Alkohol jako zagrożenie wśród młodzieży

Referat

Wstęp

Alkoholizm jest od lat największym nałogiem w Polsce. Większość ludzi pije alkohol na skutek panującego obyczaju. Alkohol bowiem oraz napoje go zawierające towarzyszą nam prawie od początku naszego istnienia. Były obecne, gdy powstawała nasza cywilizacja. Już człowiek ery neolitycznej używał napojów alkoholowych przy okazji obrzędów rytualnych, a w najstarszych zapisach historycznych można znaleźć wiele informacji o warzeniu i piciu alkoholu już 5000 lata temu w Mezopotamii.
Alkohol pojawia się obok nas już w pierwszych dniach naszego życia, ponieważ świętowanie naszych narodzin odbywa się wśród toastów i brzęku kielichów. W ciągu naszego życia alkohol pojawia się przy różnych wydarzeniach oraz na imprezach towarzyskich. Dla wielu ludzi picie go staje się przyjemnością, a dla innych koniecznością, czymś, z czego nie potrafią zrezygnować. Picie alkoholu nie jest samo w sobie zagrożeniem. Niebezpieczeństwo pojawia się wtedy, gdy ludzie zaczynają pić w młodym wieku oraz zbyt dużo i zbyt często.
Picie alkoholu przez nastolatki, nawet w ilościach nieszkodliwych dla dorosłych, może poważnie zaburzyć ich życie i procesy rozwojowe. Spożywanie alkoholu zaburza zdolność do uczenia się, zapamiętywania i logicznego rozumowania, jest źródłem trudności w nauce i przeszkadza w dalszej edukacji i karierze zawodowej. Powtarzające się sytuacje upojenia alkoholowego hamują rozwój emocjonalny i opóźniają dojrzewanie - młody człowiek nastawia się tylko na doraźne i natychmiastowe przyjemności, nie uczy się dojrzałych i skutecznych sposobów radzenia ze stresem i rozwiązywania problemów życiowych. Im wcześniej nastolatek zaczyna regularnie pić alkohol tym bardziej obniża motywację do osiągania celów życiowych i realizacji wartości. Niestety picie niejako pomaga w sięgnięciu po inne używki. Zwiększa nie tylko ryzyko uzależnienia od alkoholu, ale i od nikotyny oraz sięgania po narkotyki - badania amerykańskie pokazały, że dzieci, które zaczęły kontaktować się z alkoholem do 15 roku życia czterokrotnie częściej niż osoby, które zaczęły pić po 20 roku życia, uzależniały się od alkoholu. Wyjątkowo często alkohol dodaje pewności siebie przy inicjacji seksualnej młodocianych. Co często prowadzi do niechcianych ciąż albo zaburzeń seksualnych.
Spożycie alkoholu przez młodzież ciągle wzrasta, obniża się wiek inicjacji alkoholowej, zwiększa się ilość pijących dziewcząt.
Pijąca młodzież łatwiej popada w alkoholizm niż ludzie fizycznie dojrzali. Alkohol skutecznie upośledza proces dojrzewania, jeśli nawet dziecko nie popadnie w uzależnienie – nie będzie rozwijać się normalnie.
Wiek dojrzewania to szczególny okres w życiu. Nie jest to już dzieciństwo, a jeszcze nie wiek dojrzały. W żadnym innym okresie, w tak krótkim czasie, nie zachodzi tyle zmian w budowie i funkcjach organizmu oraz w psychice.

1. Spożywanie alkoholu przez młodzież.
W roku 2003 zrealizowana została w Polsce kolejna edycja badań ankietowych w ramach Europejskiego Programu Badań Szkolnych na Temat Alkoholu i Innych Narkotyków – ESPAD, w trzecich klasach szkół gimnazjalnych oraz drugich klasach szkół ponadpodstawowych (grupa 15/16–latków oraz 17/18–latków) koordynowanych przez Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie.
Wyniki badań wskazują, iż:
• Napoje alkoholowe są najbardziej rozpowszechnioną substancją psychoaktywną używaną przez młodzież. Do picia napojów alkoholowych przyznaje się ponad 92% uczniów III klas gimnazjalnych i ponad 96% uczniów II klas szkół średnich. Najczęściej spożywanym napojem alkoholowym jest piwo.
• Wraz ze spadkiem liczby abstynentów wzrasta częstość picia oraz ilość jednorazowo wypijanego alkoholu przez młodzież. Jako wskaźnik częstej konsumpcji traktowane jest picie alkoholu w ciągu ostatniego miesiąca poprzedzającego badanie. Ponad 2/3 chłopców (76%) oraz ponad połowa dziewcząt (62%) uczących się w III klasach gimnazjalnych (15/16–latków) piła alkohol w tym okresie.
• do upicia się w czasie ostatniego roku przyznało się niemal 50% piętnastolatków (58% chłopców i 40% dziewcząt) i ponad 65% siedemnastolatków (74% chłopców i 54% dziewcząt). Na miesiąc przed badaniami upił się co trzeci 15/16–letni chłopiec (38,1%) i co piąta 15/16–letnia dziewczynka(26,5%)
• większość uczniów trzecich klas gimnazjów przyznaje się do podejmowania prób zakupów alkoholu (np. piwa 64%), zdecydowana większość takich prób kończy się powodzeniem. Odmową sprzedaży ze względu na zbyt młody wiek kończy się tylko 10% prób zakupu (dwukrotny wzrost w porównaniu z rokiem 1999).
2. Przyczyny picia alkoholu przez młodzież.
Przyczyn picia alkoholu przez młodzież jest wiele. Należy ich szukać zarówno wewnątrz danej rodziny jak i w otaczającym świecie.

Doświadczenie i wzory rodzinne.
Alkoholizm może być przekazywany w rodzinach. Dziecko rodzica, który jest alkoholikiem ma większe szanse na uzależnienie. W jednym z badań oceniających drzewa genealogiczne stwierdzono, że 50% dzieci alkoholików również stało się alkoholikami. Wyniki sugerują, że potomstwo alkoholików jest około cztery razy bardziej narażone na rozwój alkoholizmu od reszty populacji. Jednak fakt, że coś jest przekazywane w rodzinie nie jest jeszcze dowodem, że dana rzecz jest wrodzona. Postawy człowieka, jego stosunek do siebie i otaczającej go rzeczywistości kształtują się już od najmłodszych lat, również postawa wobec alkoholu i osób pijących jest wynikiem wychowania i wpływów środowiska. Dom rodzinny jest szkołą obyczaju i moralności, szczególnie ojciec jest dla syna wzorem zachowania się. Dzieci naśladują rodziców, bo takie jest prawo rozwojowe. Widząc ich często pijanych zaczynają uważać alkohol za normalny składnik obyczaju. Tam, gdzie ma miejsce alkoholizowanie się rodziców, nie spotyka się prawidłowych warunków rozwoju dzieci, brak jest determinantów zaspokajania podstawowych potrzeb psychicznych jak chociażby poczucia bezpieczeństwa, miłości, szacunku, czy kontaktu emocjonalnego. Środowisko rodzinne może więc zarówno zwiększać, jak i poprzez stworzenie korzystnych warunków do prawidłowego rozwoju swoich członków, ograniczać ryzyko uzależnienia.
Presja grupy, kolegów.
Grupa rówieśnicza jest bardzo ważna w życiu młodego człowieka. Może na niego wpływać pozytywnie lub negatywnie. Wchodząc w kontakt z grupą, młody człowiek chcąc być zaakceptowanym, przyjmuje jej zwyczaje. W wielu przypadkach, nie chcąc być wyśmianym, młodzi ludzie nie potrafią odmówić wypicia alkoholu, który stał się nieodłączną częścią imprez towarzyskich.
Łatwy dostęp do alkoholu.
Alkohol jest sprzedawany właściwie bez żadnych ograniczeń. Na dużą skalę naruszane są przepisy ustawy dotyczące sprzedaży alkoholu osobom nieletnim, ograniczające ilość i lokalizację punktów sprzedaży oraz zabraniające sprzedaży bez zezwolenia.
Reklama.
Destrukcyjny wpływ na postawę młodzieży wobec alkoholu wywierają środki masowego przekazu promując błędną filozofię życia polegającą na nadkoncentracji człowieka na jego cielesności i emocjonalności oraz na dążeniu do tego, co przynosi doraźną przyjemność. Alkohol nie może kojarzyć się młodym ludziom tylko z dobrą zabawą, radością, sposobem na przyjemne spędzanie czasu, a taki obraz widzą w reklamach: wesołych, kolorowych, zachęcających na różne sposoby. A dzieci i młodzież szczególnie podatne są na tego rodzaju obrazy.
Sposób na kłopoty, nieśmiałość.
Już po spożyciu niewielkiej ilości alkoholu osoba nieśmiała staje się pewniejsza siebie. Milczące towarzystwo ożywia się, wzrasta poczucie więzi społecznej. Po spożyciu alkoholu młodzież odczuwa chwile rozluźnienia i swobody, ma poczucie przypływu siły i energii. Alkohol staje się antidotum na kłopoty z rodzicami i szkołą.
Negacja i bunt wobec otaczającego świata.
Bunt związany jest ściśle z okresem dojrzewania młodego człowieka. Może być wyrażony w sposobie ubierania lub zachowania. Na ogół jest to przeciwieństwo tego, co akceptuje pokolenie jego rodziców. Młodzi ludzie często wypróbowują swoich rodziców, wracając na przykład pod wpływem alkoholu do domu.

3. Skutki nadużywania alkoholu przez młodzież.

Dzieci i młodzież o wiele szybciej uzależniają się niż osoba dorosła. Z badań wynika, że pijąc intensywnie przed 20 rokiem życia, można uzależnić się już
po kilku miesiącach, między 20 a 25 rokiem życia potrzeba na to średnio ok. 3-4 lat,
a po 25 roku życia okres uzależnienia się trwa kilka a nawet kilkanaście lat.
Rodzice często pozwalają dzieciom na próbowanie alkoholu i częstują ich różnymi alkoholami w wieku 7-10 lat przy różnych okazjach np. nadchodzącego Nowego Roku czy świąt rodzinnych. W większości dzieci stykają się z alkoholem przed zakończeniem 18 roku życia zwykle w przedziale 13-17 lat. Najczęściej próbują alkoholu w postaci wina, piwa oraz wódki. Wśród młodzieży widoczny jest sposób spędzania wolnego czasu (na prywatkach, dyskotekach, biwakach) z alkoholem. Jest to pewnego rodzaju sposób bycia, moda.
U młodzieży bardzo ważne są następstwa psychologiczne nadużywania alkoholu będące wynikiem destrukcyjnego działania alkoholu na ośrodkowy układ nerwowy. Obserwuje się tu typowy zespół objawów: obniżenie aktywności psychicznej, brak sprawności intelektualnej, upośledzenie zdolności koncentracji uwagi, zaburzenia zapamiętywania, zwiększona męczliwość, wzmożona drażliwość i pobudliwości. Młodzież ta z reguły źle się uczy, jest niezdyscyplinowana, nadmiernie drażliwa, przez co stwarza wiele problemów rodzicom i pedagogom.
Najważniejsze są jednak psychospołeczne konsekwencje picia alkoholu przez młodych ludzi. Obserwuje się bowiem u nich bardzo znamienne zaburzenia osobowości i charakteru. Alkohol psychopatyzuje młodych ludzi, hamując w nich rozwój uczuciowości wyższej, altruistycznej. Jest ona niezbędna w procesie socjalizacji człowieka, prawidłowego dostosowywania się do życia w społeczności. Ta psychopatyzacja prowadzi do coraz częstszego picia i tak powstaje błędne koło spychające coraz więcej młodocianych na margines społeczny. Częste picie alkoholu przez młodzież przeszkadza w tworzeniu się w tym okresie życia hamulców społecznych działania popędowego. Stąd wywodzi się geneza określonych postaw młodocianych grup pijących. Cechują się one demonstracyjnym lekceważeniem wszelkich norm społecznego współżycia, lekceważeniem pracy. Ponadto w grupie tej uderza zdecydowany brak uczuć rodzinnych, obojętność wobec osób najbliższych, a nawet wobec własnej bezwartościowości, brak jakichkolwiek tendencji do zorganizowania sobie życia na właściwym poziomie. Z tych grup według socjologów i kryminologów rekrutują się nieletni przestępcy.
Ważnym zadaniem okresu dojrzewania jest wypracowanie poczucia własnej tożsamości. Realizacja tego zadania polega częściowo na przeprowadzaniu eksperymentów w różnych dziecinach życia. Młodzi ludzie mogą wykorzystywać alkohol przy wypróbowywaniu różnych ról i sposobów bycia. Związane są z tym ściśle pewne zachowania ryzykowne, czasem nawet grożące fizycznym niebezpieczeństwem. Alkohol może pogłębiać u młodych ludzi poczucie, że nic złego im się nie może przytrafić. Prowadzi to do wysoce ryzykownych zachowań grożących poważnymi konsekwencjami. Wypadki są główną przyczyną zgonów wśród młodzieży, wiąże się z tym ściśle picie i nadużywanie alkoholu.
Alkohol odgrywa istotną rolę w przekazywaniu wirusa HIV. Przede wszystkim osłabia wolę i zdolność podejmowania rozsądnych decyzji, a także ułatwia pozbycie się hamulców moralnych, co sprzyja przypadkowym kontaktom seksualnym, które są jedną z dróg przenoszenia wirusa HIV.
Nałóg alkoholowy utrudnia, jeśli wręcz nie uniemożliwia zdobycie przez młodzież wykształceni i zawodu, wyklucza udział w działalności społeczno - politycznej. Zamiast więc rozwoju i awansu życiowego następuje degradacja społeczna.
U dziewcząt nadużywających alkoholu obserwuje się zanik uczuciowości wyższej, wyższych uczuć etycznych. Znamienna jest również przewaga działania impulsywnego, popędowego nad działaniem kontrolowanym, myśleniem i rozumowaniem. Bez wykształcenia, bez zawodu, bez pracy dziewczyny nadużywające alkoholu często zasilają środowisko patogenne, wchodzą do świata przestępczego i powiększają ją szeregi prostytutek.

Zakończenie

Picie alkoholu samo w sobie nie jest niczym groźnym, problem zaczyna się dopiero wtedy, gdy alkohol spożywany jest w coraz większych ilościach i następuje utrata kontroli nad jego piciem. Niepokojące jest picie alkoholu przez młodzież, która często jest nieświadoma skutków wywoływanych przez alkohol jako środek uzależniający.
Młodzież pije alkohol na wiele różnych sposobów, z których niektóre są naturalnym przejawem procesu dojrzewania. Przez cały okres dojrzewania przewija się zasada: „próbuj i tego”. Alkohol jest jedną z tych rzeczy, których trzeba spróbować. Skoro picie jest dość istotną cechą w społeczności dorosłych, nic dziwnego, że młodzi ludzie dążący do dorosłości spróbują i tego. Dla wielu młodych ludzi picie staje się jakby rytuałem przeprowadzającym ich w dorosłe życie. Jest to jednak nie tylko czynność charakterystyczna dla świata dorosłych, ale także sposób na stanie się jednym z członków grupy towarzyskiej. Nawet w życiu dorosłym często jesteśmy zachęcani do picia, z ukrytą sugestią, że abstynencja jest zachowaniem nietowarzyskim. W przypadku młodzieży z charakterystycznym dla niej braku tolerancji dla odmienności i ze zwiększoną potrzebą upodabniania się do rówieśników, odmowa wypicia alkoholu na prywatce, gdzie przecież piją wszyscy, może być znacznie trudniejsza niż dla dorosłego.
Problem alkoholizmu wśród młodzieży jest jednym z najważniejszych problemów społecznych. Ważne jest zwrócenie uwagi na zagrożenie, jakim jest alkohol wśród młodzieży, ponieważ ona sama nie zdaje sobie często sprawy ze skutków, jakie wywiera nadużywanie alkoholu na organizm młodego człowieka.
W naszej pracy bardzo dużą wagę przyłożyć należy do zapewnienia młodzieży poczucia bezpieczeństwa, pomocy, podniesienia poczucia własnej wartości, treningu asertywności i komunikacji, a także udzielania pomocy w nauce i zagospodarowania wolnego czasu. Prowadzone w Bursie zajęcia trzeba nastawić na pomoc wychowankom w zrozumieniu własnych potrzeb, zmianę niewłaściwych postaw, pokazać podstawy bardziej skutecznego i zgodnego postępowania z ludźmi, wspomaganie potencjalnych zdolności. Ważne jest również dostarczenie młodzieży pozytywnych wzorów do naśladowania.

Opracowała: Agnieszka Popielarz

Literatura
1. Alkohol a zdrowie. Raport 23 - Alkohol a młode pokolenie Polaków połowy lat dziewięćdziesiątych. Warszawa 1999 r.
2. Alkohol a zdrowie. Raport 25 - Picie alkoholu w różnych okresach życia. Warszawa 2000 r.
3. Alkohol i narkotyki w życiu polskiej młodzieży - dylematy profilaktyki. Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Warszawa 2002 r.
4. Baumeister R, Heatherton T., Tice D., Utrata kontroli. PARPA.
Warszawa 2000 r.
5. Dodziuk A. Trudna nadzieja. PARPA., Warszawa 1993 r.
6. Grudziak - Sobczyk E. Alkohol a młodzież polska, w: Alkohol a zdrowie,
1992 nr 3.
7. Habrat B. Organizm w niebezpieczeństwie. Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych., Warszawa 1995 r.
8. Hołys B. Kryminologia. Warszawa 1994 r.
9. Kawula S, Machala H. Młodzież a współczesne dewiacje i patologie społeczne. Gdańsk - Toruń 194 r.
10. Kinney J, Leaton G. Zrozumieć alkohol. Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Warszawa 1996 r.
11. Kompedium wiedzy o profilaktyce. Tom II. Biuro ds. Narkomanii.
Warszawa 1997 r.
12. Markiewicz Aleksander. Środki odurzające a młodzież. Zakład Wydawniczo - Handlowy. Materiałów Szkolno - Oświatowych "Wiem Wszystko". Koszalin.
13. Marti P, Abrams D, Kadden R, Cooney N. Psychologiczna terapia uzależnienia od alkoholu. Instytut Psychologii Zdrowia i Trzeźwości. Warszawa 1994 r.
14. Podręcznik prewencji. Alkohol, narkotyki, tytoń. Biuro ds. Narkomanii. Warszawa 1999 r.
15. Rosak P. Wybór należy do Ciebie. Stowarzyszenie KARAN. Warszawa 1999 r.
16. Rozwiązywanie problemów alkoholowych. Regulacje prawne i programy działania. Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Warszawa 2001 r.
17. Selvig D., Riley D. Nie pije. Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Warszawa 1994 r.
18. Vogler R, Bartz W. Nastolatki i alkohol. PARPA. Warszawa 1999 r.
19. Woronowicz B. Alkoholizm jako choroba. Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Warszawa 1996 r.
20. Wspólnota Anonimowych Alkoholików w Polsce. Prawdy i zasady Anonimowych Alkoholików pomagające w trzeźwieniu. Wydawnictwo DESIDERATA, Warszawa.