Porozmawiajmy o emocjach - scenariusz zajęć

Agnieszka Adamowicz
Scenariusz zajęć

TEMAT: ROZMAWIAMY O EMOCJACH

Pierwsze lata szkolne to ważny okres rozwoju osobowościowego i społecznego dziecka. Towarzyszy mu dojrzewanie emocjonalne, umożliwiające w sposób coraz bardziej precyzyjny określanie tego, co dziecko czuje. Kształtuje się też zdolność do rozumienia emocji wyrażanych przez inne osoby.

Emocje – „ to krótkotrwałe zjawiska psychologiczne i fizjologiczne, stanowiące skuteczny sposób przystosowania się do zmiennych wymogów środowiska.”

Emocje to reakcja człowieka na jego własne zachowania i własną sytuację życiową, a także reakcje na osoby, sytuacje, wydarzenia zewnętrzne, które wpływają na jego los. W różnych okolicznościach reakcje wyrażają się przez radość, wzruszenie, satysfakcję, poczucie bezpieczeństwa, zaufanie, pewność siebie, niepokój, wstyd, gniew...Kształtowanie sfery emocjonalnej staje się więc istotnym elementem wychowania.

Emocjom towarzyszą reakcje organizmu ( czerwienienie się, pocenie, drżenie rąk itd.) oraz działania ( chowanie się , ruchy ręką, ruchy mimiczne itp.). Emocje często stają się impulsem do działania.
Skoro emocje są ważną informacja o naszej sytuacji życiowej, to nie powinno się ich dzielić na pozytywne i negatywne, ale na radosne i bolesne. Wszystkie są bowiem pozytywne jako nośniki informacji o naszym życiu.

Emocje są reakcją,
Uczucia zaś – stanem wewnętrznym

Co niosą ze sobą emocje?
- modulują zachowanie
- zachęcają do impulsywnego działania
- motywują do zachowań ukierunkowanych na radzenie sobie ze zdarzeniami, które je wywołują
- mogą być źródłem decyzji
- umożliwiają wykrywanie w otoczeniu tego, co ma dla człowieka znaczenie.

Źródła emocji:
- bodźce związane ze stanem zaspokojenia potrzeb fizjologicznych organizmu (głod, sytość, zmęczenie, senność, choroba)
- bodźce pochodzące ze zmysłowego odbioru świata (wzrokiem, słuchem, smakiem, dotykiem, powonieniem)
- aktywność własna lub jej brak
- wcześniejsze doświadczenia i sposób reagowania na nie.

Wyrażanie emocji:
- mimika twarzy
- mową ciała
- głosem
- słowem.

Zadaniem dorosłych, również nauczycieli, jest wskazanie na takie sposoby okazywania emocji, które nie zniekształcają prawdziwych przeżyć, a jednocześnie będą respektowały wrażliwość i uczucia innych.

CELEM tego scenariusza jest dostarczenie przykładów sytuacji edukacyjnych sprzyjających uczeniu się właściwego rozpoznawania, nazywania i wyrażania emocji.

Zajęcia zostały przeznaczone dla grupy uczniów III klasy szkoły podstawowej.


PRZEBIEG ZAJĘĆ

1. Zabawa ruchowa: „Witamy się bez słów”
Cel: zabawa, integracja grupy, czas trwania: ok. 5 min.

Dzieci spacerują po pokoju i pozdrawiają się nawzajem za pomocą gestów bez używania słów.

2. Rozmowa – przedstawienie celu zajęć
Cel: wprowadzenie do zajęć, usystematyzowanie wiadomości o emocjach, czas trwania: ok. 0,5 godziny

Dzieci siedzą na krzesełkach ustawionych w kręgu. Na szarym papierze rozrysowana jest krzyżówka. Hasła do niej to zagadki. Dzieci odgadują je, kto odgadnie pierwszy wpisuje wyraz. Rozwiązanie krzyżówki to temat dzisiejszych zajęć: EMOCJE.
Nauczyciel kieruje rozmową, odwołując się do doświadczeń uczniów poprzez pytania:
- co znaczy „czuć emocje?
- jakie mogą być emocje?
- co powoduje, że przeżywamy jakieś emocje
- jak poznajemy po sobie i innych, że przeżywamy jakieś emocje?
- czy emocje są potrzebne?
- czy nasze emocje mogą mieć wpływ na innych?

Ewentualne inne pytania i odpowiedzi na nie adekwatnie do potrzeb dzieci. Na tablicy umieszczona jest plansza z nazwami kilkunastu emocji oraz jej odpowiednik w formie zwerbalizowanej. Dzieci kolejno odczytują jedna i drugą formę, np. duma – czuję dumę.

3. Wyścigi butów
Cel: zabawa, czas trwania: 10 minut

Grupa dzieli się na dwie drużyny. Każda drużyna ustawia się gęsiego. Na dany znak pierwsza osoba w rzędzie biegnie na koniec niosąc but i wraca, przekazując go następnej osobie. Trudność polega na tym, że za każdym razem but ma być niesiony na innej części ciała.

4. „Łowienie emocji”

Cel: poszerzanie słownika biernego i czynnego o wyrażenia opisujące emocje, dzieci uczą się rozpoznawania i odczytywania emocji innych, czas trwania: ok. 0,5 godziny

- Dzieci siedzą w kręgu. Na karteczkach, do których przyczepione są spinacze, napisane są nazwy emocji ( po 1 na karteczce). Każde dziecko kolejno „łowi” wędką z magnesem jedną karteczkę – odczytuje po cichu nazwę emocji, pokazuje ją za pomocą ruchu, mimiki, gestem itd. Pozostałe dzieci próbują odgadnąć nazwę emocji. Jeśli emocja została dobrze rozpoznana, pozostałe dzieci naśladują ją. Następnie „łowi „ kolejna osoba itd. Karteczek jest tyle ile dzieci w grupie.

5. Zabawa ruchowa
Cel: integracja zespołu, czas trwania: 10 minut
Wyznaczamy na środku sali umowną linię dzielącą ją na pół. Uczniowie zajmują miejsca po obu jej stronach zależnie od swojego stanowiska do określonego stwierdzenia, prezentowanego przez osobę prowadząca. Jedna część sali przeznaczona jest na odpowiedź „tak”, druga „nie”. Przykłady stwierdzeń:
- jestem odważny
- lubię jeść czekoladę
- umiem jeździć na łyżwach
- często jestem chory itd.

6. „Emocjonalne ściany”
Cel: dzieci uczą się rozumienia emocji innych ludzi., czas trwania: 15 minut

Nauczyciel wiesza na ścianach symboliczne „minki”, które odpowiadają następującym emocjom: radość, strach, gniew, smutek, zdziwienie. Następnie czyta przygotowaną historyjkę, a dzieci słuchając ustawiają się jak najbliżej miejsca, którego symbol odpowiada emocjom przezywanym przez bohatera historyjki.

7. „Gdzie mieszkają emocje?”

Cel: dziecko uświadamia sobie, że jego ciało reaguje na przeżywane emocje, bogaci słownik przydatny do rozmów o emocjach.; czas trwania: 45 minut

Uczniowie pracują w czteroosobowych grupach. Każda grupa dostaje duży papier z zarysem „ludzika”. W odpowiednie miejsca ( części ciała) wpisują nazwy poznanych emocji.
Gdzie w naszym ciele znajdują się emocje takie jak: strach, złość, żal, wściekłość, radość..?

Po uzupełnieniu „ludzików” dzieci prezentują swoje karty pracy, argumentując dlaczego dokonały takiego wpisu.

Następnie rozmawiamy o znaczeniu funkcjonujących w języku polskim związków wyrazowych:
- strach ma wielkie oczy
- kamień spadł mi z serca
- włosy stanęły mi dęba
- stanął jak wryty
- ściska mnie w dołku
- mieć motyle w brzuchu
- serce mi pękło.

8. „Każdy z każdym”
Cel: integracja grupy, czas trwania: 10 minut

Dzieci spacerują po klasie w rytm skocznej muzyki. Na sygnał witają się każdy z każdym: nosami, przez podanie ręki, kciukiem.

9. „Kolorowe emocje”

Cel: umiejętność wyrażenia emocji poprzez pracę plastyczną, uświadomienie dzieciom możliwości zmiany emocji, czas trwania:ok. 40 minut

Dzieci malują farbami uczucia, jakie je ogarniają, gdy tracą cierpliwość, panowanie nad sobą, złość, strach, bezradność. Po wykonaniu pracy nauczyciel prosi, by teraz zmieniły swoje malunki na obraz pozytywny,
np.
złość – radość
zdenerwowanie - wesołość
strach - pewność

Gotowe prace plastyczne umieszczamy na wystawie klasowej.

10. „Kłębek sznurka”

Cel: informacja zwrotna dla nauczyciela, pożegnanie grupy; czas trwania 10 minut.

Wszyscy siadają w kręgu. Jedna osoba trzyma w ręku kłębek, kończy zdanie: „Dzisiaj dowiedziałem się, że..” i rzuca kłębek do kogoś, ale trzyma w ręku koniec sznurka. Osoba, która złapała kłębek, powtarza czynność i rzuca do następnej itd. Na końcu nauczyciel przecina wszystkie nitki w kręgu.

Zakończenie:
Drogę prowadząca do osiągnięcia dojrzałości emocjonalnej dzieci pokonują w towarzystwie dorosłych. Ich sposoby wyrażania emocji, zachowania, postawy są dla dziecka najbardziej wiarygodnym źródłem wiedzy o życiu. Dzieci potrzebują prawdziwych autorytetów, osób, które mogą stanowić dla nich model do naśladowania.
Jeżeli dzieci mają się na kim wzorować, to rozpoznawanie i wyrażanie emocji staje się umiejętnością nabywaną w sposób naturalny, a więc łatwy.
Lepsze poznanie siebie daje możliwość świadomego wpływu na własne postępowanie. Lepsze poznanie innych daje szansę dobrej komunikacji, dobrego współistnienia.

Myślę, że przedstawiona propozycja zajęć może być atrakcyjną formą dla dzieci. Z pewnymi modyfikacjami można je wykorzystać w klasach młodszych.
Po przepracowaniu w\w bloku ćwiczeń mogła by nastąpić seria zajęć dotycząca konkretnych emocji, np. złość, smutek, radość, poniżenie itd. Oraz sposobów radzenia sobie z nimi.

Warto przy tej okazji uświadomić dzieciom, że przezywane emocje nie podlegają ocenie. One się po prostu pojawiają i są. Trzeba tylko przeżyć je tak, żeby nie urazić innych, czyli nie ukrywając ich, zachowywać się w taki sposób, który jest powszechnie akceptowany.

Agnieszka Adamowicz