Dysleksja, diagnoza, narzędzia pomiarowe

Referat na Pedagogiczną Radę Szkoleniową

Temat: DYSLEKSJA, diagnoza, narzędzia pomiarowe

Opracowała: Alina Zielińska
Data: 11.03.2009r.

Czy dysleksja jest chorobą ?
Nie. Absolutnie nie można tak mówić. To są specyficzne problemy w uczeniu się . Na to nie ma lekarstwa. Chorobę się leczy, dysleksji nie, nad dysleksją się pracuje.

Przyczyny specyficznych trudności w uczeniu się

Na podstawie dotychczasowych badań uznaje się polietiologię, czyli wieloprzyczynowość dysleksji. Oznacza to, że może być ona uwarunkowana zarówno genetycznie (poprzez dziedziczenie), jak i organicznie (poprzez czynniki patogenne oddziałujące niekorzystnie na centralny układ nerwowy w okresie prenatalnym). Po pierwsze, jest dysleksja uwarunkowana genetycznie. Stwierdzono, że istnieją geny odpowiedzialne za dysleksję. Często jest tak, że rodzice dyslektyczni mają dyslektyczne dziecko. W sytuacji, gdy oboje rodziców jest dotkniętych tym problemem, u dziecka z całą pewnością również będzie występowało któreś z zaburzeń uczenia się. Po drugie, mówi się o etiologii organicznej. W trakcie życia płodowego mogą wystąpić czynniki, które mają zły wpływ na rozwój centralnego układu nerwowego lub takie, które uszkadzają płód. Mogą również pojawić się tak zwane zaburzenia okołoporodowe, czyli różnego rodzaju nieprawidłowości związane z samym porodem. Dziecko rodzi się na przykład niedotlenione, wskutek czego następuje mikrouszkodzenie centralnego układu nerwowego, które początkowo się nie ujawnia. Uaktywnia się dopiero w pewnym momencie rozwojowym, gdy dziecko zaczyna się uczyć pisać i czytać.
Są wreszcie ludzie, u których występują obydwa te czynniki łącznie, czyli genetyczny i organiczne.
Typy dysleksji
Specyficzne trudności w nauce czytania i pisania występują u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym, u których współwystępują fragmentaryczne zaburzenia - deficyty rozwojowe (mikrodysfunkcje).
Zaburzenia te mogą dotyczyć funkcji:
- analizy i syntezy wzrokowej;
- analizy i syntezy słuchowej;
- funkcji językowych;
- motoryki;
- współdziałania, czyli integracji wymienionych procesów;
- pamięci wzrokowej, słuchowej, ruchowej;
- lateralizacji (przewagi stronnej ciała);
-orientacji w schemacie ciała, kierunkach i przestrzeni (Mickiewicz, 1995). Zaburzenia te, choć istnieją od wczesnego dzieciństwa, spostrzegane bywają na ogół w początkach nauki szkolnej albo jeszcze w późniejszym okresie edukacji. Zakres zaburzeń jest wąski, gdy dotyczy tylko jednej funkcji uczestniczącej w procesie czytania i pisania, lub szeroki, gdy dotyczy kilku funkcji jednocześnie. W cięższych przypadkach trudności w czytaniu i pisaniu występują na ogół sprzężone zaburzenia kilku funkcji, np.: percepcji wzrokowej, słuchowej i motoryki.
Według M. Bogdanowicz (1990), niektórzy autorzy wyróżniają następujące typy dysleksji:
1) dysleksja typu wzrokowego, u której podłoża leżą zaburzenia percepcji i pa¬mięci wzrokowej, powiązane z zaburzeniami koordynacji wzrokowo-ruchowej i wzrokowo-przestrzennej;
2) dysleksja typu słuchowego uwarunkowana zaburzeniami percepcji i pamięci słuchowej dźwięków mowy, najczęściej powiązana z zaburzeniami funkcji językowych;
3) dysleksja integracyjna, kiedy to poszczególne funkcje nie wykazują zakłóceń, zaburzona jest zaś ich koordynacja;
4) dysleksja typu mieszanego, gdy występują zaburzenia zarówno w percepcji słuchowej słowa, pamięci sekwencyjnej słuchowej, percepcji wzrokowej wyrazów, wzrokowej pamięci sekwencyjnej, pamięci wzrokowo-słuchowej, jaki i wyobraźni przestrzennej.
Dla wskazania rodzaju poszczególnych trudności na ogół przyjmuje się trzy pojęcia. Są to: dysleksja, dysortografia i dysgrafia, przy czym dysleksja rozumiana jest jako specyficzne trudności w czytaniu, dysortografia - trudności w pisaniu. przejawiające się popełnianiem różnego typu błędów, w tym błędów ortograficz¬nych, a dysgrafia jako zniekształcenie strony graficznej pisma. Często stosuje się jeszcze jeden termin - dyskalkulia - dla oznaczenia trudności w nauce matematy¬ki. Zarówno w teorii, jak i praktyce używa się terminu dysleksja w szerszym znaczeniu - dla wszystkich zaburzeń łącznie.
Dysleksja to termin pochodzenia greckiego (dys- - źle, słabo, ciężko; Leksis-słowo, wyraz), określający kompleks zagadnień związanych z mową oraz czy¬taniem. Niektórzy autorzy upatrują etymologię terminu dysleksja w greckim dys-źle, słabo, ciężko i w łacińskim legere - czytać (Zakrzewska, 1996).
Dla określenia specyficznych trudności w nauce czytania i pisania używano w przeszłości wielu różnych terminów, między innymi ślepota słowna, aleksja, legastenia. Po raz pierwszy terminem dysleksja posłużył się w 1887 r. R. Berlin, proponując go na oznaczenie nabytych zaburzeń czytania. Badania nad trudno¬ściami w czytaniu i pisaniu sięgają II połowy XIX wieku. Problemem zainteresowali się lekarze-okuliści, lekarze szkolni. Pierwszym badaczem, który opisał specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu u ucznia o normalnym rozwoju intelektualnym, był W. P. Morgan (Bogdanowicz, 1994).
Istnieje wiele definicji dysleksji. Może być ona definiowana jako:
- niemożność opanowania czytania przez dziecko mimo usilnych starań ze strony dorosłych;
- specjalna niezdolność rozumienia, reprodukowania i integracji pisanych sym¬boli;
- kompleksowe zaburzenie analityczno-syntetyczne przy słabej zdolności pozna¬wania i składania symboli pisanych;
W literaturze można spotkać różne podziały dysleksji, między innymi na pięć typów;
-głęboką,
- powierzchniową,
- fonologiczną,
- litera po literze,
- hiperleksję.
Dzieci z tzw. dysleksją głęboką łatwiej rozpoznają i odczytują słowa, które mają konkretne, wyobrażalne cechy, np. szybciej czytają słowa dziecko, stół niż słowa abstrakcyjne, np. wierzyć. Ograniczenia objawiające się dysleksją głęboką poochodzą z prawej półkuli. Przypadki głębokiej dysleksji rozwojowej spotykane są stosunkowo rzadko.
Osoby z dysleksją powierzchniową, czytają głównie posługując się odpowiedniością głoska - litera i dochodzą do znaczenia słowa na podstawie formy dźwię¬kowej, a nie obrazu wzrokowego. Dysleksja powierzchniowa jest opóźnieniem normalnego procesu nabywania czytania.
Objawy dysleksji fonologicznej odpowiadają opisowi trudności dysfonetyków. Sposób czytania u tych osób opiera się na wzrokowym obrazie wyrazu. Dobrze rozpoznają zarówno słowa regularne, jak i nieregularne, bardzo słabo zaś wyrazy nieznane i bezsensowne. W trakcie czytania przeważają błędy wzrokowe i dery-wacyjne. Nie robią błędów semantycznych przy czytaniu pojedynczych słów na głos. Mają tendencję do czytania słów bezsensownych i nowych jako realnych i znanych.
Dysleksja typu litera po literze występuje niezwykle rzadko. W literaturze przedmiotu znajduje się jeden opis chłopca z takimi trudnościami dokonany przez Hinshelwoda w 1917 r. (Bogdanowicz 1990, 1994). Chłopiec wykazywał się wy¬soką inteligencją, nie miał kłopotów z matematyką, inne jego funkcje poznawcze były rozwinięte na poziomie wieku. Czytał bardzo wolno, często stosował mówie¬nie na głos nazw liter przed zidentyfikowaniem słowa. Jego pisownia była zupełnie poprawna.
Dysleksja bezpośrednia, czyli hiperleksja jest nietypowym zaburzeniem pro¬cesu czytania. Sama technika czytania, czyli tempo i artykulacja są prawidłowe, natomiast rozumienie przeczytanego tekstu jest bardzo słabe.

Diagnoza

Diagnozę można postawić dopiero w IV klasie szkoły podstawowej. Wcześniej mówi się wyłącznie o ryzyku dysleksji, ponieważ pewne symptomy tego zaburzenia mogą się wyrównać.
By stwierdzić to zaburzenie, potrzebne jest pełne badanie psychologiczne, z wywiadem dotyczącym całego dotychczasowego życia, rozwoju dziecka, w którym opisuje się szczegółowo występujące problemy szkolne. Dokonuje się badania poziomu intelektualnego dziecka oraz rozwoju funkcji percepcyjnych. Potrzebne jest także badanie pedagogiczne, które z kolei określa poziom opanowania przez dziecko technik szkolnych i poziom wiadomości na danym etapie edukacyjnym. Często wykonuje się także badanie logopedyczne w celu stwierdzenia ewentualnych nieprawidłowości w rozwoju mowy.
Każde dziecko dyslektyczne dostaje opinię psychologiczno-pedagogiczną, która zawiera diagnozę, oraz wskazówki do pracy z tym dzieckiem dla nauczyciela, specjalisty i rodzica. Ta sama opinia może zawierać również wskazania do pisania, sprawdzianów i egzaminów.

Objawy ,,ryzyka dysleksji”

U dzieci z "ryzyka dysleksji" najczęściej zauważalny jest opóźniony rozwój ruchowy. Dzieci takie boją się wszelkich wyczynów, bo ich brak sprawności nie zapewnia poczucia bezpieczeństwa. Są to dzieci ostrożne, które unikają zabaw wymagających szczególnie dobrej sprawności ruchowej. Podobnie sytuacja wygląda z małą motoryką. Ich rysunki i szlaczki reprezentują niski poziom graficzny, gdyż nie mają przygotowanej ręki do nauki pisania. Pojawiają się również zaburzenia analizy i syntezy wzrokowej przejawiających się trudnościami w wyodrębnianiu obrazu i zapamiętaniu go, schematycznym, ubogim treściowo rysunku, prymitywną strukturą przestrzenną budowli, trudnościami w rozpoznawaniu abstrakcyjnych kształtów, myleniem liter i wyrazów, problemami z zapamiętaniem struktury graficznej słowa, opuszczaniem znaków, liter, sylab, słów czy linijki tekstu oraz braku umiejętności kontrolowania swych błędów. Częstym objawem dysleksji są również zaburzenia funkcji słuchowych. Dzieci te mają trudności w rozpoznawaniu głoski na początku, w środku i na końcu wyrazu, w różnicowaniu głosek podobnych dźwiękowych, w dzieleniu słowa na głoski, w tworzeniu sylab z dwóch głosek, a tym bardziej z trzech, scalaniu głoskowanego lub sylabizowanego przez nauczyciela słowa. Najlepszą bowiem prognozą postępów w czytaniu jest to, jak szybko i sprawnie dziecko uczy się dzielić słowa i z głosek tworzyć wyrazy. Niewątpliwie wadliwa wymowa i opóźnienia w rozwoju mowy również zakłócają tworzenie się prawidłowych powiązań słuchowo-wzrokowych. Dziecko takie zazwyczaj nie potrafi wypowiadać się zdaniami, przedłuża się u niego okres tworzenia neologizmów, nie zna żadnych wierszyków ani piosenek.
Zapobieganie dysleksji to przede wszystkim profilaktyka. Składają się na nią: rozpoznanie zagrożenia, głównie poprzez ukierunkowaną obserwację zachowań dziecka i w przypadku poważniejszych kłopotów zwrócenie się o pomoc do specjalisty oraz praca z dzieckiem, ułatwiająca rozwój funkcji zaangażowanych w procesie czytania i pisania.
Podstawą tych zajęć jest duża plastyczność układu nerwowego we wczesnym okresie rozwoju. Daje to możliwość większego stopnia wyćwiczenia dziecka niż dorosłego. Najskuteczniejsza bowiem i najbardziej zabawowa jest pomoc przed rozpoczęciem nauki czytania i pisania. Im starsze dziecko, tym trudniej przełamać nawyki, a przede wszystkim bierność, zniechęcenie, złe mniemanie o sobie.
Do przedszkoli trafiają podopieczni z różnego typu zaburzeniami i dysharmoniami, dlatego tak ważne jest, aby jak najszybciej nauczyciel umiał je dostrzec. Im później zostaną podjęte działania, tym bardziej dziecko będzie dyslektyczne, tym cięższa i mniej efektywna będzie dla niego nauka. Nauczyciel zawsze powinien zwrócić uwagę na fakt, gdy dziecko nie lubi bądź unika jakiejś czynności typowej dla jego wieku. W ten bowiem sposób przedszkolak komunikuje nam wyraźnie, że nie chce, np. rysować, bo ma z tym duże kłopoty. Przekonywanie go wtedy słowami: popatrz jakie to łatwe, spróbuj, utwierdza go jeszcze w oporze, bo unaocznia jego braki i sugeruje, że tylko on z całej grupy nie potrafi tego zrobić.
Trzeba dzieciom opornym przyznać rację, że to zadanie może być trudne. Następnie należy rozłożyć je na jak najmniejsze etapy, przećwiczyć z dzieckiem i docenić choćby minimalne postępy.

OBJAWY RYZYKA DYSLEKSJI wg kryterium wiekowego

Wiek niemowlęcy (O-pierwszy rok życia)

motoryka duża - opóźniony lub nietypowy rozwój ruchowy
Dzieci nie raczkują lub mało raczkują, gorzej utrzymują równowagę w posta¬wę siedzącej i stojącej;
Dzieci przejawiają minimalne dysfunkcje neurologiczne, jak np. obniżony tonus mięśniowy, utrzymujące się pierwotne odruchy wrodzone, które powinny zaniknąć do końca pierwszego roku życia.

Wiek poniemowlęcy (2-3 lata)
motoryka duża - opóźniony rozwój ruchowy
Dzieci mają trudności z utrzymaniem równowagi, automatyzacją chodu. Póź¬niej zaczynają chodzić, biegać;
motoryka mała - opóźniony rozwój motoryki rąk
Dzieci są mało zręczne manualnie, nieporadne w samoobsłudze (np. myjąc ręce, ubierając się, jedząc łyżką zapinając duże guziki), a także mało sprawne w za¬bawach manipulacyjnych (np. polegających na budowaniu z klocków);
funkcje wzrokowe, koordynacja wzrokowo-ruchowa - opóźnienie rozwoju grafo-motorycznego
Dzieci nie próbują same rysować, w wieku 2 lat nie naśladują rysowania linii, w wieku 2 lat 6 miesięcy nie potrafią naśladować kierunku poziomego i piono¬wego linii, w wieku 3 lat nie umieją narysować koła;
funkcje językowe - opóźnienie rozwoju mowy
Dzieci później wypowiadają pierwsze słowa (w pierwszym roku życia), w wie¬ku 2 lat - zdania proste i w wieku 3 lat - zdania złożone.

Wiek przedszkolny (3-5 lat)
motoryka duża - niska sprawność ruchowa w zakresie ruchów całego ciała, która objawia się tym, że dziecko:
- słabo biega,
- ma kłopoty z utrzymaniem równowagi, np. podczas chodzenia po linii kra¬wężnika,
- z trudem uczy się jeździć na rowerku trzykołowym, hulajnodze,
- jest niezdarne w ruchach, źle funkcjonuje w zabawach ruchowych;
motoryka mała - słaba sprawność ruchowa rąk, której symptomami są:
- trudność i niechęć do wykonywania czynności samoobsługowych, np. zapi-¬
nania małych guzików, sznurowania butów, zabaw manipulacyjnych, takich
jak nawlekanie korali.
koordynacja wzrokowo-ruchowa, w zakresie której zaburzenia objawiają się:
- trudnościami z budowaniem z klocków,
- niechęcią dziecka do rysowania, wykonywaniem bardzo uproszczonych rysunków,
- poprzez sposób trzymania ołówka w palcach (nieprawidłowy chwyt) - dziecko rysując za mocno lub za słabo go przyciska,
- brakiem umiejętności rysowania koła - w wieku 3 lat, kwadratu i krzyża w wieku 4 lat,
- trójkąta i kwadratu opartego na kącie - w wieku 5 lat;
funkcje wzrokowe - zaburzenia w rozwoju objawiają się:
- nieporadnością w rysowaniu ( rysunki bogate treściowo, lecz prymitywne w formie),
- trudnościami w składaniu według wzoru obrazków pociętych na części, puzzli, wykonywaniu układanek, mozaiki;
funkcje językowe - zaburzenia w rozwoju stają się widoczne poprzez:
- opóźniony rozwój mowy,
- nieprawidłową artykulację wielu głosek,
- trudności z wypowiadaniem nawet niezbyt złożonych wyrazów (częste przekręcanie wyrazów), wydłużony okres posługiwania się neologizmami
- trudności z rozpoznawaniem i tworzeniem rymów i aliteracji,(rymy występują, gdy zakończenie słów brzmi tak samo np.kotek- płotek, natomiast aliteracje –gdy początek słów brzmi tak samo, np. ok _o,_ok_ ręt)
- trudności z zapamiętaniem i przypominaniem nazw (szczególnie sekwencji nazw, takich jak pory dnia, nazwy posiłków),
- trudności z zapamiętaniem krótkich wierszyków i piosenek,
- trudności z budowaniem wypowiedzi, używanie głównie równoważników zdań i zdań prostych, mały zasób słownictwa;
lateralizacja - opóźniony rozwój
- brak przejawów preferencji jednej ręki,
orientacja w schemacie ciała i przestrzeni, czyli opóźnienie orientacji
- z końcem wieku przedszkolnego dziecko nie umie wskazać prawej ręki (myli się).
Klasa 0 (6-7 lat)
Objawy jak wyżej oraz:
motoryka duża - obniżona sprawność ruchowa, która objawia się tym, że dziecko:
- słabo biega, skacze,
- ma trudności z wykonywaniem ćwiczeń równoważnych, takich jak chodze¬nie po linii, stanie na jednej nodze,
- ma trudności z uczeniem się jazdy na nartach, łyżwach, rowerze, hulajnodze;
motoryka mała - mała sprawność manualna, dla której charakterystyczne są:
- trudności z wykonywaniem precyzyjnych ruchów w zakresie samoobsługi, np. z zawiązywaniem sznurowadeł na kokardkę, używaniem widelca, noży¬czek,
- trudności z opanowaniem prawidłowych nawyków ruchowych podczas ry¬sowania i pisania, np. dziecko pomimo wielu ćwiczeń niewłaściwie trzyma ołówek w palcach, w niewłaściwym kierunku kreśli linie pionowe (od dołu do góry) i poziome (od prawej do lewej);
koordynacja wzrokowo-ruchowa - zaburzenia objawiają się:
- trudnościami z rzucaniem i chwytaniem piłki,
- tym, że dziecko źle trzyma ołówek w palcach (nieprawidłowy chwyt), ma trudności z rysowaniem szlaczków, odtwarzaniem złożonych figur geometrycznych (np. rysowaniem rombu w wieku 6-7 lat);
funkcje językowe - zaburzenia objawiają się jako:
wadliwa wymowa, przekręcanie trudnych wyrazów (przestawianie głosek i sylab, asymilacje głosek, np.sosa lub szosza), błędy w budowaniu wypowiedzi, błędy gramatyczne, trudności z poprawnym używaniem wyrażeń przyimkowych wyrażających stosunki przestrzenne: nad - pod, za - przed, wewnątrz - na zewnątrz, trudności z różnicowaniem podobnych głosek (np. z-s, b-p, k-g) w porów¬nanych słowach typu: kosa - koza lub tzw. sztucznych: resa - reza, mylenie nazw zbliżonych fonetycznie,
-trudności z dokonywaniem operacji (analizy, syntezy, opuszczania, dodawania, zastępowania, przestawiania) na cząstkach fonologicznych (logotomach, sylabach, głoskach) w takich zadaniach, jak wydzielanie sylab i głosek ze słów,
ich syntetyzowaniem (zaburzenia analizy i syntezy głoskowej i sylabowej i analizowaniem struktury fonologicznej słów (np. w poleceniach typu odszukaj słowa ukryte w nazwie „lewkonia", o czym myślę: Baba ..aga. co to znaczy i „kapiekasek", „karwony czepturek"), rozpoznawaniem i tworzeniem rymów i aliteracji (np. w poleceniach typu: wymyśl rym do słowa „mama” słowa się rymują: „Tomek-Adam-domek" a które słowo brzmi inaczej: które brzmią podobnie „kolejka-pociąg-kolega"),
- trudności z zapamiętywaniem wiersza, piosenki, więcej niż jednego polecenia w tym samym czasie,
- trudność z zapamiętywaniem nazw,
- trudność z zapamiętywaniem materiału uszeregowanego w serie i sekwencje, takiego jak nazwy dni tygodnia, pór roku, kolejnych posiłków, sekwencji czasowej: wczoraj - dziś -jutro i sekwencji cyfr: szeregów 4-cyfrowych;
funkcje wzrokowe - zaburzenia, które można dostrzec, gdy dziecko ma:
- trudności z wyróżnianiem elementów z całości, a także z ich syntetyzowaniem w całość, np. podczas budowania według wzoru konstrukcji z klocków lego, układania mozaiki, trudności z wyodrębnianiem szczegółów różniących dwa obrazki,
- trudności z odróżnianiem kształtów podobnych (np. figur geometrycznych, liter m-n, 1-t-ł ) lub identycznych, lecz inaczej położonych w przestrzeni (np. liter p-g-b-d);
lateralizacja - opóźnienie rozwoju lateralizacji - obserwujemy brak ustalenia ręki dominującej; dziecko nadal jest oburęczne;
orientacja w schemacie ciała i przestrzeni - opóźnienie rozwoju orientacji w sche¬macie ciała i przestrzeni, które objawia się tym, że dziecko:
- ma trudności ze wskazywaniem na sobie części ciała, gdy określa termina¬mi: prawe - lewe (np. prawa i lewa ręka, noga, ucho);
- nie umie określić kierunku na prawo i na lewo od siebie (np. droga na prawo, drzwi na lewo);
orientacja w czasie - zaburzenia dotyczące trudności z określaniem pory roku, dnia;
czytanie - nasilone trudności w nauce czytania, dla których charakterystyczne jest to, że dziecko:
- np. czyta bardzo wolno,
- głównie głoskuje i nie zawsze dokonuje poprawnej wtórnej syntezy,
- przekręca wyrazy,
- nie rozumie przeczytanego zdania;
pierwsze próby pisania - można zaobserwować, że dziecko:
- często pisze litery i cyfry zwierciadlanie,
- odwzorowuje wyrazy, zapisując je od strony prawej do lewej.
Współwystępowanie wielu wymienionych objawów u jednego dziecka pozwala z większą pewnością przypuszczać, że mamy do czynienia z dzieckiem ryzyka dysleksji.
W sytuacji gdy rodzice i nauczyciele klas 0 nie znają problemu specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu, i traktują owe problemy jako zachowania typowe dla małego dziecka, z których się wyrasta, to objawy ryzyka dysleksji są zauważane do¬piero w szkole. W pierwszych latach nauki dziecka w szkole dorośli powinni zwró¬cić uwagę na następujące symptomy i odpowiednio zainterweniować - poddać dziec¬ko badaniom diagnostycznym i zadbać o to, by uzyskało ono pomoc od pedagoga.
Narzędzia badawcze
Badanie za pomocą kartek ze wzorami- badamy nimi analizę i syntezę wzrokową, sprawność manualną, koordynację wzrokowo-ruchową. Dzieci w poszczególnych grupach wiekowych powinny umieć narysować podane przez nauczyciela wzory.
Badanie za pomocą pocztówek- dziecko samodzielnie układa. Nie bierzemy pod uwagę z ilu części układa, tylko jaki był rodzaj cięć, jaka jest treść obrazka. Łatwiej jest układać postacie niż krajobraz czy kwiaty. Obserwujemy, w jaki sposób układa, czy dobiera poszczególne części przypadkowo czy też planowo kieruje się jakimś kluczem, czy pracuje wytrwale, czy jest zniechęcone Obserwujemy czy się koncentruje , rozwój intelektualny, procesy myślowe: analizę i syntezę wzrokową, wypowiadanie się.
Badanie skalą ryzyka dysleksji ( SRD) umożliwia stwierdzenie wyniku z pogranicza dysleksji, w obszarze umiarkowanego stopnia, wysokiego ryzyka dysleksji.
• stwierdzenie wyniku z pogranicza ryzyka dysleksji informuje o potrzebie wnikliwej, systematycznej obserwacji postępów w rozwoju i nabywaniu umie¬jętności szkolnych - czytania i pisania;
• wynik w obszarze umiarkowanego stopnia ryzyka dysleksji wskazuje, że na¬leży udzielić dziecku pomocy, której celem byłoby wyrównanie stwierdzanych deficytów rozwojowych. Potrzebna też jest dalsza obserwacja dziecka i powtó¬rzenie badania po kilku miesiącach - w celu dokonania oceny postępów w roz¬woju;
• stwierdzenie wysokiego ryzyka dysleksji obliguje do podjęcia natychmiasto¬wych działań, czyli przeprowadzenia badania diagnostyczne w poradni psy¬chologiczno-pedagogicznej i skierowania dziecka na ćwiczenia korekcyjno--kompensacyjne. W zależności od rezultatów badań w przypadku niektórych dzieci należy wziąć pod uwagą możliwość powtarzania klasy 0 i uczestnictwa w terapii pedagogicznej. Innym dzieciom wystarczy pomoc w formie codzien¬nych ćwiczeń korekcyjno-kompensacyjnych. Najlepiej gdyby prowadził je raz w tygodniu specjalnie przygotowany w tym zakresie nauczyciel (nauczyciel-terapeuta). Najbardziej skuteczne w pracy nad eliminowaniem zaburzeń jest odbywanie ćwiczeń korekcyjno-kompensacyjnych w obecności rodzica lub przy¬najmniej w ścisłej z nim współpracy. Rezultaty przynoszą też ćwiczenia prowa¬dzone w domu przez rodziców. Oczywiście zajęcia te powinny mieć charakter „pracy w zabawie". Powinny one odbywać się już wtedy, gdy dziecko jest w wieku przedszkolnym. Dzięki nim zapewnia się dzieciom, których rozwój prze¬biega nieharmonijnie, możliwość osiągnięcia stanu gotowości szkolnej i pomyśl¬ny start w szkole.

Literatura
Amelia Rentflejsz-Kuczyk "Jak zapobiegać dysleksji", Edukacja w przedszkolu 1998
Edyta Cendrowska
Marta Bogdanowicz ,, Ryzyko dysleksji”. Problem i diagnozowanie, wyd. Harmonia ,Gdańsk 2003
Terapia pedagogiczna,red.Ewa Małgorzata Skorek, tom I, wyd. Impuls, Kraków 2005.