt
potrafi wymienić sposoby ochrony lasów
rozumie pojęcie „środowisko przyrodnicze”, „ekologia”
rozumie konieczność ochrony lasów
rozumie znaczenie lasów dla człowieka
rozumie wpływ człowieka na środowisko
Metody pracy
podająca (rozmowa kierowana, pogadanka, pokaz, obserwacja)
działań praktycznych
waloryzacyjna
Formy pracy
indywidualna jednolita
indywidualna zróżnicowana
zbiorowa jednolita
Środki dydaktyczne
wiersz pt. „Co to jest przyroda?”, rozsypanka wyrazowa, zdjęcia zwierząt, papierowa plansza, przybory do pisania, farby, zdjęcia zwierząt, karteczki z nazwą leśnych zwierząt,kartki papieru, krzyżówka.

Przebieg zajęć
Faza wstępna
1.Powitanie zabawą ruchową- naśladowanie poruszania się różnych zwierząt. Dziecko losuję karteczkę z nazwą leśnego zwierzątka i naśladuje jego charakterystyczne zachowania. Pozostałe dzieci odgadują jakie to zwierzę, potem wszyscy naśladują tę czynność. Dziecko, który odgadło, losuje następną kartkę.
2.Rozwiązywanie w grupach zagadek o zwierzętach (zał. 11 ). Wychowanek, który udzielił poprawnej odpowiedzi, wskazuje postać odgadniętego zwierzątka.


33
JESTEM PRZYJACIELEM LASU

Faza właściwa
1.Wzorowe czytanie przez wychowawcę wiersza pt. „Co to jest przyroda?” (zał. 12). Wychowankowie odpowiadają na pytania, co to jest przyroda.
2.„Plansza pomysłów”. Dzieci podchodzą do ławki, na której leży papierowa plansza z napisem „PRZYRODA” i dopisują flamastrem nazwy elementów przyrody (lub zapisuje wychowawca).
3.Praca indywidualna. Dzieci porządkują wyrazy w rozsypance. Należy zwrócić uwagę na przyrodnicze i gospodarcze znaczenie lasu.
Grupa I- dzieci układają z rozsypanki wyrazowej tekst na temat: Co grozi lasom?(zał. 13a) Grupa II- dzieci porządkują wyrazy tworząc informację o tym, co nam daje las.(zał. 13b)
4.Prezentacja prac grupowych. Odczytywanie wspólnie ustalonych informacji.
5.Wychowankowie rozwiązują krzyżówkę- praca indywidualna (zał. 14). Odczytywanie hasła krzyżówki.
6.Dzieci zapisują na planszy (lub robi to wychowawca) zdania na temat korzyści płynących z lasu.
7.Rozmowa na temat ochrony lasów:
- Co zagraża lasom?
- Dlaczego należy chronić lasy?
8.Przedstawienie techniką „mokre na mokrym” obrazów na temat: „Las moich marzeń”. Zwrócenie uwagi na właściwy dobór barw.
9.Wystaw prac, wypowiedzi na temat ich treści.
Faza końcowa
1.Zakończenie zajęć, ocena pracy dzieci, podsumowanie:
Która część zajęć podobała wam się najbardziej?
W której części byliście najbardziej aktywni, twórczy?


34
JESTEM PRZYJACIELEM LASU

OBSZAR IV. SCENARIUSZ II. SPOTKANIE 2.6.

TEMAT SPOTKANIA: W JAKI SPOSÓB KAŻDY Z NAS, MOŻE CHRONIĆ LAS ?

Cele operacyjne
Wychowanek:
potrafi prostymi zdaniami opisać ilustrację
pamięta nazwy i wygląd zwierząt leśnych
rozumie pojęcie „dom”
wie, co można robić w lesie
zna podstawowe reguły zachowania się w lesie
wie, jak powinni zachować się ludzie będący w lesie
zredagować zdania nt zachowania się w lesie.
Metody pracy
podająca: opis, rozmowa kierowana, pokaz, obserwacja
działań praktycznych
waloryzacyjna
Formy pracy
zbiorowa jednolita
indywidualna jednolita
Środki dydaktyczne
ilustracje z leśnymi zwierzątkami, ilustracja przedstawiająca zachowanie się ludzi w lesie, duży kolorowy karton, rozsypanka wyrazowa, klej, paski papieru, pinezki, sznurek, cienkie deseczki.

Przebieg zajęć:
Faza wstępna
1.Wychowawca czyta zagadki o zwierzętach,a dzieci podają rozwiązanie. Następnie mówią, gdzie mieszkają te zwierzęta.
2.Rozmowa kierowana wyjaśniająca pojęcie „dom”.
Faza właściwa
1.Przedstawienie lasu, jako domu w którym mieszkają zwierzęta. Przypomnienie nazw zwierząt leśnych i wskazanie ich na ilustracji.
2.Swobodna wypowiedzi dzieci dot. sposobu zachowania się w domu ( porządek, spokój, wzajemny szacunek, pomoc).
3.„Co ludzie mogą robić w lesie”?- pantomima w wykonaniu dzieci.
4.Oglądanie ilustracji przedstawiającej prawidłowe zachowanie się ludzi w lesie (zał.15); omówienie ilustracji.

35
JESTEM PRZYJACIELEM LASU

5. Dzieci (z pomocą wychowawcy) wykonują zadanie polegające na
ułożeniu rozsypanki wyrazowej (zał.16). Odczytanie gotowych zdań. Naklejanie poszczególnych zdań na paski papieru.
6. Wspólne tworzenie „ Regulaminu zachowania się w lesie”- naklejanie pasków papieru ( z poprzedniego zadania) na duży karton. Omówienie poszczególnych punktów „Regulaminu...”
7. Zawieszenie „Regulaminu..” w świetlicy.
Faza końcowa
1.Zabawa tematyczna „W lesie” (zał.17).


36
JESTEM PRZYJACIELEM LASU


Bibliografia

Burakowska E.(1979): Las, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa.
Burnie D. (1993): Poznajemy przyrodę, Oficyna Wydawnicza ATENA, Poznań.
Chimery M. (1993): Zwierzęta i rośliny Europy, MUZA.
Cuisin M. (1978): Tajemnice zwierząt. W borach i w lasach, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław.
Czapczyk P. (1998): Zwierzęta chronione w Polsce, Wydawnictwo Podsiedlik- Raniowski i Spółka, Poznań.
Deryło K. (2001): Zwierzęta, Wydawnictwo Paweł Skokowski, Lublin.
Dominiewska A. red. (2008): Królestwo grzybów, Oficyna Wydawnicza MULTICO, Warszawa.
Drexer W. (1999): Las, MULTICO, Warszawa.
Echa Leśne- miesięcznik przyrodniczo- kulturalny, roczniki 2006-2009, CENTRUM INFORMACYJNE LASÓW PAŃSTWOWYCH, Warszawa.
Eko i My- poradnik ekologiczny, roczniki 2007-2008, Wydawca MEDIAtor, Szczecin.
Gerhardt E. (1997): Przewodnik GRZYBY, Oficyna Wydawnicza MULTICO, Warszawa.
Gerstmeier R. (1993): Przewodnik po przyrodzie, Wydawnictwo ARS
POLONIA, Warszawa.
Grabarczyk M. ( 1995): Rośliny, Wydawnictwo ARKADY, Warszawa.
Grzywacz A. (1989): Grzyby chronione, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa.
Knafelska J. Siemionowicz M. (2005): Ilustrowana księga przyrody polskiej, Wydawnictwo PUBLICAT, Poznań.
Kwiaty i drzewa,( 1994): Wydawnictwo TIME- LIFE BOOKS B.V., Amsterdam.
Labuda M. Vlach J. (1991): Leśne zwierzęta, Wydawnictwo MULTICO I PWRiL, Warszawa.
Liszewska J. red. (2008): Runo leśne, Oficyna Wydawnicza MULTICO, Warszawa.
Lucas M.A.G. (1991): Atlas Ekologii, WIEDZA I ŻYCIE, Warszawa.
Młynarski M. (1966): Płazy i gady Polski, WSIP,
Przewodnik do rozpoznawania roślin i zwierząt na wycieczce, (1996) MULTICO, Warszawa.


37
JESTEM PRZYJACIELEM LASU

Reichholf J.H. Steinbach G. red. (2004): Wielka encyklopedia. Drzewa i Krzewy, Wydawnictwo MUZA S.A., Warszawa.
Rozporządzenie MEN z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół.
Schodde R. Cooke F. (2007): Encyklopedia zwierząt. Ptaki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Seneta W. (1981): Drzewa i krzewy iglaste, Warszawa.
Serafiński W. (1995): Ssaki Polski. Atlas, WSIP, Warszawa.
Sokołowski J. (1972): Ptaki ziem polskich, PWN, Warszawa.
Stidworthy J. (1991): Rośliny i zwierzęta, Encyklopedia Wiedza i życie,Warszawa.
Szafer W. Kulczyński S. Pawłowski B. (1988): Rośliny polskie, Warszawa.
Trybuna Leśnika- miesięcznik leśników i miłośników lasów, roczniki 2006- 2009, REGIONALNA DYREKCJA LASÓW PAŃSTWOWYCH, Katowice.
Videau V. (2004): W lesie, Wydawnictwo REA, Warszawa.
Zawadzka D. (2008): Poznajemy zwierzęta i rośliny lasów, MULTICO, Warszawa.
Zduńska A. (2008): Myślistwo, Oficyna Wydawnicza MULTICO, Warszawa.
Ziółkowska- Darmas E. Tłum.( 2009): Świat w obrazkach. Las, Wydawnictwo Olesiejuk sp. z. o. o., Poznań.


Strony internetowe

www.cepl.sggw.pl
www.sosw.e-warta.net
www.bbogucka.republika.pl
www.kajet.pl/dorotabernas2
www.lasypolskie.pl
www.lasywpolsce.wikipadia.pl
www.erys.pl
www.katowice.lasy.gov.pl
www.atlas-zwierzat.pl
www.poznajemylas.com.pl
www.drzewa.przyroda.polska.pl
www.naszlas.pl
www.cartablanca.pl

38