Zadania pedagoga a funkcja wychowawcza szkoły

Wychowanie, podobnie jak życie, jest kategorią wieczną. Jako proces i funkcja różnorodnych dziedzin oraz aktywności ludzkiego życia pojawiło się wraz z człowiekiem . Przez dziesięciolecia to właśnie szkoła była miejscem w którym dokonywał się proces wychowania jednostek. Nie wolno jednak pominąć najważniejszej wartości jaką dla każdego człowieka jest rodzina. Pod koniec lat pięćdziesiątych i w latach sześćdziesiątych wzrosło zainteresowanie rodziną w wielu dziedzinach nauk. Zaowocowało to wkrótce rewolucyjnymi zmianami w praktyce społecznej poprzez gwałtowny rozwój podejść terapeutycznych odwołujących się do teorii systemów. Inną ważną okolicznością był rozwój praw człowieka, a tym samym i dziecka, akcentując jego prawo do rodziny. Podobne znaczenie mają także dokumenty Rady Europy, kierujące uwagę na dzieci.
Działalność wychowawcza spoczywa jednak na osobach dorosłych mających bezpośredni kontakt z dziećmi w różnych środowiskach. Działalności tej nie można właściwie podjąć bez przewidywania choćby niewyraźnie zarysowanych skutków. Nie zawsze jednak w relacjach dorosły- dziecko doświadczamy korzystnych wyników. Rozwój psychiczny dziecka jest bowiem szeregiem zmian, którym podlega. Dokonuje się on w toku działania pod wpływem otoczenia i wychowania. Czasami rozwój przebiega harmonijnie, lecz zdarza się, że bywa zakłócony. Do właściwej diagnozy i stymulowania jego odpowiedniego toku, a tym samym rozwoju społecznego, intelektualnego i emocjonalnego, potrzebni są specjaliści, a wśród nich pedagog. Planuje on i przeprowadza specjalne, dostosowane do rodzaju trudności oddziaływania wychowawcze, pozwalające ocenić funkcjonowanie dziecka w różnych sytuacjach. Do sprawowania opieki wychowawczej w szkole, koordynowania współpracy szkoły z domem oraz organizowania pomocy w likwidowaniu zaburzeń rozwojowych i niepowodzeń szkolnych powołuje się także instytucję pedagoga.
Na jakich podstawach może więc oprzeć swe zasady w procesie wspomagania rozwoju wychowanka pedagog? Współczesny nurt psychologii rozwoju człowieka wyprowadza je z fundamentalnych praw życia ludzkiego:
- prawa potencjału- poznanie i uaktywnienie życiowego potencjału oraz energii życiowej jednostki,
- prawa stopniowego rozwoju- ciągłe poznawanie siebie, swych możliwości, tożsamości, silnych i słabych cech osobowościowych,
- prawa swej wizji końcowej- jak widzę i pragnę osiągnąć swe miejsce w świecie,
- prawa wyboru- myślenie, wybór, zachowanie się .
Scenariusz codziennych zajęć większości rodziców jest podobny, oparty na pośpiechu. Okazuje się, że dzień jest zbyt krótki, aby podzielić nim pracę, rodzinę i sen. Spotkania rodziców z dziećmi w obecnej rzeczywistości odbywają się rano i wieczorem. Należy jednak pamiętać, że nic ani nikt nie jest w stanie zastąpić rodziców i czasu jaki spędzają z dzieckiem.
Często zdarza się tak, że pojawiają się problemy w relacjach rodzic- dziecko, dziecko- nauczyciel, czy dziecko- dziecko. Przyczyn tych problemów daremnie szukać w rodzinie, czy szkole. Ich pojawienie się staje się sygnałem, że dziecku należy pomóc. W szkole tej pomocy zobowiązany jest mu udzielić pedagog. Jego pomoc opiera się na:
- diagnozowaniu środowiska ucznia,
- rozpoznawaniu potencjalnych możliwości oraz indywidualnych potrzeb ucznia i umożliwianiu ich zaspokojenia,
- rozpoznawaniu przyczyn trudności w nauce i niepowodzeń szkolnych,
- organizowaniu różnych form pomocy psychologiczno- pedagogicznej,
- podejmowaniu działań profilaktyczno- wychowawczych wynikających z programu wychowawczego szkoły,
- prowadzeniu edukacji prozdrowotnej i promocji zdrowia wśród uczniów,
- umożliwianiu rozwoju umiejętności wychowawczych rodziców i nauczycieli,
- podejmowaniu działań mediacyjnych i interwencyjnych w sytuacjach kryzysowych,
- sprawowaniu opieki wychowawczej nad uczniami,
- określaniu form i sposobów udzielania pomocy uczniom z wybitnymi uzdolnieniami,
- działaniu na rzecz zorganizowanej opieki i pomocy materialnej uczniom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej,
- koordynowaniu współpracy szkoły z domem,
- pomocy nauczycielom w rozwiązywaniu trudności wychowawczych,
- organizowaniu i prowadzeniu różnych form pomocy psychologiczno- pedagogicznej dla uczniów, rodziców i nauczycieli,
- wspieraniu nauczycieli i rodziców w działaniach wyrównujących szanse edukacyjne uczniów,
- udzielaniu nauczycielom pomocy w dostosowywaniu wymagań edukacyjnych wynikających z realizowanych przez nich programów nauczania do indywidualnych potrzeb ucznia, u którego stwierdzono specyficzne trudności w uczeniu się, uniemożliwiające sprostowanie tych wymaganiom,
- wspieraniu rodziców i nauczycieli w rozwiązywaniu problemów wychowawczych.
Każda w w/w form pomocy realizowana jest we współpracy z rodzicami i nauczycielami. Pedagog współczesnej szkoły musi także ściśle współpracować z poradniami psychologiczno- pedagogicznymi i zachęcać do tej współpracy dzieci i rodziców. Jego zadanie wynika z założenia, że należy wspomagać wychowawczą funkcję rodziny, prowadzić wczesną interwencję i wspomaganie rozwoju dziecka od urodzenia oraz akcentować profilaktykę problemową, dotyczącą uzależnień dzieci i młodzieży.
Działania pedagoga szkolnego sprowadzają się do podejmowania aktywności w zakresach:
- ogólno-wychowawczych- ocena sytuacji wychowawczej w szkole,
- resocjalizacji- dla uczniów niedostosowanych społecznie oraz zagrożonych niedostosowaniem, ustalenie przyczyn trudności przystosowawczych uczniów,
- profilaktyki wychowawczej- ustalenie organizacji czasu uczniów w środowisku szkolnym i pozaszkolnym, rozpoznanie warunków życia i nauki uczniów sprawiających trudności w procesie dydaktyczno- wychowawczym,
- indywidualnej opieki psychologiczno- pedagogicznej- udzielanie pomocy uczniom w eliminowaniu napięć psychicznych na tle niepowodzeń szkolnych, prowadzenie zajęć psychoedukacyjnych.
Niewątpliwie najważniejszą wartością dobrego pedagoga jest jego autorytet, czyli moc wpływania na zachowanie ludzi, wynikająca z obdarzenia go poważaniem i szacunkiem .
Aby dzieci mogły obdarzyć pedagoga zaufaniem i czuć się przy nim bezpiecznie musi on reprezentować kilka ważnych postaw:
- nigdy nie okłamywać dziecka, nawet w słusznej sprawie,
- dbać o zgodność słów i czynów,
- dotrzymywać słowa,
- być konsekwentnym,
- poważnie wysłuchiwać problemów dziecka i z najwyższą powagą je rozwiązywać
- dobro dziecka stawiać ponad wszystkie inne wartości.
Na tle zarysowanych tu zadań pedagoga rysuje się potrzeba podjęcia refleksji nad „człowiekiem szczególnej rangi”- pedagogiem, nauczycielem, wychowawcą. Jemu właśnie przypisuje się moc kształtowania społecznie pożądanych jednostek i to przed nim stawia się wymagania, którym nie sprostałby przedstawiciel żadnego innego zawodu. Wymagania te wypływają z potrzeb społecznych, które przekładają się na systemy edukacyjne, modele edukacji, a te z kolei opierają się na zakładanej niejawnie „filozofii edukacji”, czyli sposobie myślenia o niej .
Wykonywanie każdej pracy zawodowej, która przebiega w interakcjach międzyludzkich wymaga dwóch kategorii wiedzy: pierwszej- fachowej z danej dziedziny, drugiej- sprawności w zakresie komunikowania się z ludźmi. W pracy pedagoga obie te kategorie są niezbędne. Od ich umiejętności w porozumieniu z uczniem zależą rezultaty jego pracy .
Pedagog w obliczu nowego spojrzenia na szkołę musi pomóc uczniom w krytycznym postrzeganiu rzeczywistości, w odkrywaniu, analizowaniu i interpretowaniu pojęć i znaczeń. Nie będzie to łatwe wśród zgiełku elektronicznej rzeczywistości. Trzeba jednak kształcić uczniów, by umieli radzić sobie z problemami, wiedzieli gdzie szukać pomocy oraz prowadzili refleksję nad samym sobą.