Biologia - nauka o życiu, jedność i różnorodność organizmów - ćwiczenia utrwalające kl. I

1.Do podanych organelli przyporządkuj określenia:
jądro mitochondrium siateczka
wewnątrzpl. wodniczka chloroplast rybosom lizosom ściana komórk. błona komórk. aparat
Golgiego

a)produkuje energię w procesie oddychania
b)dzieli wnętrze komórki na szereg odrębnych obszarów
c)błoniaste spłaszczone pęcherzyki ułożone jedne na drugich, gromadzi produkty syntezy
d)zawiera substancje rozpuszczone w wodzie
e)”czyści „ komórkę ze zużytych elementów
f)zapewnia komórce roślinnej odpowiedni kształt
g)zawiera barwniki reagujące na światło
h)potrafi wybierać ze środowiska niezbędne do życia substancje
i)produkuje białka
j)zawiera informację genetyczną w postaci DNA
k)ściśle związany z siateczką wewnątrzplazmatyczną , modyfikuje wytworzone białka
l)posiada związki o charakterze enzymów , dzięki którym trawi niepotrzebne elementy komórki
ł)prowadzi fotosyntezę ,dzięki której rośliny produkują glukozę
m) posiada wszystkie informacje na temat budowy i funkcjonowania organizmu
n)posiada dużą powierzchnię wewnętrzną dzięki specjalnie ułożonym błonom

2.Wpisz do odpowiednich rubryk nazwy organizmów
Roślinożercy Mięsożercy-drapieżniki Padlinożercy Wszystkożercy Saprobionty

świnia,ważka,krowa,jeż,sarna,szakal ,pszczoła, .jęczmień,huba drzewna,kuropatwa, muchomor, sęp , hiena, niedźwiedź, borowik, bażant, dżdżownica, brzoza, bakterie gnilne, chrabąszcz

3.Jakie czynności życiowe zostały opisane w tekście?
Stułbia żyje w zbiornikach słodkowodnych- jeziorach,rzekach,stawach. Przyczepia się do roślin i przedmiotów za pomocą podeszwy.Jej ciało od wewnątrz posiada jamę chłonąco – trawiącą, w której zachodzi trawienie i wchłanianie pokarmu.Do jamy prowadzi otwór gębowy otoczony ramionami ,które służą do chwytania i paraliżowania ofiar. Resztki pokarmu wyrzucane są tym samym otworem na zewnątrz. Stułbia nie posiada układu oddechowego , ale wymianę gazową prowadzi na całęj powierzchni ciała. Dotknięta kurczy się . Czasami na powierzchni ciała tworzą się małe zgrubienia – pączki , które rosnąc stopniowo przyjmują postać małej stułbi. Odrywa się ona wówczas od organizmu macierzystego i rozpoczyna samodzielne życie . Stułbia potrafi wytwarzać tez komórki rozrodcze męskie i żeńskie .Ma dużą zdolność regeneracji , potrafi nawet wytworzyć cały organizm z małego kawałka . Na przykład ze stułbi pociętej na 5 części wyrasta pięć nowych stułbi.

a)opisane czynności życiowe to ........................................
b) nie zostały opisane czynności życiowe takie jak ........................................

4. Uszereguj w kolejności komplikowania się struktury(budowy) organizmu następujące pojęcia:
Organ - komórka -- organizm -- układ narządów -- tkanka
........................................

5. Do nazw królestw przyporządkuj organizmy:
Bakterie Grzyby Rośliny zielone Zwierzęta Protisty

pies, pantofelek, rak, wierzba, gronkowiec, huba drzewna, kapusta, ćma, śluzowce , tatarak, tasiemiec, świdrowiec gambijski,
drożdże, salmonella, człowiek, euglena zielona, komar, wesz , pieczarka polna,

6.Dopasuj do określeń cechy elementów budowy organizmu:

a)podstawowa jednostka budulcowa i funkcjonalna wszystkich organizmów ....... tkanka
b)element budowy komórki, w którym zanurzone są wszystkie organelle .......cytozol
c)zbiór komórek o tej samej budowie i funkcjach ....... organ
d)zbiór współpracujących ze sobą organów .......... cytoplazma
e)samodzielna, wielokomórkowa lub jednokomórkowa jednostka żyjąca w określonym środowisku .......... komórka
f)wielotkankowa struktura organizmu o określonej funkcji i budowie ........ układ narządów
g)płynny składnik cytoplazmy .........organizm

7. Do tabeli wpisz organelle lub elementy występujące w komórkach tych organizmów.

Bakterie Grzyby Rośliny Zwierzęta Protisty

a)ściana komórkowa b) błona komórkowa c)jądro komórkowe d) cytoplazma e) wodniczki f)aparat Golgiego g)rybosomy
h)chloroplasty i)siateczka wewnątrzplazmatyczna j)mezosomy(centra energetyczne) k) otoczka śluzowa l) rzęski f) lizosomy

8) Przyporządkuj nazwom nauk przedmiot ich badań :

Cytologia zajmuje się badaniem sposobu dziedziczenia cech.......................................
Histologia zajmuje się budową wewnętrzną organizmu........................................
Genetyka zajmuje się budową i funkcjonowaniem komórek........................................
Anatomia zajmuje się budową tkanek........................................
Morfologia zajmuje się budową zewnętrzną organizmów........................................
Biochemia bada zależności między organizmami i organizmami a środowiskiem .......................
Ekologia bada skład chemiczny organizmów ........................................

9. Uszereguj w kolejności jednostki klasyfikacji biologicznej od najniższej do najwyższej:

rodzaj,gatunek,typ,królestwo,gromada,rodzina,rząd ........................................

10. Połącz w pary określenia :

autotrofy, heterotrofy,obojnactwo , saprobionty, fotosynteza , dwupienność, glukoza, pasożyty , dymorfizm płciowy, fermentacja, oddychanie, zarodek zapłodnienie, gonady, gamety, rozdzielnopłciowość,, zygota, żyworodność, partenogeneza , przemiana pokoleń,regeneracja

a)organy wytwarzające u zwierząt komórki rozrodcze:................................
b)zdolność odtwarzania uszkodzonych części ciała......................................
c)organizmy zdolne do wytwarzania pokarmu z substancji nieorganicznych...............................
d) np. komórki jajowe i plemniki........................................
e)wykorzystanie światła słonecznego do produkcji pokarmu........................................
f)rozwija się z zygoty ,niezdolny do samodzielnego życia........................................
g)rozwój zarodka z niezapłodnionego jaja........................................
h)cukier prosty wytwarzany podczas fotosyntezy.....................................
i)komórka powstająca po zapłodnieniu........................................
j)pobierają pokarm od gospodarza i zatruwają go swoimi metabolitami..........................
k)osobniki z obu płci różnią się wyglądem........................................
l)wytwarzanie energii bez udziału tlenu........................................
ł)połączenie się jąder komórek plemnikowej i jajowej...................................
m)pobierają gotowe związki organiczne z otoczenia........................
o)występowanie osobników męskich i żeńskich w obrębie jednego gatunku........................
p)organizmy odżywiające się szczątkami roślin........................................
r)uwalnianie energii ze związków chemicznych przez organizmy..............................
s)wydanie na świat ukształtowanego potomka, którego wzrost i odżywianie odbyło się w ciele matki...............
t)następowanie po sobie na przemian pokolenia rozmnażającego się płciowo , a następnie bezpłciowo...............
u)zjawisko występowania u roślin kwiatów żeńskich i męskich na oddzielnych osobnikach..................
w)zdolność produkowania komórek rozrodczych żeńskich i męskich przez jednego osobnika................

11. Określ sposób rozmnażania bezpłciowego organizmów w następujących przypadkach:

a) Plecha porostów ulega rozluźnieniu dzięki działaniu specjalnych enzymów i od organizmu macierzystego odrywają się małe cząstki zwane urwistkami, które niesione przez wiatr mogą przemieszczać się na duże odległości.
........................................

b) Jacek rozdzielił główkę czosnku na pojedyncze ząbki , które następnie wysadził do ziemi w ogrodzie.
........................................

c) Mama roztarła grudkę drożdży z ciepłym mlekiem, cukrem i mąką i pozostawiła na 10 minut w ciepłym miejscu . Zaczyn zwiększył czterokrotnie swoją objętość i jego spieniona zawartość wylała się z garnuszka na blat stołu.
........................................

d) Olga przygniotła nogą starą purchawkę i ta wystrzeliła wyrzucając w górę brunatny , lekki pył.
........................................

e) Dagmara długo oglądała pod mikroskopem wyhodowane przez siebie pantofelki. Niektóre tworzyły dziwne pary -były jakby zlepione ze sobą . Po pewnym czasie łagodnie rozłączały się i zaczynały samodzielnie się poruszać. Dagmara uważa ,że zaobserwowała proces rozmnażania się tych pierwotniaków.
........................................

f) Dziadek Jacka pociął długie łodygi wikliny na krótsze kawałki i obsadził nimi cały ar ziemi.
........................................

12. Porównaj czynności życiowe organizmów.
Organizmy Odżywianie Oddychanie Rozmnażanie Ruch
Wróbel
Kapusta
Drożdże
Pieczarka

13.Porównaj proces fotosyntezy i oddychania

Cecha Fotosynteza Oddychanie
Cel
Potrzebne składniki
Powstające produkty
Miejsce przebiegu
Czas w ciągu doby

14.Przyporządkuj odpowiednie przystosowania budowy dla drapieżnika i roślinożercy:
Drapieżnik

Roślinożerca

a)dobry słuch ułatwia zlokalizowanie ofiary
b)ruchliwe wargi ułatwiają skubanie pokarmu
c)mocne ,płaskie zęby pomagają rozetrzeć pokarm
d)smak i węch ułatwiają rozpoznanie pokarmu trującego
e)silne kły chwytają i rozrywają ofiarę
f)miękkie poduszeczki w łapach ułatwiają ciche skradanie się
g)występuje kamuflaż , czyli maskujące pokrycie ciała
h)doskonały wzrok, słuch lub węch pomagają w lokalizacji pokarmu
i)w przewodzie pokarmowym osiedliły się pierwotniaki trawiące celulozę
j)długie jelita umożliwiają wchłonięcie jak największej ilości składników pokarmowych
k)krótkie jelita wystarczają by wchłonąć łatwo przyswajalne białka i tłuszcze
l)krowa, owca, stonka ziemniaczana, mszyce, karp
ł)wilk, foka ,ważka ,sowa, okoń
m)występuje duża komplikacja układu pokarmowego, ponieważ pokarm jest trudno strawialny i ma niską wartość energetyczną
n)posiada mało skomplikowany układ pokarmowy ,ponieważ pobiera pokarm kaloryczny i łatwy do strawienia

15.Do nazw organizmów dopasuj właściwe pojęcia :

saprofag, pasożyt roślinny, roślinożerca, padlinożerca, drapieżca ,pasożyt zewnętrzny

kanianka dżdżownica jaskółka wesz ludzka sęp łoś szakal

16. Porównanie oddychania tlenowego i beztlenowego , wpisz wybrane określenia do tabelki:

glukoza, tlen, dwutlenek węgla, woda ,alkohol, kwas mlekowy, kwas octowy,kwas masłowy, mitochondrium, chloroplast, cytoplazma, energia uwalniana, energia magazynowana ,mała ilość energii, duża ilość energii

Cecha Oddychanie tlenowe Oddychanie beztlenowe
Substraty

Produkty

Miejsce przebiegu

Energia

17.Uporządkuj i wpisz w schematy systemów klasyfikacji określenia :

a)zwierzęta, wilk szary, strunowce, psowate, ssaki, wilk
b)sosnowate, rośliny, sosna, sosna pospolita, iglaste

a) Królestwo....................... b)Królestwo........................
Typ............................... Gromada: nagonasienne
Gromada......................... Klasa............................
Rząd: drapieżne Rząd : sosnowce
Rodzina.......................... Rodzina ........................
Rodzaj............................ Rodzaj...........................
Gatunek............................ Gatunek..........................

18.Obok zdań zapisz : prawda( + ) lub fałsz ( - ), wskaz błąd w zdaniu:

a)U roślin światłolubnych wraz ze wzrostem natężenia światła rośnie intensywność fotosyntezy.........
b)Konwalia majowa przekształca związki nieorganiczne na organiczne................
c)Borowik szlachetny wykorzystuje energię Słońca, wodę i dwutlenek węgla do odżywiania...............
d)Rośliny pobierają więcej tlenu niż same go wytwarzają w procesie fotosyntezy.....................
e)W powietrzu wdychanym znajduje się więcej dwutlenku węgla niż w wydychanym................
f)Rośliny w dzień prowadzą tylko fotosyntezę , a nocą oddychają...........................
g)W procesie fermentacji wyzwala się mniej energii niż podczas oddychania tlenowego.............
h)Pantofelek prowadzi wymianę gazową poprzez skórę...................................
i)W jądrze komórek bakterii znajduje się materiał genetyczny w postaci DNA ...................
j)Rośliny pobierają tlen przez całą dobę, a dwutlenek węgla tylko podczas dnia ...................
k)Saprobionty zmniejszają ilość materii organicznej w środowisku................................
l)Rozmnażanie płciowe daje potomstwo posiadające kombinację cech obojga rodziców............
ł)Identyczna jak u rodziców kombinacja cech daje potomstwu większą szanse na przystosowanie się do zmieniających się warunków środowiska........................................
m)Czubajka kania jako saprobiont przetwarza związki nieorganiczne na organiczne ..............
n)Do procesu fotosyntezy może być wykorzystany tylko zielony barwnik.........................
o)Niestrawione i niewchłonięte resztki pokarmowe(metabolity) są usuwane z organizmu w procesie wydalania ......................
p)Nie wszystkie zwierzęta mają zdolność czynnego ruchu...............................
r)Ruch roślin wywołują bodźce środowiskowe..............................