Świat według Jana Kochanowskiego - fraszki

Zarys konspektu zajęć z języka polskiego dla klasy VI szkoły podstawowej przygotowany w oparciu o podstawę programową (Podstawa programowa z 26 lutego 2002r. ze zmianami (obowiązująca obecnie) wraz z zestawem lektur) oraz programy nauczania: "Czarowanie słowem" DKOW 5002-31/08,„Słowa jak klucze II” DKW-4014-34/99.

Realizacja : 11 października 2010 roku

Temat: Świat według Jana Kochanowskiego – fraszki.

PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU JĘZYK POLSKI
II etap edukacyjny: klasy IV–VI
Cele kształcenia – wymagania ogólne
I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych
w nich informacji.
Uczeń rozwija sprawność uważnego słuchania, czytania głośnego i cichego oraz umiejętność rozumienia znaczeń dosłownych i prostych znaczeń przenośnych;
(...)
II. Analiza i interpretacja tekstów kultury.
Uczeń poznaje teksty kultury odpowiednie dla stopnia rozwoju emocjonalnego i intelektualnego; rozpoznaje ich konwencje gatunkowe; uczy się je
odbierać świadomie i refleksyjnie; kształtuje świadomość istnienia w tekście znaczeń ukrytych; (...) w kontakcie z dziełami kultury kształtuje hierarchię wartości, swoją
wrażliwość, gust estetyczny, poczucie własnej tożsamości(...).
III. Tworzenie wypowiedzi.
Uczeń rozwija umiejętność wypowiadania się w mowie i w piśmie na tematy poruszane na zajęciach, związane z poznawanymi tekstami kultury i własnymi zainteresowaniami; dba o po prawność wypowiedzi własnych, a ich formę kształtuje odpowiednio do celu wypowiedzi; wykorzystując posiadane umiejętności, rozwija swoją wiedzę o języku.(...)

Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych
w nich informacji.
1. Czytanie i słuchanie. Uczeń: sprawnie czyta teksty głośno i cicho; określa temat i główną myśl tekstu; identyfikuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi (autora, narratora, czytelnika, słuchacza); identyfikuje wypowiedź jako tekst (...) literacki, (...) rozpoznaje formy gatunkowe ( ...)fraszkę (...), odróżnia zawarte w tekście informacje ważne od informacji drugorzędnych; wyszukuje w tekście informacje wyrażone wprost i pośrednio (ukryte); rozumie dosłowne i przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi; wyciąga wnioski wynikające z przesłanek zawartych
w tekście (...)
II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela.
Uczeń: nazywa swoje reakcje czytelnicze (np. wrażenia, emocje);konfrontuje sytuację podmiotu lirycznego z własnymi doświadczeniami;(...)
Uczeń: dostrzega swoistość artystyczną dzieła;(...) rozpoznaje w tekście literackim: porównanie, przenośnię, epitet, (...)objaśnia ich role; rozpoznaje: wers, zwrotkę (strofę), rym, rytm, refren; odróżnia wiersz rymowany i nierymowany (biały);(...) identyfikuje: (...)fraszkę, wiersz, (...)
Uczeń: odbiera teksty kultury na poziomie dosłownym i przenośnym;(...)
Wartości i wartościowanie. Uczeń odczytuje wartości pozytywne i ich
przeciwieństwa wpisane w teksty kultury (...)
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Mówienie i pisanie. Uczeń: tworzy spójne teksty na tematy poruszane na zajęciach – związane z otaczającą rzeczywistością i poznanymi tekstami kultury; dostosowuje sposób wyrażania się do (...) sytuacji komunikacyjnej oraz do zamierzonego celu; formułuje pytania do tekstu; (...) uczestnicząc w rozmowie, słucha z uwagą wypowiedzi innych, mówi na temat; prezentuje własne zdanie i uzasadnia je; czytając głośno, wyraziście, przekazuje intencję tekstu, właściwie akcentuje wyrazy, wprowadza pauzę, stosuje odpowiednią intonację; recytuje teksty poetyckie(...) podejmując próbę ich głosowej interpretacji.(...)
2. Świadomość językowa. Uczeń:
(...)operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych (na tym etapie skoncentrowanym przede wszystkim wokół tematów: dom, rodzina, szkoła i nauka, środowisko przyrodnicze i społeczne).

Teksty kultury:
wybór poezji

Cel ogólny: poznanie wartości uniwersalnych
w fraszkach Jana Kochanowskiego
Cele operacyjne :
-odczytuje tekst literacki w znaczeniu dosłownym
- rozpoznaje fraszkę
- charakteryzuje podmiot liryczny
-odczytuje znaczenie uniwersalne tekstu

METODY
Praca indywidualna . Praca z tekstem.

ŚRODKI DYDAKTYCZNE
1.Kartki samoprzylepne.
2.Karta pracy

PLAN OGÓLNY LEKCJI:
1.Powitanie klasy. 2.Przedstawienie tematu zajęć. .
3. Tworzenie systemu wartości uczniów klasy 6.
4 Przedstawienie notatki biograficznej o Janie Kochanowskim.
5.Głośne odczytanie wybranych fraszek.
6. Wskazanie głównych myśli utworów.
7. Tworzenie definicji fraszki.
8.Przedstawienie poglądów podmiotu lirycznego.
9. Uniwersalne wartości z fraszek w życiu Jana Kochanowskiego.
10.Notatka.
11.Podsumowanie lekcji.
12.Zadanie domowe.
13.Ocena zajęć przez uczniów.

PLAN SZCZEGÓŁOWY LEKCJI:
1.Przywitanie się z klasą.
2.Przedstawienia tematu lekcji.
3. Tworzenie systemu wartości uczniów klasy 6:
- odpowiadamy na pytanie: Co to jest wartość?
- tworzymy definicję wartości odwołując się do encyklopedii ( materiały)
- odpowiadamy na pytanie : Jakie wartości są w naszym życiu najważniejsze?
( kartki samoprzylepne, uczniowie podają trzy przykłady, metoda „Słoneczka”
- przedstawienie wniosków i ich uzasadnienie
- wprowadzenie rozróżnienia na wartości materialne i uniwersalne.
4. Przedstawienie notatki biograficznej o Janie Kochanowskim. Praca uczniów z tekstem.
- podkreślenie ideałów renesansu
- wyróżnienie poszczególnych etapów życia.
5.Głośne odczytanie wybranych fraszek.: Na zdrowie oraz O żywocie ludzkim
6. Wskazanie głównych myśli utworów.
Zastosowanie pytań pomocniczych:
Co jest najważniejsze dla podmiotu lirycznego w życiu?
Jak ocenia życie człowieka podmiot liryczny?
7. Tworzenie definicji fraszki w odwołaniu
do przeczytanych utworów.
8.Przedstawienie poglądów podmiotu lirycznego.
- tworzenie piramidy wartości ( karta pracy)
- określenie przedstawionych wartości jako uniwersalnych
9. Uniwersalne wartości z fraszek w życiu Jana Kochanowskiego.
Pytania pomocnicze:
Znając najważniejsze wydarzenia z życia poety, czy możemy stwierdzić, ze przedstawione we fraszkach wartości, realizował we własnym życiu?
10.Notatka.

11.Podsumowanie lekcji.
12.Zadanie domowe.
13.Ocena zajęć przez uczniów.


> Słownik języka polskiego

> Ten słownik to rodzaj leksykonu z krótkimi definicjami, dużą liczbą znaczeń i wyrazów pochodnych, które nie wymagają samodzielnych definicji. Można powiedzieć, że jest to „słownik pierwszego kontaktu”, dostarczający podstawowych informacji, do których dzięki niemu można szybko dotrzeć. Bardziej szczegółowych informacji można poszukać w innych źródłach, bardziej specjalistycznych, np. w encyklopediach czy innych słownikach.
> Słownik liczy ponad sto tysięcy haseł, został opracowany na podstawie wspólnej bazy dwóch najważniejszych słowników Wydawnictwa Naukowego PWN: Uniwersalnego słownika języka polskiego i Wielkiego słownika wyrazów obcych.
wartość
1. «to, ile coś jest warte pod względem materialnym»
2. «cecha tego, co jest dobre pod jakimś względem»
3. «posiadanie zalet»
4. «zasady i przekonania będące podstawą przyjętych w danej społeczności norm etycznych»
5. «liczba określająca, ile jednostek zawiera dana wielkość fizyczna lub wielkość mogąca zastąpić wyrażenie algebraiczne, jego zmienne»

SŁONECZKO

WARTOŚCI
UCZNIÓW KLASY 6
dom, rezydencja z basenem, dobry samochód, bogactwo, szacunek
rodzina
przyjaciele
szkoła
zdrowie
dobre wyniki
szczęście
miłość
zaufanie
Wniosek:
W naszym życiu najważniejsze są wartości ponadczasowe, uniwersalne takie jak ( trzy najczęściej powtarzane przykłady). Wartości materialne ( takie jaki – trzy przykłady) nie są dla nas najważniejsze.

Jan Kochanowski (ur. 6 czerwca 1530 r. koło Zwolenia, zm. 22 sierpnia 1584 r.)
– wybitny poeta polski okresu odrodzenia.
Przez wielu uważany za ojca poezji polskiej. Pochodził ze szlacheckiej rodziny Kochanowskich herbu Korwin, był synem
Piotra Kochanowskiego, sędziego ziemskiego sandomierskiego, i Anny Białaczowskiej herbu Odrowąż.
Studia rozpoczął na Akademii Krakowskiej w 1544.
W latach 1551–1552 studiował na uniwersytecie w Królewcu, skąd wyjechał do Włoch, do Padwy.
W latach 1555–1556 przebywał ponownie w Królewcu
na dworze arcyksięcia Albrechta Hohenzollerna, by następnie w latach 1556–1559 odbyć dwie kolejne podróże do Włoch. Stamtąd drogą przez Francję i Niemcy wrócił już na stałe do Polski.
W kraju przebywał na dworach, m.in. Tarnowskich, Tęczyńskich i Jana Firleja oraz biskupa krakowskiego Filipa Padniewskiego. Dzięki poparciu podkanclerzego koronnego Piotra Myszkowskiego dostał się na dwór Augusta, gdzie ok. 1564 r.mianowano go sekretarzem królewskim. Po śmierci Augusta był zwolennikiem Henryka Walezego. Po ucieczce króla wycofał się z życia dworskiego. Na dwórkrólewski już nie wrócił.
W 1574 r. osiedlił się w odziedziczonym po ojcu majątku. W 1575 r. poślubił Dorotę Podlodowską herbu Janina, z którą miał sześć córek i jednego syna. Wiódłżywot ziemianina. Twórczość Kochanowskiego
w języku polskim jest różnorodna (pieśni, poematy, fraszki). Największą pamięć zyskał dzięki Trenom, napisanympo śmierci ukochanej córki Urszulki w 1579 r. W Trenach opisywał zmarłą córkę Urszulę jako dziecko idealne. Zmarł nagle, przypuszczalnie na zawał serca. Pochowany został w Zwoleniu.
Znajduje się tam nagrobek z jednym z dwóch zachowanych wizerunków poety.W mieście postawiono na jego cześć dwa pomniki: w parku samego poety i przy gimnazjum poety z Urszulką. Na podstawie Wikipedii
Etapy życia poety:
- dzieciństwo
- młodość
- kariera
- założenie rodziny, dom.

ZŁOTY WIEK
Wiek XVI jest nazywany „złotym wiekiem” dziejów Polski. Nasz kraj stał się wówczas największym państwem Europy i miał silną pozycję na arenie międzynarodowej.
Tworzył się ustrój demokracji szlacheckiej. Panująca szlachta utożsamiała się z narodem. Z praw stanowych najważniejsze były prawa nietykalności osobistej, nienaruszalności mienia i wolności wyznania. Rzeczpospolita była głównym dostawcą drewna, zboża, bydła rzeźnego i wielu innych produktów rolnych do zachodniej Europy. Rozwijało się także rzemiosło i handel, wzrastała liczba i wielkość miast.
Rozwój gospodarczy sprzyjał rozwojowi kultury i sztuki. Polacy osiągnęli w nauce i sztuce poziom europejski. Działali wtedy m.in.: pisarze polityczni Andrzej Frycz Modrzewski, Piotr Skarga, poeci Jan Kochanowski, Mikołaj Rej oraz astronom Mikołaj Kopernik. Za czasów panowania Zygmunta I Starego i jego małżonki królowej Bony (włoskiej księżniczki) oraz ich syna Zygmunta II Augusta na dwór królewski przybywali włoscy artyści, którzy przy udziale miejscowych rzemieślników przebudowali królewską rezydencję na Wawelu. Wnętrza ozdobiono przepięknymi dekoracyjnymi tkaninami (arrasami). Dwór królewski stał się wzorem architektury przy budowie rezydencji magnackich, np. w Baranowie Sandomierskim, Krasiczynie, Brzegu.
W miastach wznoszono w tym stylu kamienice, np. Gdańsku, Kazimierzu Dolnym, Jarosławiu, oraz wspaniałe ratusze, np. w Poznaniu, Sandomierzu czy Zamościu.
Królowa Bona wychowana we Włoszech i rozmiłowana w ideach renesansu wprowadziła na dwór polski nowe zwyczaje. Zaczęto zwracać uwagę na maniery, również na zachowanie przy stole. Władczyni, przyzwyczajona do potraw włoskich, sprowadziła do Polski m.in. tamtejsze warzywa (jarmuż, rzodkiew, seler, por, kalafior, koper włoski, kapusta włoska), które nazwano włoszczyzną. Wpływy, głownie włoskie, widoczne były także w modzie (np. obcisłe suknie z dekoltami, szyte z ciężkich jedwabi, bogato zdobione haftami i klejnotami).
Na podstawie Wikipedii

Ideały epoki:
- szacunek dla człowieka
- tolerancja religijna
- sztuka to dowód umiejętności i talentu człowieka.

NA ZDROWIE

Ślachetne zdrowie,
Nikt się nie dowie,
Jako smakujesz,
Aż się zepsujesz.
Tam człowiek prawie
Widzi na jawie
I sam to powie,
Że nic nad zdrowie
Ani lepszego,
Ani droższego;
Bo dobre mienie,
Perły, kamienie,
Także wiek młody
I dar urody,
Mieśca wysokie,
Władze szerokie
Dobre są, ale -
Gdy zdrowie w cale.
Gdzie nie masz siły,
I świat niemiły.
Klinocie drogi,
Mój dom ubogi
Oddany tobie
Ulubuj sobie!
Główna myśl utworu :
Zdrowie to najcenniejszy skarb.
O żywocie ludzkim"

Fraszki to wszytko, cokolwiek myślemy,
Fraszki to wszytko, cokolwiek czyniemy;
Nie masz na świecie żadnej pewnej rzeczy,
Próżno tu człowiek ma co mieć na pieczy.
Zacność, uroda, moc, pieniądze, sława,
Wszystko to minie jako polna trawa;
Naśmiawszy się nam i naszym porządkom,
Wemkną nas w mieszek, jako czynią łątkom.
Główna myśl utworu:
Wszystko co w zyciu robimy przeminie.

Polecenie I:
Podaj cechy powyższych utworów:
- krótkie
- podzielone na wersy
- rymy
- zawierają naukę, przesłanie
- zaskakujące zakończenie.
Fraszka (wł. frasca - gałązka, drobiazg, bagatela, błahostka) – krótki utwór liryczny, zazwyczaj rymowany lub wierszowany o różnorodnej tematyce, często humorystycznej lub ironicznej (satyrycznej). Posiada puentę.
Fraszka wywodzi się ze starożytności, swoimi korzeniami sięga do epigramatu, którego twórcą był Symonides z Keos. Były to krótkie napisy na kamieniach nagrobnych (epitafium) i przedmiotach codziennego użytku. Autorami fraszek było wielu znanych polskich poetów, między innymi Jan Kochanowski,
Kochanowski wprowadził fraszkę do literatury polskiej. Oprócz tematyki żartobliwej, np. fraszka O doktorze Hiszpanie, pisywał także fraszki refleksyjne (O żywocie ludzkim), pochwalne, biesiadne, miłosne (Do Kasi). Bardzo znane są: Na dom w Czarnolesie, Na lipę, Raki. Do dziś zachowało się ok. 485 fraszek Jana Kochanowskiego.

Polecenie II:
Wskaż wartości, które pojawiają się w powyższych fraszkach


KARTA PRACY
Uzupełnij schemat

1 . Jakie wartości według podmiotu lirycznego są najważniejsze?
ZDROWIE
2.Jakie wartości według podmiotu lirycznego są ważne?
SZLACHETNOŚĆ

3.Jakie wartości według podmiotu lirycznego są najmniej ważne?
MAJĄTEK, MŁODOŚĆ, URODA, WŁADZA, SŁAWA

Wniosek:
Podmiot liryczny najbardziej ceni wartości ponadczasowe, uniwersalne.
Najmniej ceni to, co przeminie.

Polecenie III:

Odpowiedz na pytanie:
Czy podmiot liryczny reprezentuje poglądy Jana Kochanowskiego?

( Samodzielna wypowiedź ucznia z elementami argumentacji, z odwołaniem się do informacji biograficznych.)

Przykładowa notatka :

1.Wartości, czyli rzeczy postrzegane w naszym życiu jako cenne, określają nasz sposób postępowania, nasz sposób patrzenia na świat.

2.Fraszki Jana Kochanowskiego, krótkie utwory liryczne, wierszowane o zaskakującej puencie, tworzą hierarchie wartości podmiotu lirycznego.
3. Podmiot liryczny we fraszkach najwyżej ceni wartości ponadczasowe. Podkreśla, że wartości materialne w życiu człowieka przemijają.
4. Na podstawie notatki biograficznej poety możemy stwierdzić, że poglądy podmiotu lirycznego i autora są podobne.

Ocena zajęć
Zaznacz wybraną przez siebie odpowiedź:
Zajęcia były:
 ciekawe
 takie jak zazwyczaj
 nudne

Zadania wykonane przeze mnie na lekcji były;
 łatwe
 potrzebowałem/am pomocy nauczyciela
 trudne, ale poradziłem /am sobie sam/sama

Zadanie domowe:
Nauczę się recytować wybrana fraszkę Jana Kochanowskiego.
Propozycja dla ambitnych: Przygotuj scenkę na podstawie wybranej fraszki.