Karać czy nagradzać?

Bardzo ważną rolę odgrywa nagradzanie i karanie wychowanków w procesie wychowawczym. Pierwsze lata życia dziecka są bardzo istotne dla dalszego kształtowani jego osobowości. Dlatego ważność w doborze metod wychowawczych jest tak istotnym czynnikiem, o którym nie wszyscy zdają sobie sprawę, ponieważ nie podają ich głębszej analizie i ocenie ich skuteczności. Wówczas, kiedy wychowanek zachowuje się w sposób, którego nie jesteśmy w stanie zaakceptować szukamy pomocy w dokładniejszym doborze metod wychowawczych. Aby dziecko postępowało zgodnie z naszymi oczekiwaniami „złotym środkiem” wychowawczym jest nagroda i kara.
Nagroda określana jest jako coś przyjemnego, coś co sprawia radość i przyjemności dziecku. Jest bodźcem mobilizującym pozytywne postępowanie, zachęcającym do solidnej pracy, zachowań znajdujących aprobatę w rodzinie i w innych grupach społecznych. Spełnia ona następujące funkcje:
- realizuje potrzebę uznania i sukcesu,
- zachęca do podejmowania coraz trudniejszych zadań,
- dostarcza dodatnich uczuć; radości i dobrego samopoczucia,
- wzmacnia więzi uczuciowe z osobami nagradzającymi,
- działa dodatnio na tych, którzy są świadkami nagradzania
O to kilka nagród, które można uznać za bardzo istotne w procesie wychowawczym.
Pierwszą z nich jest „pochwała”, którą określana jako akt, który powinien być przemyślany i odpowiednio wdrażany, aby nie przeciwstawić chwalonego wychowanka.
Drugą nagrodą jest „upominek rzeczowy”. Definiuje się ten rodzaj nagradzania jako zmaterializowany. Uważa się , iż nie jest pożądany kosztowny podarunek, lecz symboliczny. I to właśnie ten zyskał aprobatę wielu praktyków i teoretyków wychowania.
Trzecią i ostatnia jest „odznaka honorowa”. Która może być przyznawana w postaci np. znaczka czy też emblematu.
Wszystkie formy nagród mocno oddziałują na emocje małego człowieka i stanowią silny bodziec kierujący jego postępowaniem. Dlatego zaleca się umiar, ponieważ nie jest pożądane, aby dziecko zachowywało się nieodpowiednio jedynie w celu uzyskania nagrody.
„Kara” często definiowana jest jako coś, co nie budzi przyjemności, utrudnia zaspokojenie potrzeb- jest odwrotnością nagrody. Kara ma za zadanie wyeliminowania nieakceptowanych zachowań. Istnieje kilka rodzajów kar, które w oczach wybitnych pedagogów zdobyły uznanie. „Kara naturalna” (pozostawienie na jakiś czas skutków wywołanych przez naganne zachowanie ), „Izolacja”(wykluczanie na pewien czas z zabawy, pracy), „Werbalna dezaprobata”, „Ograniczenie uprawnień wychowanków”, „Kary symboliczne”(pozbawienie pewnych praw honorowych).
Jednym z warunków skuteczności wszelkich działań wychowawczych jest pozytywny stosunek uczuciowy pomiędzy wychowankiem a wychowawcą. Nie jest ważna forma i rodzaj kary, lecz ważna jest atmosfera, która temu towarzyszy.
Największą wartość mają oddziaływania pozytywne-nagrody! Ponieważ wszystkie form nagrody bardzo adekwatnie oddziaływają na uczucia młodego człowieka i stanowią bodziec kierujący jego postępowaniem.
Apeluje więc do ludzi, którzy mają styczność z wpływem na rozwój młodego człowieka. Gdyż to od nas właśnie zależy jak zostanie „zbudowana” jego jednostka osobowościowa. Wpływ, jaki można uzyskach za pomocą metody nagradzania i karania uzależniony jest od nas- pedagogów i rodziców.

Literatura:
1.Jundził, Nagrody i kary w wychowaniu, Warszawa 1986
2.Encyklopedia pedagogiczna, pod. Red. W. Pomykały, Warszawa 1977
3.K. Konarzewski, Podstawy teorii oddziaływań wychowawczych, Warszawa 1982