Obraz własnej osoby i poczucie własnej wartości u młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną

Obraz własnej osoby, a co za tym idzie samoocena zwana inaczej poczuciem własnej wartości, osób niepełnosprawnych intelektualnie jest czynnikiem, który należy mieć na uwadze projektując, planując proces edukacji, zakres działań pomocowych, terapeutycznych, wspierających. Jak wiadomo zdrowy, prawidłowy obraz własnej osoby stanowi o jakości życia osoby dorosłej, dlatego tak ważne jest aby bliżej przyjrzeć się tym specyficznym zagrożeniom jakie dodatkowo niesie niepełnosprawność w jego kształtowaniu.

Rozdźwięk pomiędzy ja realnym (taki jakim myślę, że jestem) a ja idealnym (takim jakim chciałbym, powinienem być) może być dodatkowo pogłębiony poprzez porównywanie się ze sprawnymi rówieśnikami a co za tym idzie dostrzeganie tych różnic, reakcje samych rówieśników (zwłaszcza odrzucenie) oraz informację zwrotną otrzymywana od dorosłych osób ( zwłaszcza brak wspierającej, wzmacniającej postawy osób , z którymi młody człowiek pozostaje w znaczącej relacji.

Warte przyjrzenia się jest rodzaj zagrożenia jakie niesie za sobą postawa rodzica nie przyjmującego ograniczeń dziecka, narażającego go na ciągłe frustracje, brak odporności jak również kreowanie „wyjątkowości dziecka” które w istocie izolują je od społeczeństwa i nie pozwalają na rozwijanie praktycznych , przydatnych mu umiejętności.

Dlatego też paradoksalnie niebezpieczna i szkodliwa dla młodego człowieka może być nieadekwatna , zawyżona samoocena. Czyli taka, która nie pozwala na uznanie własnych ograniczeń a tym samym na ukierunkowanie energii na rozwijanie swoich faktycznych możliwości. Powoduje również izolację społeczną jednostki. Jest to tym bardziej skomplikowane z powodu specyfiki działania procesów poznawczych osób upośledzonych umysłowo, ich ograniczeń percepcyjnych oraz dostępnych procesów przetwarzania informacji. Czynnikami dodatkowo utrudniającymi jej prawidłowy rozwój jest również duża zależność od otoczenia, zewnętrzne umiejscowienie poczucia kontroli oraz narażenie na nadmierne doświadczanie porażek.

W okresie dojrzewania szczególnie niebezpieczna może być sytuacja, kiedy człowiek nie odnajdując akceptacji, wsparcia u najbliższych a jednocześnie silną potrzebę przynależności do grupy rówieśniczej angażuje się w działania nieakceptowane społecznie, nie tylko z uwagi na jego obniżone możliwości krytycznej oceny sytuacji, a przede wszystkim z powodu ważnych nie zaspokojonych potrzeb społecznych, emocjonalnych. Może to doprowadzić do wtórnych trudności, zaburzeń w rozwoju jednostki np. zaburzeń zachowania.

Dlatego tak ważne jest dostarczenie, stwarzanie jak największej ilości sytuacji, dostarczanie ofert, w których dziecko ma możliwość działania, zakończonego sukcesem oraz uczy się, tym samym wzbogacając swoje zasoby. Warunkuje to rozwój prawidłowego poczucia własnej wartości. A co za tym idzie jest motorem do podejmowania wysiłku, pokonywania przeszkód w codziennym życiu.