Kiedy lato jesień dogania. Konspekt lekcji języka polskiego dla klasy IV szkoły podstawowej wprowadzający pojęcia: epitetu i dźwiękonaśladownictwa

Temat: Kiedy lato jesień dogania.

Typ lekcji: wprowadzająca, utrwalająca.

Czas trwania: 45 minut.
Cele ogólne:
Uczeń
- zna pojęcie: epitet,
- rozwija wrażliwość estetyczną.
Cele szczegółowe:
Uczeń potrafi:
- przeczytać tekst cicho ze zrozumieniem,
- głośno odczytać wiersz,
- wskazać występujące w wierszu epitety,
- dostrzec zjawisko dźwiękonaśladownictwa i instrumentacji głoskowej,
- dostrzec wyznaczniki rytmu wiersza,
- dostrzec zmiany zachodzące w przyrodzie,
- wyrazić swój stosunek uczuciowy do przyrody.
Metody:
- m. słowna: rozmowa, praca z tekstem,
- m. działań praktycznych: ćwiczenia,
- m. oglądowa: ilustracje.
Środki dydaktyczne:
- kolorowe karteczki,
- plansze,
- ilustracje.
Formy pracy:
- zbiorowa,
- indywidualna.

Przebieg lekcji.

I Ogniwo wstępne (ok. 10 minut).

1. Czynności organizacyjne: przywitanie klasy, sprawdzenie obecności, przygotowanie podręczników Przygoda z czytaniem.
2. Wstęp – nauczyciel wprowadza uczniów w temat zajęć.
3. Nauczyciel rozdaje uczniom karteczki – zadanie uczniów polega na indywidualnym dokończeniu zdań: Jesienią jestem..., Kiedy nadchodzi jesień... Zdania umieszczone są na rozwieszonych planszach.
4. Uczniowie po wykonaniu zadania przypinają karteczki do planszy.
5. Nauczyciel odczytuje i krótko omawia propozycje uczniów (przewidziane odpowiedzi uczniów: Jesienią jestem... zajęty nauką, smutna, szczęśliwa. Kiedy nadchodzi jesień... dużo spaceruję, zbieram liście, często jestem chora, uczę się, kończą się wakacje, idę do szkoły, dni są krótsze i robi się zimniej).

II Ogniwo centralne. (Planowany czas na przeprowadzenie centralnej części zajęć: 30 minut).

A) Praca z tekstem. (15 minut).

6. Nauczyciel zapisuje na tablicy temat lekcji: Kiedy lato jesień dogania.
7. Uczniowie indywidualnie, cicho czytają wiersz R. Przymusa Jeszcze troszeczkę lata (podręczniki Przygoda z czytaniem, str. 8).
8. Nauczyciel czyta głośno wiersz, a następnie prosi wybranych uczniów o odczytanie kolejnych strof lub wersów.
9. Nauczyciel omawia z uczniami wiersz, zwracając uwagę na:
- nastrój wiersza,
- budowę utworu (w omawianym wierszu wyróżniamy: cztery wersy, dwa wypowiedzenia, jedną parę rymujących się wyrazów),
- powtórzenia,
- wyrazy dźwiękonaśladowcze.
10. Zjawisko dźwiękonaśladownictwa jest dla uczniów pojęciem nowym – dla jego zrozumienia nauczyciel czyta fragmenty wiersza, uwydatniając położenie głosek, następnie prosi wybranego ucznia o powtórzenie ćwiczenia. Nauczyciel zapisuje na tablicy przeczytane fragmenty:
„i w lesie jest coraz ciszej.
Tylko leszczyna szeleści, bo do niej rudy
gość przyszedł...”
11. Uczniowie przepisują wersy do zeszytu, zaznaczając kolorem wytłuszczone głoski.

B) Pokaz ilustracji. (5 minut).
12. Nauczyciel, przy pomocy uczniów prezentuje ilustracje przedstawiające krajobraz jesienny. Nauczyciel krótko omawia z uczniami kolorystykę ilustracji – uczniowie wymieniają:
- barwy dominujące w krajobrazie jesiennym,
- „dary jesieni”.

C) Praca z tekstem. (10 minut).
13. Nauczyciel prosi uczniów, by odszukali i podkreślili występujące w wierszu R. Przymusa nazwy barw.
14. Nauczyciel rysuje na tablicy tabelę (wg Przewodnika metodycznego, str. 67). Następnie nauczyciel zadaje uczniom pytania:
- Jakie barwy występują w wierszu?
- Jakie dźwięki są nazwane w wierszu? Jakie możemy sobie wyobrazić?
15. Nauczyciel uzupełnia tabelę, wpisując podane przez uczniów propozycje. Uczniowie przerysowują tabelkę do zeszytu.

Tabela (por. Przewodnik metodyczny, str. 67).
Barwy:
zielone (liście)
czerwona (jarzębina)
ruda (wiewiórka)
purpurowe (jabłka)

Dźwięki:
szelest (leszczyny)
cisza (lasu)

III Ogniwo końcowe. (5 minut).

Podsumowanie:
16. Nauczyciel zadaje uczniom pytania kontrolne:
- Jakie zjawisko poznaliśmy na dzisiejszej lekcji?
- Na czym polega naśladowanie dźwięków?
17. Nauczyciel zadaje uczniom pracę domową: nauka recytacji wiersza R. Przymusa Jeszcze troszeczkę lata...
18. Czynności porządkowe.


Bibliografia:
1. M. Jas, M. Miazga, E. Boksa, Przygoda z nauczaniem – uczeniem się. Przewodnik metodyczny dla nauczycieli języka polskiego, Kielce 2004, cz. 1.
2. R. Przymus, Jeszcze troszeczkę lata, [w:] E. Boksa, P. Zbróg, Przygoda z czytaniem. Podręcznik do kształcenia literacko – kulturowego dla klasy czwartej, Kielce 2000.