Dojrzałość szkolna dziecka - prelekcja dla rodziców

Dojrzałość szkolna to taki stopień rozwoju umysłowego, fizycznego, społecznego i emocjonalnego dziecka, który jest niezbędny do podjęcia przez nie obowiązków szkolnych. Jest to gotowość i chęć wypełniania tych obowiązków, pewna samodzielność i taki poziom rozwoju, który pozwala małemu uczniowi podołać wymaganiom szkolnym, przystosować się do nowych warunków oraz zapewnić dobre samopoczucie w grupie rówieśniczej i osiąganie sukcesów w nauce.
Przy rozpatrywaniu, czy dziecko jest gotowe do uczenia się, brane są pod uwagę cztery aspekty:
- Rozwój fizyczny (ruchowy)
- Rozwój umysłowy (intelektualny)
- Rozwój społeczny
- Rozwój emocjonalny
Rozwój fizyczny (ruchowy) to prawidłowe, stosowne do wieku ukształtowanie kości, mięśni (właściwe napięcie nie za lekkie i nie za ciężkie), układu nerwowego, narządów zmysłu, które zapewniają pewną odporność dziecka na wysiłek fizyczny oraz dobrą sprawność we wszystkich zakresach motoryki. Właściwa koordynacja ruchowo – słuchowo – wzrokowa, niezbędna tak podczas ćwiczeń, zabawy, rysowania, jak również czytania i pisania. Umiejętność zachowywania równowagi, szybkich zmian pozycji, sprawne posługiwanie się narzędziami (nożyczki, kredki, pisaki, pędzel).
Rozwój umysłowy (intelektualny) to umiejętność spostrzegania, dostatecznie wykształcony poziom wyobraźni i koncentracji uwagi, zdolność do słuchania, zapamiętywania i odtwarzania podawanych treści. Mieści się tu również prawidłowy rozwój mowy, zarówno pod względem poprawnej wymowy dźwięków (głosek), jak i zasobu pojęć, słów, swoboda poprawnego wypowiadania myśli, wyrażania opinii. Ponadto umiejętność rozumienia złożonych poleceń, myślenia przyczynowo – skutkowego oraz wnioskowania. Umiejętność dokonywania analizy i syntezy słuchowej, orientacja we własnym ciele, orientacja przestrzenna. Dobra orientacja w najbliższym środowisku.
Rozwój społeczny to możliwość podporządkowania się wymaganiom szkoły, nawiązywania kontaktów i współpracy z rówieśnikami, wytrwałość, obowiązkowość, systematyczność, motywacja do wykonywania zadań, radzenie sobie bez pomocy rodziców w sytuacjach nowych i trudnych. Inicjowanie zabaw z rówieśnikami, jeśli trzeba – ustępowanie. Doprowadzanie do końca rozpoczętych prac, dbanie o ich estetykę. Samodzielność pod względem jedzenia, ubierania oraz zabiegów higieniczno – kulturalnych i zdrowotnych.
Rozwój emocjonalny to umiejętność panowania nad sobą, powstrzymywania złości, wybuchowości i agresji, pozostawania bez rodziców bez płaczu, radzenia sobie bez dorosłych w obowiązkach należących do dziecka. Ponadto umiejętne radzenie sobie z porażką, posłuszeństwo wobec dorosłych. . Podporządkowywanie się ustalonym regułom, poleceniom dorosłych, rozumienie ich konieczności nawet jeśli nie zawsze są przyjemne, ale sprawiedliwe. Adekwatne reagowanie nastrojem i zachowaniem do zaistniałych sytuacji.
Dojrzałość szkolną dziecko osiąga między 6 a 7 rokiem życia. Należy jednak pamiętać, że każde dziecko jest odrębną indywidualnością, posiada różne możliwości i rozwija się w zupełnie innym tempie. Rozwój dziecka może się zmieniać z dnia na dzień. Dlatego również w różnym tempie dzieci osiągają dojrzałość szkolną. Jedne szybciej, drugie później.
Ważnym elementem w osiąganiu dojrzałości szkolnej dziecka jest zaangażowanie i wspieranie jego rozwoju przez rodziców. Gdy obserwujemy jakieś trudności u swego dziecka, warto nasilić swoje oddziaływania, a na pewno trudności zostaną pokonane. Oto kilka pomocnych rad w tej kwestii:
- Wyrabianie w dziecku samodzielności (ubieranie i rozbieranie się, mycie, czesanie, wiązanie obuwia, dbanie o estetyczny wygląd);
- Przyzwyczajanie dziecka do stałego rozkładu dnia (sen, posiłki, zabawa, obowiązki);
- Kształtowanie wytrwałości, systematyczności (wypełnianie stałych obowiązków, kończenie rozpoczętej pracy, przezwyciężanie trudności w zabawie i obowiązkach domowych), egzekwowanie przyjętych ustaleń;
- Wzbogacanie wiedzy o świecie, doświadczeń życiowych, pobudzanie do działania, rozwijanie spostrzegawczości, myślenia, pobudzanie do zadawania pytań i odpowiadanie na pytania dziecka;
- Wdrażanie do prawidłowej wymowy pod względem fonetycznym i gramatycznym, formułowania wypowiedzi, rozwijanie zainteresowania książką, czasopismem, ćwiczenie pamięci;
- Wyrabianie umiejętności słuchania mowy, czytanego tekstu i koncentrowania uwagi;
- Rozwijanie zainteresowań matematycznych (liczenie na konkretach w sytuacjach codziennych, orientowanie się we własnym ciele, w przestrzeni, w kierunkach, w czasie);
- Usprawnianie rąk poprzez: rysowanie, malowanie lepienie z plasteliny, modeliny, wydzieranie, wycinanie, sklejanie rzucanie, chwytanie, manipulowanie oraz usprawnianie ciała poprzez gry, zabawy, sport, spacery, przebywanie na świeżym powietrzu;
- Wpajanie zasad kulturalnego, życzliwego, tolerancyjnego, bezpiecznego zachowania się wobec ludzi i w codziennych sytuacjach;
- Wdrażanie do nawiązywania przyjaznych kontaktów z rówieśnikami, podejmowania współpracy w zabawie i godnego przyjmowania porażek;
- Kształtowanie pozytywnej motywacji do uczenia się, zachęcanie do zdobywania wiedzy, nie straszenie szkołą i nauką.
Należy pamiętać, że wszelkie wymagania kierowane wobec dziecka muszą być dostosowane do jego możliwości (nie należy zmuszać do robienia rzeczy zbyt trudnych dla niego) oraz należy dbać , aby dziecko rozwijało się harmonijnie we wszystkich płaszczyznach: umysłowej, ruchowej, społecznej i emocjonalnej.
„ Odpowiedzialni rodzice zdobywają rzetelną wiedzę o dziecku, jego rozwoju psychofizycznym, rozumiejąc jego potrzeby stwarzają najlepsze warunki do pełnego rozwoju, a tym samym podjęcia nauki szkolnej” (Anna Małysz)

Opracowała:
mgr M. Ściślak


Literatura:
B. Chmielewska: „Dojrzałość szkolna”
I. Zarzycka: „Pierwszy egzamin z dojrzałości szkolnej”
E. Jędrzejczyk: „Dojrzałość szkolna” (materiały warsztatowe)
A. Małysz: „Dojrzałość szkolna”.