"Obserwuję, eksperymentuję, tworzę - zabawy przedszkolaka ze sztuką"

„OBSERWUJĘ, EKSPERYMENTUJĘ, TWORZĘ
- zabawy przedszkolaka ze sztuką”
program własny opracowany przez Katarzynę Kuklę i Halinę Łysikowską.

W obecnej dobie postawie twórczej nadaje się wielkie znaczenie. Twórcze zachowania nauczycieli sprzyjają dokonywaniu zmian i postępów, a człowiek zmienia rzeczywistość tylko zgodnie z tym jaką posiada siłę wrażliwości i wyobraźni. Te dwie dyspozycje psychiczne nigdy nie są skazane na dezaktualizację i przede wszystkim to one „czynią” człowieka. Stąd rozumienie konieczności wrażliwej i wyobrażeniowej edukacji plastycznej już od przedszkola. W proponowanym programie główny nacisk położono na kreatywność dziecka jako interpretatora zadań plastycznych. Pragnęłyśmy ukazać inny niż dotąd sposób nauczania plastyki, poprzez cykl spotkań z linią, barwą, fakturą i teksturą. Zaakcentowanie „odkryć” w obrębie formy ma stanowić punkt centralny w kształceniu dzieci.
Zaproponowany materiał , mimo, że ma charakter praktyczny i zawiera konkretne propozycje zajęć plastycznych jest na tyle elastyczny, że każdy mały twórca i jego nauczyciel znajdą tu „puste pole” dla rozwoju własnej wyobraźni plastycznej.
Sztuka rozwija się drogą spirali. Rysunki bizonów sprzed tysięcy lat nie ustępują w niczym koniom z obrazów Paola Ucella, malarza piętnastowiecznej Italii. Różne były doświadczenia oraz mity i filozofie artystów tworzących te dzieła.

Różny poziom poznania świata i rozmaite eksperymenty artystyczne, które odbijały te doświadczenia i tę wiedzę. Jednak przeżycia i myślenie ludzi sztuki znajdowały swój wyraz w formach powtarzających się. Wzrok nasz i nasze odczuwanie jest wyborem tego, co uważamy w danej chwili i generalnie za ważniejsze, cenniejsze, bliższe sercu, tajemnicze i fascynujące – na niekorzyść tego, co mniej ważne, mniej cenne, bardziej obojętne. W wyborze tym istnieje stopniowanie od elementów najistotniejszych do mniej i najmniej istotnych. Proces ten przypomina pracę nad artystyczną kompozycją.
Sztuka wszystkie te obrazy zobaczone, wyobrażone, a nawet senne, zamienia w rysunek, malarstwo lub rzeźbę.
Zadaniem przedszkola jest rozwijanie wszelkich zdolności dziecka, dzięki czemu kształtuje ono swą osobowość i zwiększa szanse swojego powodzenia w szkole i w życiu.
Jedną z najczęściej wykorzystywanych dziedzin na zajęciach przedszkolnych są sztuki plastyczne. Pasują one znakomicie do procesu kształtowania osobowości i postawy otwarcia na świat. Wymyślanie i tworzenie przedmiotów jest równoznaczne z nauką opanowania gestykulacji i odkrywaniem przyjemności, jaką daje kreślenie znaków, oraz z możliwością wyrażania uczuć i przeżyć.
Aktywność twórcza, obserwowana z zewnątrz jako proces, jest najbardziej tajemniczą ze wszystkich czynności. Żadne znane formuły ludzi genialnych nie mogą jej określić. Małe dzieci „tworzą” sztukę dla samego faktu zdobywania doświadczenia, badania i eksperymentowania. Podczas tego procesu odkrywają tajemnicę, kreatywność, radość i frustrację. Dzieci nie trzeba uczyć badania otoczenia i zadawania pytań – rodzą się z silną potrzebą poznawczą. Psychologowie i pedagodzy uważają, że ta potrzeba przygotowuje malców do późniejszego procesu edukacji.

Dzieci znajdują przyjemność w zabawie różnorodnymi przedmiotami i materiałami oraz w nowych ciekawych doświadczeniach. Poczynając od działalności niespójnej i nieświadomej, dziecko przygotowuje swoje wejście w świat społeczny, porzuca formy bezosobowe zaczynając przedstawiać siebie, swoją mamę, tatę czy kogoś ze swych bliskich. W określonym porządku, według wielkości wyraża swoje problemy uczuciowe, siłę, autorytet, miłość, antypatię. W swych rysunkach często znajduje zapomnienie, ukojenie.
Za pośrednictwem języka plastycznego dziecko przywłaszcza sobie to, czego pragnie; najczęstsze tematy rysunków to człowiek, zwierzę, słońce, dom, kwiat, drzewo.
„Dziecięca percepcja przestrzeni odwołuje się do osobistych „przeżyć” z całą ich świeżością i rejestruje znaki świata, a wspomnienie zastępuje autentyczność. W miarę rozwoju wiedzy i odkryć, dokonuje się pewien postęp w sposobie przedstawiania rzeczy: zachodzą różnice przede wszystkim w percepcji graficznej, specyficznej wrażliwości na cechy, jeszcze bez postrzegania formy – bryły i bez wrażliwości na miarę, wymiary i organizację” . Dom oznacza poczucie bezpieczeństwa, przestrzeń zamkniętą i strzeżoną. Drzewo staje się pniem ozdobionym małym kółkiem – listkami bądź schematycznymi gałązkami. Kolory dobierane są początkowo w sposób dowolny, później, ze względu na upodobania, posługiwanie się kolorem, jako elementem dominującym, opiera się wyłącznie na wrażeniu. Różnorodne ćwiczenia rąk podejmowane przez dziecko, takie jak: dotykanie , chwytanie, modelowanie, ocena formy za pomocą wrażenia stopniowo pozwalają mu na poznawanie tworzyw i odkrycie ich podłoża ( glina, plastelina, tkanina, różne rodzaje papieru ...).
To naturalne pragnienie eksploracji jest kluczem do zrozumienia i wiedzy, fundamentem dla nowych koncepcji w umyśle.

Poprzez dotykanie, poruszanie, smakowanie, zabawy plastyczne dzieci łączą nowe informacje ze stworzonymi wcześniej wyobrażeniami świata. W ten sposób pogłębiają swoje zrozumienie otaczającej je rzeczywistości.
Nie istnieją techniki pedagogiczne ekspresji twórczej. Dziecko ma w sobie naturalną potrzebę wyrażania sobie samemu i innym tego co myśli, co czuje.
Nie jest potrzebna żadna strategia, aby je do tego skłonić. Istotną sprawą jest tylko stworzenia możliwości do uzewnętrznienia tego, co pragnie wyrazić, kiedy odczuwa taka potrzebę, a także stworzenie sytuacji motywacyjnych dla tego rodzaju działalności. Jedyny warunek konieczny i wystarczający to styl pedagogiczny, od którego zależy, czy ekspresja będzie skuteczna czy też dziecko całkowicie utraci upodobanie do niej i możliwości jej realizowania.
Niniejszy program napisany został w taki sposób, by uczynić sztukę tworzenia dostępną, prostą, ciekawą, rozwijającą i radosną. Aby dziecko odkrywając nowe możliwości cieszyło się swoją kreatywnością.
Program „Obserwuję, eksperymentuję, tworzę” jest propozycją dla nauczycieli pracujących z dziećmi we wszystkich grupach wiekowych. Przedstawia ponad 60 przeróżnych pomysłów na to, w jaki sposób dzieci mogą obcować ze sztuką tworzenia. Stanowią one jedynie sugestie i mogą podlegać osobistym zmianom i modyfikacjom w zależności od doświadczenia i potrzeb dziecka. Proponowana w ramach programu różnorodna i otwarta działalność plastyczna ma za zadanie wyzwolić zachowania twórcze, stwarzając dzieciom możliwość wyrażania własnych myśli, oczekiwań i niezwykłych pomysłów.