Rzesza Ottonów - scenariusz lekcji

Rzesza Ottonów
Kl. I Gim

Cele lekcji:
1. Uczeń zna pojęcia i postacie: uniwersalizm, hołd lenny, Otton I, Otton III.
2. Uczeń charakteryzuje dokonania Ottona I.
3. Uczeń charakteryzuje ideę uniwersalizmu.
4. Uczeń wymienia nazwy dzielnic powstałych o traktacie w Verdun.
5. Uczeń lokalizuje na mapie Rzeszę Niemiecką w X wieku.

Materiały pomocnicze:
Podręcznik „Śladami przeszłości”, tekst „Cesarstwo Ottonów” E. Kryściaka, kartki i flamastry.

Przebieg lekcji:
1. Czynności organizacyjno-porządkowe.
2. Nauczyciel poleca uczniom, by przypomnieli, w którym roku doszło do traktatu w Verdun, jakie ziemie otrzymali poszczególni Karolingowie, kto został pierwszym władcą państwa wschodniofrankijskiego oraz jakim dzisiejszym państwom dały one początek.
3. N. wprowadza uczniów w nowy temat lekcji. Określa czas i przestrzeń historyczną, zapoznaje uczniów z dziejami państwa wschodniofrankijskiego do śmierci ostatniego Karolinga oraz o powstaniu Rzeszy Niemieckie.
4. Uczniowie analizują mapę podr. Str. 169 i odpowiadają na pytania zamieszczone poniżej.
5. N. dzieli uczniów na dwie grupy, rozdaje teksty artykułu, szary papier i flamastry. Uczniowie tworzą mapy mentalne:
GRUPA I- Dokonania Ottona I.
GRUPA II- Uniwersalizm Ottona III.
6. Uczniowie zawieszają swoje mapy na tablicy, przedstawiciel grupy wyjaśnia mapę. Uczniowie przepisują mapy do zeszytów.
7. N. przedstawia uczniom krótko dalsze losy Rzeszy Niemieckiej do końca XI wieku.
8. Ocena pracy uczniów.


GRUPA I
Syn Henryka I - Otton I, został w 935 r. koronowany na króla w Akwizgranie, ulubionej siedzibie Karola Wielkiego, co zapowiadało kierunek polityki nowego władcy i dynastii. W tych czasach królestwo Włoch, powstałe w części państwa Lotariusza, było w stanie rozkładu. Także papiestwo przeżywało kryzys. O wyborze papieża decydowali panowie rzymscy. Otto I wykorzystał tę sytuację i wkroczył do Włoch. Zdobył wówczas zwierzchność lenną nad królem Włoch. Dziesięć lat później w 961 roku podjął kolejną wyprawę, by poskromić włoskiego króla Berengara. Pozbawiwszy go korony Otton I sam koronował się na króla Włoch. Wezwany przez papieża Jana XII na pomoc, podążył do Rzymu i tam zawarł z nim układ. Otto zatwierdził świecką władzę papieża na terenach oddanych mu przez Pepina i Karola Wielkiego, obiecał ochronę tych ziem, w zamian zaś Jan XII zobowiązał się, że każdy nowo wybrany papież złoży przysięgę na wierność cesarzowi. Papież koronował w Akwizgranie Ottona I na cesarza rzymskiego. Był to rok 962. Jan XII potraktował tę koronę jako niewiele znaczący epizod, po opuszczeniu Rzymu przez Ottona, zaczął przeciwko niemu spiskować. Wtedy to Otton I wrócił do Rzymu, zdetronizował papieża, a na papieskim tronie osadził swego nominata. W ten sposób Otton I nawiązywał do tradycji Imperium Rzymskiego. Jego ambicją było podporządkowanie sobie świata chrześcijańskiego. W istocie jednak nowe cesarstwo różniło się od pierwowzoru. Podstawą jego były bowiem kraje niemieckie, rozbicie feudalne osłabiało władzę cesarską, wyprawy zaś do Włoch nie były mile widziane, a książęta niemieccy woleli dokonywać łatwych podbojów na wschodzie. Znacznie później przyjęła się nazwa Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego, gdy koronacje odbywały się w Rzymie, a król Niemiec nosił tytuł króla rzymskiego. Politykę podporządkowania całych Włoch Cesarstwu kontynuował syn Ottona I - Otto II. Musiał się ciągle zmagać z opozycją książąt, zainteresowanych wschodem, którzy wysunęli swojego kandydata do tronu - Henryka Kłótnika. Dopiero po zwycięstwie nad nim i spacyfikowaniu Rzeszy mógł Otto II wyruszyć do Włoch, lecz poniósł tu porażkę, a plany odwetu ucięła nagła śmierć cesarza w 983 r. Jego syn, koronowany jeszcze za życia Ottona II miał dopiero 3 lata. Władza pozostawała więc w ręku regentki - jego matki.

GRUPA II
Młody Otton III, gdy przejął władzę przystąpił do realizacji swojej idealistycznej wizji państwa uniwersalnego, obejmującego również Bizancjum. W ramach tego imperium znaleźć się miały Włochy (jako centrum państwa), Niemcy, Galia i Słowiańszczyzna, a posiadałyby one wszystkie te same prawa. Władza najwyższa należałaby do cesarza, a pomocnikiem w sprawach duchownych byłby papież. Realizując ten plan cesarz najpierw obsadził Stolicę Apostolską oddanymi sobie ludźmi. Na dwór cesarski wprowadzono wschodni ceremoniał, do Rzymu przeniesiono stałą siedzibę cesarza, powstało szereg urzędów nawiązujących do starożytnego cesarstwa. Do Konstantynopola Otton III wysłał poselstwo z prośbą o rękę jednej z córek cesarskich. Ponieważ na wschodzie nie było męskiego potomka, Otton III mógł snuć plany scalenia cesarstwa zachodniego i wschodniego pod jednym berłem. Podjął także wewnętrzną przebudowę imperium. Zerwał on z polityką ekspansji, zastępując ją wizją uniwersalnego państwa chrześcijańskiego, w którym cesarz miał być jedynie zwierzchnikiem równorzędnych władców. Nową politykę zainaugurował wobec Słowiańszczyzny, kiedy wybrał się z pielgrzymką do Polski w 1000 roku, gdzie w Gnieźnie włożył symboliczną koronę na głowę Bolesława Chrobrego, zwolnił go z trybutu na rzecz Niemiec, uznając w ten sposób niezależność państwową Polski w ramach cesarstwa. Uniezależnił także Kościół w państwie Bolesława, zgadzając się na powstanie metropolii w Gnieźnie. Takie postępowanie nie wzbudzało aprobaty ani wschodnich feudałów niemieckich, którzy nie byli zainteresowani utrzymaniem pokoju na Słowiańszczyźnie, ani Bizancjum, które wzgardliwie odrzuciło propozycję Ottona i jego starania o rękę cesarzówny. Decyzje w sprawie Polski w Niemczech przyjęte zostały niemal wrogo.
Dlatego też po wczesnej śmierci Ottona Henryk II zerwał z wizją uniwersalnego cesarstwa chrześcijańskiego i rozpoczął ekspansję na wschód. Zdołał utrzymać zwierzchnictwo niemieckie w Czechach, ale musiał się pogodzić z niezależnością Polski. Czas jego rządów wypełniła walka o umocnienie władzy królewskiej w Niemczech, której autorytet upadł w związku z polityką Ottonów, którzy więcej czasu spędzali w Rzymie, niż na terenie Niemiec, czując się bardziej cesarzami, niż królami niemieckimi. W 1014 roku Henryk II przyjął koronę cesarską, ale zrezygnował z interwencji w Rzymie, koncentrując się przede wszystkim na polityce wschodniej. W 1024 roku umarł, a na nim wygasła dynastia saska.