Przyczyny i rodzaje uzależnień - ich wpływ na człowieka i jego najbliższe otoczenie

1. CELE ZAJĘĆ:
• wskazywanie sposobów "trzeźwego" spędzania czasu wolnego oraz kreowanie właściwych wzorców,
• poszerzenie wiedzy na temat przyczyn i rodzajów uzależnień oraz ich wpływu na człowieka i jego najbliższe otoczenie,
• uwrażliwienie na konieczność niesienia pomocy uzależnionym i podejmowania działań zapobiegawczych,
• wskazywanie wartościowych rozrywek,
• umiejętność dyskusji na forum grupy i klasy,
• umiejętność w pokonywaniu barier komunikacyjnych,
• poprawność w wyrażaniu swoich myśli.

2. FORMA ORGANIZACYJNA ZAJĘĆ:
• praca z całą klasą
• praca w grupach

3. METODY PROWADZENIA ZAJĘĆ:
• pogadanka,
• dyskusja,
• poszukująca: debata argumentów "za i przeciw”
• burza mózgów
• scenki

4. CZAS:
• 45 minut

5. STRUKTURA ZAJĘĆ:
• omówienie spraw bieżących
• nawiązanie do tematu lekcji
• ćwiczenia praktyczne
• ocena aktywności uczniów

6. SCENARIUSZ LEKCJI:

Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie do tematu. Dyskusja – nawiązanie do spektaklu oglądanego przez uczniów pt: ” Pomóż mi”

Tematem lekcji są środki uzależniające. Na nasze uczucia może wpływać to, co dzieje się w realnym życiu i to, co dzieje się w naszym mózgu. Mózg rejestruje to, co dzieje się w realnym świecie, ale może być również pobudzony sztucznie za pomocą środków chemicznych. Pierwszy sposób polega na tym, że człowiek próbuje tak postępować, aby jego życie stawało się lepsze i tworzyło więcej okazji do przyjemnych przeżyć. A do tego potrzebna jest własna aktywność i wybór takich działań, które człowiekowi służą, a przy tym nie szkodzą jemu samemu i innym ludziom.
Drugi sposób na ulepszenie samopoczucia to zażywanie substancji chemicznych po to, by uciec od przeżywania stanów przykrych. Jest to droga sztuczna, ponieważ pod wpływem substancji chemicznych uczucia ulegają zmianie, a ludzie czują się lepiej tylko w danej chwili. Oczekiwany efekt uzyskuje się tylko na początku brania tych substancji, jednak po pewnym czasie pojawia się przykre napięcie i potrzeba brania coraz większych dawek po to, by znowu poczuć się "dobrze". Człowiek nie potrafi już żyć bez chemicznego pobudzenia własnego mózgu, ale im dłużej to robi, tym większych szkód doznaje, a nie mogąc od tego się powstrzymać, ulega zniszczeniu.

Zadaję uczniom pytania:
- Czy warto było obejrzeć spektakl?
- Co aktorzy chcieli nam przekazać?
- Czy dowiedzieliście się czegoś nowego?
- Co rozumiecie pod pojęciem manipulacja? - (często w niej zawarty jest szantaż, agresja i przemoc). Jest ona próbą podporządkowania sobie innych ludzi np. w grupie rówieśników. Przykłady zdań: "Zrobisz to, co mówię albo się z nami nie kolegujesz", "Zrób to, co mówiłem, albo nazwę Cię tchórzem", "Wszyscy będą się z Ciebie śmiać, jeśli tego nie zrobisz". Odpowiedzi można przedstawić w scenkach dialogowych. Można użyć odpowiedzi typu: "Zrobię to, co będę uważał za właściwe", "Nie, to mi po prostu nie odpowiada". Tego typu sytuacja może pojawić się w przypadku namawiania do narkotyków.
- Dlaczego ludzie zaczynają brać narkotyki?
- Jak się wtedy zachowują?
- Jak się czują?
- Co się zmienia w ich życiu?
- Co ich czeka?
- Czego nigdy nie osiągną, nie zdobędą w życiu?
- A wy, co w życiu chcecie osiągnąć i zdobyć?

Na dzisiejszej lekcji chciałabym, abyśmy porozmawiali nie tylko o narkotykach, ale i o innych uzależnieniach, jak papierosy czy alkohol.
Na tablicy zapisujemy wyrazy: papierosy, narkotyki, alkohol. Uczniowie wypowiadają na głos wszystko, co kojarzy się im z tym pojęciem. Jest to krótka burza mózgów.

2. Praca w grupach.
Uczniowie odliczając do pięciu losowo dzielą się na grupy. Każda grupa dostaje zadanie do wykonania (czas 5 min.).
Grupa I: Zapisz skojarzenia ze słowem „uzależnienia”. Czy osoba uzależniona zawsze czuje się "na luzie", "odlotowo", co się z nią dzieje?
Grupa II: Podaj powody, dla których ludzie sięgają po środki uzależniające. Następnie odpowiedz na pytanie: Co się później dzieje z kimś, kto sięga po środki uzależniające np. z ciekawości?

Podsumowując wypowiedzi uczniów podkreślam, że osoba sięgająca po środki uzależniające wpada w chemiczną pułapkę, tj. zniekształca obraz świata, na który patrzy i oszukuje sam siebie, gdyż pod wpływem tych środków zmienia się nie tylko stan uczuć, ale i sposób myślenia. Przez chwilę "szpanuje", ma nowych przyjaciół, jednak później uzależnia się i przestaje interesować się czymkolwiek oprócz substancji uzależniających, bez których z czasem nie potrafi już funkcjonować.

Grupa III: Podaj negatywne skutki sięgania po środki uzależniające. Odpowiedz na pytanie:
Co mogą zrobić ludzie, gdy przeżywają przykre uczucia, aby nie sięgać po alkohol i inne substancje chemiczne?

Analizując wypowiedzi uczniów w szczególny sposób podkreślm znaczenie właściwego spędzania czasu wolnego. Od nas samych zależy wybór naszych zachowań, naszych zajęć, sposób gospodarowania naszym czasem. Od nas tylko zależy to, czy z czasu wolnego będziemy umieli czerpać różnorodne, często nieoczekiwane i bezcenne korzyści, czy będziemy - przez jego mądre używanie - poznawać nieodkryte lub zagubione wartości, czy też czas ten będziemy po prostu "spędzać", czyli zabijać.

Grupa IV: Zapisz argumenty "za" i "przeciw" paleniu papierosów.
Grupa V: Zapisz argumenty "za" i "przeciw" piciu alkoholu.
Grupa VI: Zapisz argumenty "za" i "przeciw" zażywania nakrotyków.
Wypowiedzi uczniów powinny być krótkie, rzeczowe i treściwe. Argumenty muszą mieć charakter merytoryczny.

Propozycje argumentów
"za" paleniem papierosów
- daje uspokojenie nerwowe,
- jest relaksem,
- zapobiega różnym bólom np. zębów,
- jest modne,
- daje akceptację grupy,
- daje pewność siebie,
- sprawia przyjemność,
- ułatwia koncentrację,
- zaspokaja ciekawość,
- łagodzi stres,
- znane są przypadki długiego życia mimo palenia papierosów.

"przeciwko" paleniu papierosów

- jest przyczyną słabego rozwoju fizycznego i psychicznego,
- powoduje częste infekcje układu oddechowego,
- powoduje większą zachorowalność na choroby układu krążenia i układu pokarmowego,
- jest przyczyną wielu nowotworów np. płuc, wątroby, krtani,
- skraca życie,
- naraża na straty finansowe,
- niszczy zdrowie innych ("bierne palenie"),
- zanieczyszcza środowisko.

3. Scenki
Wybrane grupy odgrywają scenki.
1. Siedzisz z grupą przyjaciół. W pewnej chwili spostrzegasz, że jesteś jedyną osobą, która nie pali. Ktoś proponuje Ci papierosa, na którego nie masz ochoty.
Odpowiedz wymawiając się:
........................................
2. Wspólnie z przyjaciółką zobowiązałaś się redagować szkolną gazetkę. Podzieliłyście się tematami, zbliża się termin składania tekstów i okazuje się, że koleżanka nie jest gotowa. Prosi Cię, abyś pomogła jej przygotować dwa tematy. Wiesz, że w czasie, gdy ty pisałaś swoje teksty, ona bawiła się z chłopakiem na dyskotece.
Odmów stanowczo asertywnie:
........................................
3. Koledzy dowiedzieli się, że Twoi rodzice wyjechali i chcą u Ciebie zrobić imprezę.
Odmów z żartem:
........................................

Przedstawione ćwiczenia pozwolą uczniom porozumiewać się nie powodując konfliktów oraz uodpornić się na pewne sytuacje, które mogą ich spotkać. Uczniowie powinni ćwiczyć te umiejętności jak najczęściej, aby upewnić się, że potrafią zachować się w trudnej sytuacji.
4. Ustalenie końcowych przemyśleń i wniosków.

Każdy człowiek ma wolność wyboru - może wybrać palenie lub zrezygnować z niego. Na podstawie debaty dochodzimy do wniosku, że skutki palenia papierosów, zażywania narkotyków czy picia alkoholu są trwałe, papierosy niszczą zdrowie i skracają życie. Dokonując w przyszłości wyboru należy kierować się roztropnością.

Próba odpowiedzi na pytania:
- Jakie są skutki palenia papierosów, zażywania narkotyków czy picia alkoholu?
- Na czym polega zależność od innych ludzi?
- Co to znaczy ulegać presji i dlaczego niektórzy ludzie boją się powiedzieć własne zdanie?

Każdy z nas ma pewne prawa, jedno z nich to prawo do mówienia NIE. Mamy prawo odmówić, gdy ktoś namawia nas do zrobienia rzeczy dla nas szkodliwych (picie alkoholu, palenie, branie narkotyków, ryzykowanie życia). Ulegając pozwalamy innym decydować o sobie. Oczywiście nie w każdej sytuacji należy odmawiać. Są sytuacje, w których nic nie ryzykujemy.

Przy odmawianiu zaczynamy od powiedzenia "NIE - nie chcę". Nie tłumaczymy się i nie usprawiedliwiamy. Odmawiając przyjęcia narkotyków nie robimy nic złego. Wręcz przeciwnie, postępujemy zgodnie z instynktem samozachowawczym. Nie wolno wdawać się w dyskusje. Jeśli zaczynamy się tłumaczyć (nie dzisiaj, może innym razem, teraz nie mogę), dostarczamy koledze lub handlarzowi argumentów do dalszej rozmowy.

Na zakończenie zajęć uczniowie wypełniają ankietę potrzebną do następnej lekcji ( spotkanie z pedagogiem).

1. Najważniejszą wartością w życiu jest dla Ciebie (podaj trzy):
a) zdrowie
b) miłość
c) niezależność
d) zbawienie duszy
e) poczucie bezpieczeństwa
f) bogactwo
g) życie pełne przygód
h) bycie pożytecznym

2. Przyczyny picia alkoholu:
a) kłopoty i niepowodzenia
b) picie innych ludzi
c) żeby mieć dobry humor
d) nuda
e) załatwianie interesów

3. Czy alkohol jest warunkiem udanej „imprezy” towarzyskiej?
a) tak
b) nie

4. Osoby namawiające do picia
a) potępiasz
b) są Ci obojętne
c) aprobujesz

5. Na widok pijanego leżącego na ulicy reagujesz:
a) śmiechem
b) współczuciem i chęcią pomocy
c) obojętnością
d) złością lub strachem

6. Pierwszy raz spróbowałeś alkoholu, gdy miałeś:
a) mniej niż 10 lat
b) między 10-15 rokiem życia
c) jeszcze nie próbowałeś

7. Jeżeli próbowałeś alkoholu, to przyczyną była:
a) ciekawość
b) namowa kolegów
c) inne, co?........................................

8. Pierwszy raz spróbowałeś alkohol przy okazji:
a) uroczystości rodzinnej
b) prywatki lub dyskoteki
c) bez okazji
d) inne, co?........................................

9. Czy upiłeś się chociaż raz w życiu?
a) tak
b) nie

10. Czy palisz papierosy?
a) tak
b) nie

11. Czy próbowałeś kiedyś zapalić papierosa?
a) tak
b) nie

12. Czy ktoś kiedyś namawiał Ci do brania narkotyków?
a) tak
b) nie