Przygotowanie kandydatów na rodziców adopcyjnych do przysposobienia

Dziecko do pełnego i harmonijnego rozwoju swojej osobowości powinno wychowywać się w środowisku rodzinnym, w atmosferze szczęścia, miłości i zrozumienia. Dzieci pozbawione czasowo lub na stałe swego środowiska rodzinnego oraz te, które ze względu na swoje dobro nie mogą pozostawać w tym środowisku, mają prawo do specjalnej ochrony i pomocy ze strony państwa.
Przysposobienie /adopcja/ to ogólnie rzecz biorąc powstały z woli osób zainteresowanych taki stosunek prawny, jaki istnieje między rodzicami a dzieckiem.
Adopcja jest jedną z form pomocy dzieciom wymagającym opieki poza domem. Jest zapewniana przez rodziny, które uzyskały odpowiednie zaświadczenie w ośrodku adopcyjno – opiekuńczym.
Adopcja prawnie łączy rodziców z dziećmi, które nie zostały przez nich urodzone. Daje takie same prawa i odpowiedzialność jak te, które istnieją między dziećmi i ich naturalnymi rodzicami. Pomaga dzieciom pozbawionym własnej, opiekującej się nimi rodziny, połączyć się z rodziną, która zaopiekuje się nimi i da im możliwość rozwoju. Daje również rodzicom, którzy nie mogą wychowywać swoich dzieci, szansę na stworzenie ich dzieciom właściwego, pełnego troski związku z inną rodziną.
Adopcja jest procesem wykonywanym przez zespół składający się z kandydatów na rodziców adopcyjnych, pracowników ośrodka, pracowników socjalnych, sądów, nauczycieli i (o ile jest to możliwe), rodziców dzieci, które potrzebują adopcji.
Rodziną adopcyjną w myśl obowiązujących przepisów tj. art. 33 ustawy o pomocy społecznej mogą zostać małżonkowie bądź osoba samotna, którzy spełniają następujące warunki:
- dają gwarancję należytego wykonywania zadań rodziny zastępczej/ tzn. są zdolni do poświęcenia, potrafią zrozumieć i zaspokoić potrzeby uczuciowe i wychowawcze dziecka/,
- mają obywatelstwo polskie, stałe miejsce zamieszkania w Polsce i korzystają z pełni praw obywatelskich,
- nie byli i nie są pozbawieni pełni praw obywatelskich i opiekuńczych,
- nie są chorzy w stopniu uniemożliwiającym opiekę nad dzieckiem, co zostało stwierdzone stosownym zaświadczeniem lekarskim,
- mają odpowiednie warunki mieszkaniowe oraz stałe źródło utrzymania.

Kandydaci na rodziców adopcyjnych po zapoznaniu się w czasie pierwszego kontaktu z ośrodkiem adopcyjno-opiekuńczym z procedurą adopcyjną gromadzą odpowiednie dokumenty i oczekują na termin rozpoczęcia szkolenia przygotowującego do pełnienia roli rodziców. Przed przystąpieniem do szkolenia kandydaci na rodziców adopcyjnych przechodzą badania psychologiczne. Celem badań jest określenie poziomu przystosowania społecznego przyszłych rodziców zastępczych i poznanie zasadniczych elementów ich funkcjonowania indywidualnego i społecznego. Szkolenie w naszym ośrodku odbywa się wg programu PRIDE. Przed rozpoczęciem szkolenia w rodzinie kandydatów przeprowadzany jest wywiad środowiskowy. Celem wywiadu jest potwierdzenie danych osobowych i rodzinnych zawartych w dokumentacji. Ważną częścią wywiadu jest sprawdzenie, czy warunki bytowe rodziny gwarantują dziecku bezpieczeństwo i możliwości sprawowania prawidłowej opieki.
Program PRIDE wykorzystywany w pracy naszego ośrodka powstał w Stanach Zjednoczonych opracowany wysiłkiem kilkunastu instytucji stanowych. Na grunt europejski sprowadzony został przez Holendrów. W Polsce przetłumaczony i zaadaptowany do naszych warunków przez Towarzystwo NASZ DOM, organizację pozarządową zajmująca się propagowaniem idei opieki zastępczej i wspierającej dzieci z domów dziecka. Program został zatwierdzony przez Ministerstwo Polityki i Pracy Socjalnej.
Szkolenie programem PRIDE obejmuje 10 trzygodzinnych sesji zajęć warsztatowych, w trakcie, których kandydaci na rodziców adopcyjnych mają możliwość poznania swoich mocnych i słabych stron, doskonalenia swoich kompetencji w zakresie wychowywania i opieki nad dziećmi oraz uzupełnienia i poszerzenia wiedzy psychopedagogicznej związanej z procesem dorastania i dojrzewania dzieci i młodzieży.

Sesja I – zapoznaje kandydatów z procesem oceny i kwalifikacji rodzin na rodziców adopcyjnych. Wprowadza uczestników w całość problematyki szkolenia, ilustruje pracę i problemy, z jakimi mogą spotkać się rodzice zastępczy na przykładzie filmu szkoleniowego. Na sesji określa się wiedzę i umiejętności /znane jako kompetencje/, które potrzebne są rodzicom adopcyjnym i zastępczym, aby mogli dobrze spełniać swoje obowiązki.

Sesja II – poświęcona jest znaczeniu rodziny dla zapewnienia stabilizacji w życiu dziecka. Mowa jest tu o sile więzi rodzinnych, pielęgnowaniu poczucia tożsamości i dziedzictwa kulturowego dziecka oraz o znaczeniu poczucia własnej wartości. Duży nacisk kładzie się na ukazanie dodatnich wartości wzmacniającego podejścia do dziecka w całym procesie wychowawczym. Uczestnicy szkolenia mają możność dostrzeżenia korzyści z pracy zespołowej w rozwiązywaniu problemów wychowawczych dzieci.

Sesja III – omawia zaspokojenie potrzeby rozwojowej dziecka; Więzi. Problematyka tej sesji skupia się na ukazaniu jak powstaje i kształtuje się więź między dzieckiem a opiekunem. Jak rodzaj więzi wpływa na rozwój dziecka i jakie mogą powstać deficyty rozwojowe w sytuacji „więzi zaburzonych”. Zajęcia sesji trzeciej przybliżają też uczestnikom wiedzę z zakresu etapów rozwoju dzieci.

Sesja IV – kontynuuje temat zaspokajania potrzeb rozwojowych: Strata. Kiedy następuje oddzielenie dziecka od rodziny naturalnej, przytłaczające poczucie straty może opóźnić jego wzrost i rozwój. Wiedza zawarta w sesji czwartej zapoznaje uczestników z procesem przeżywania strat, rodzajem strat doświadczanych przez dzieci i bliskich im ludzi, wpływem doznanych strat na zachowanie i samopoczucie dziecka. W sesji tej uczestnicy szkolenia dowiadują się jak można pomóc dziecku w przeżywaniu straty. By lepiej rozumieć przeżycia dzieci program szkoleniowy jest tak skonstruowany, iż zawsze odwołuje się do wspomnień i uczuć uczestników szkolenia w różnych sytuacjach życiowych porównywalnych z sytuacjami przeżywanymi przez dzieci.

Sesja V – omawia zagadnienie poczucia własnej wartości a wzmacniania więzi rodzinnych. Dostarczona wiedza obrazuje jak kształtuje się wizerunek własny dziecka, co składa się na poczucie własnej wartości każdego człowieka, w jakich obszarach buduje się poczucie własnej wartości i jak można pomóc dzieciom z obniżoną samooceną. Zajęcia warsztatowe sesji V podkreślają znaczenie podtrzymywania więzi z rodziną naturalną /dotyczy rodzin zastępczych/, omawia kwestie kontaktów bezpośrednich i pośrednich z rodziną, planowanie odwiedzin, przygotowanie do odwiedzin dzieci, a także rozumienie zachowań dzieci po kontakcie z rodziną naturalną. W sesji tej dyskutuje się także na temat roli rodziny naturalnej w procesie adopcji, podkreśla się znaczenie szczerości i prawa dziecka do wiedzy o swoim pochodzeniu. Otwarta postawa rodziców adopcyjnych do prawdy o fakcie adopcji dziecka ma decydujący wpływ na kształtowanie jego identyfikacji, samooceny i poszanowania samego siebie.

Sesja VI – zajmuje się tematem: Dyscyplina z sercem. Sesja szósta omawia pojęcie kary i dyscypliny, uczy umiejętności odczytywania potrzeb kryjących się za zachowaniem dziecka, zapoznaje z metodami technik dyscyplinujących, między innymi ustalania zasad adekwatnych do wieku rozwojowego dziecka, umiejętności prawidłowego stosowania komunikatu „ja”, skutecznego sposobu interwencji związanej z zachowaniem dziecka /konsekwencji/. Uczestnicy szkolenia zostają się też z niektórymi zasadami reakcji na niepożądane zachowania dzieci. W procesie dyscyplinowania dzieci podkreśla się ogromne znaczenie pochwał, nagród i zachęcania dzieci do pożądanych zachowań.

Sesja VII – zatytułowana „dobra rozmowa” poświęcona jest umiejętności komunikacji. Ćwiczenia warsztatowe pokazują uczestnikom szkolenia jak nie należy rozmawiać z dziećmi, zapoznają z blokadami komunikacji, ukazują jak prowadzić dobrą rozmowę.

Sesja VIII – poświecona jest tematowi wzmacniania trwałych więzi. Omawiane są tu metody pomocy dzieciom w nawiązywaniu bezpiecznych, trwałych i pozytywnych związków międzyludzkich. Zadanie to traktowane jest jako jeden z podstawowych celów opieki zastępczej. Podkreśla się tu znaczenie związków z członkami rodziny, rodzeństwem, przyjaciółmi. Omawia proces usamodzielniania młodych do samodzielnego życia. Rozważa argumenty za i przeciw jawności adopcji.

Sesja IX - omawia planowanie zmian związanych z przyjęciem dziecka do domu. W przypadku rodzin zastępczych uczula opiekunów na możliwość oskarżeń ze strony dzieci o nadużycia, podaje podstawową wiedzę na temat uzależnień.

Sesja X - kończąca szkolenie to podjecie świadomej decyzji, to dyskusja panelowa z udziałem kuratora sadowego, funkcjonujących rodziców adopcyjnych i zastępczych. To możliwość zaczerpnięcia wiedzy z doświadczeń ludzi funkcjonujących w roli rodziców zastępczych.

Po zakończeniu szkolenia kandydaci na rodziców adopcyjnych i zastępczych zostają zakwalifikowani przez Komisję Kwalifikacyjną ośrodka. W dalszym czasie przyszli rodzice oczekują na dziecko. W momencie, kiedy placówka zgłasza dziecko wolne prawnie kandydaci na rodziców zapoznają się z dokumentacją dziecka i decydują na kontakt. W pierwszym kontakcie rodziny z dzieckiem bierze udział pedagog lub psycholog ośrodka adopcyjnego. Ośrodek pomaga rodzinom adopcyjnym w sporządzeniu wniosków adopcyjnych do sądu. Na zlecenie sądu psycholog ośrodka opracowuje opinię na temat relacji dziecka z kandydatami na rodziców adopcyjnych w czasie ich osobistej styczności w okresie preadopcyjnym. Ostatnim etapem jest orzeczenie przez sąd przysposobienia dziecka przez ubiegających się kandydatów na rodziców adopcyjnych.