Zajęcia integracyjne - pierwsze spotkanie z grupą

W życiu zawodowym nauczyciela lub wychowawcy internatu przychodzi moment kiedy dostaje zadanie prowadzenia zespołu klasowego lub grupy wychowawczej. Wyzwaniem każdego pedagoga jest spełnienie się w powierzonej roli oraz twórcza, efektywna praca wychowawcza, która w rezultacie przełoży się na dobrze zintegrowany, współpracujący, spójny zespół.
Przyjazna atmosfera i poczucie bezpieczeństwa w klasie (grupie) zależą w ogromnej mierze od tego, jaki będzie początek wzajemnych relacji.
Właśnie w czasie pierwszych spotkań, na starcie - kiedy spotykamy się jako grupa nieznanych, właściwie obcych sobie osób rolą nauczyciela jest inicjowanie sytuacji sprzyjających wzajemnemu poznaniu się i przełamywaniu uprzedzeń wynikających z efektu często mylnego tzw. pierwszego wrażenia. Tym samym mamy okazję umożliwić uczniom przełamanie pierwszych lodów, angażując w zabawy całą grupę.
Nie oznacza to, że nauczyciel powinien stać z boku.
Wręcz przeciwnie aktywne włączenie się nauczyciela w proponowane ćwiczenia pomoże przełamać dystans i nieufność, jaką często przejawiają uczniowie wobec grona pedagogicznego.
Na początku pacy grupowej należy skoncentrować się na stworzeniu klimatu wzajemnego zaufania, akceptacji i wsparcia.
Wymaga to od prowadzącego takiego podejścia do zajęć, aby w klimacie zabawy i spontanicznych reakcji zachęcić uczniów do autoprezentacji i ośmielić ich do zapoznawania się między sobą.
Chciałabym zaproponować ćwiczenia i zabawy, które można wykorzystać w pracy z młodzieżą szkoły ponadgimnazjalnej (i innych szkół). Nie wymagają one od uczestników głębokiego odkrywania swojego "ja", ale mimo to w efekcie powodują swobodne, szczere a czasami zaskakujące wypowiedzi na temat przeżywanych emocji.
Ćwiczenia zwiększają poczucie przynależności do grupy, a także wzajemne współdziałanie i wsparcie.
Chcę zaznaczyć, przed omówieniem zabaw, że integracja nie jest wynikiem zastosowania konkretnej techniki ale efektem dynamiki grupy.
Przedstawione poniżej ćwiczenia sprzyjają w każdym razie jej rozwojowi.

Zapamiętywanie imion

- Ustawiamy krzesła lub siadamy w kręgu, tak aby każdy widział każdego. Również nauczyciel bierze udział w ćwiczeniu.
Każdy kolejno wymawia swoje imię. Zaczyna nauczyciel, przedstawia się i krótko opowiada o imieniu (w jakiej formie lubi aby się do niego zwracano czy lubi swoje imię, wymienia zdrobnienia i skróty imienia.
Następnie prosi dowolnego ucznia aby zrobił to samo.
Ten uczeń mówi o swoim imieniu i prosi następnego.
Nauczyciel uważa, aby nikt nie został pominięty.
W trakcie odpowiedzi można zdawać pytania.

- Siedzimy w kręgu.
Nauczyciel przedstawia się mówiąc, np. nazywam się Artur.
Następna osoba mówi : "nazywam się Piotrek a to jest Artur". Kolejna osoba mówi: "nazywam się Asia, tj. Piotrek a to jest Artur".
Następna osoba może dalej prowadzić wyliczankę lub zacząć od początku.
Oprócz imienia można podać ulubione zajęcie np: "nazywam się Artur, lubię wędrować po górach".

Określanie kolorem nastroju

- Siedzimy w kręgu. Każdy po kolei określa nastrój porównując go do jakiegoś koloru np "jestem w różowym nastroju, jestem czerwony w białe plamki itp.".
Prowadzimy zabawę w szybkim tempie, zachęcając do niewypytywania dlaczego akurat taki nastrój, unikamy analizy.

Pozdrowienia

- Wszyscy wstają i swobodnie chodzą po klasie.
Zadanie polega na tym, aby każdy każdemu przekazał w sposób niewerbalny (np: przez spojrzenie, gest, ukłon, uśmiech, podanie ręki) informację "pozdrawiam cię, zauważyłem, że tu jesteś". Nie wolno używać słów.

Chińskie szepty

- Chodzimy swobodnie po sali. Zadaniem jest przekazanie miłej, pozytywnej informacji wybranej przez nas osobie angażując innego ucznia. Np. "powiedz Ani, że ma miły uśmiech" lub "powiedz Mateuszowi, że jest bardzo ładnie ubrany".
Po zakończeniu ćwiczenia możemy porozmawiać z uczniami jak się czuli w czasie zabawy? Czy była dla nich przyjemna, jeżeli tak to dlaczego? Jakie emocje przeżywali?: Co zrobiło na nich wrażenie?

Gorące krzesło

- Siadamy w kręgu. Grupa wskazuje miejsce tzw. "gorące krzesło". Chętna osoba siada na krześle, a pozostali zadają jej różne pytania, które pozwolą na bliższe jej poznanie. Czasami pytania mogą się okazać dla danej osoby zbyt trudne, może wtedy skorzystać ona z prawa odmowy. Ważne jest aby odpowiedzi były szczere.
Dla sprawnego przebiegu ćwiczenia ilość pytań możemy ograniczyć np. do pięciu dla każdej osoby.

Komórki do wynajęcia

- Siedzimy w kręgu na krzesłach. Krzeseł jest o jedno mniej niż osób. Jedna osoba zostaje w kole. Rzuca ona hasło np: wszyscy, którzy lubią pływać. Zasada jest taka, że osoba stojąca w kole mówi o tym co go dotyczy (co lubi, czego nie lubi, co ją śmieszy) w tym przypadku pyta o pływanie, ponieważ sama lubi pływać.
Na wezwanie, wszyscy, którzy lubią ten sport wstają i wychodzą na środek koła (prezentacja siebie) po czym szukają dla siebie nowego miejsca - nie wolno siadać ma tym samym. Ktoś z braku krzesła zostaje w kole i rzuca następne hasło.

Szkoła dziwnych kroków

- Stoimy w kręgu. Każdy po kolei wchodzi do środka i chodzi nietypowym krokiem (zależnie od inwencji). Wszyscy go naśladują, poruszając się w kole w tym samym kierunku. Nauczyciel pilnuje aby "nadawanie kroku" odbywało się szybko i bez dłuższego zastanawiania.

Podaj dalej

- Stoimy w kole. Ktoś nadaje jakiś głos np: okrzyk, szept, westchnienie ulgi, krzyk przerażenia, radości itp.
Wszyscy szybką serią, jeden za drugim, powtarzają ten dźwięk.
Efektem jest przeciągające się westchnienie ulgi lub długi okrzyk radości.
Trzeba pamiętać, że w tej zabawie liczy się również tempo i nieprzerywanie serii.

Życzenia

- Na kartce piszemy swoje imię. Kartki zbieramy. Uczniowie losują kartki. Na wylosowanej kartce wpisujemy od siebie życzenia lub pozytywne uwagi o osobie, do której należy kartka. Podajemy kartkę siedzącemu obok koledze. Jeżeli trafimy na swoją kartkę nie piszemy na niej nic i podajemy ją następnemu. Po przejściu kartki przez wszystkie osoby nauczyciel ponownie je zbiera, po czym odczytując imiona wręcza je uczniom.
Każdy zapoznaje się z treścią swojej kartki. Jeżeli ktoś chce, może podziękować za miłe słowa.
Można zapytać uczniów, jak się czują po przyjęciu życzeń? Czego nowego dowiedzieli się o sobie?

Akceptuje - protestuję

Każdy z uczniów kończy zdanie "w tej klasie akceptuję .........".
Potem kończy następujące zdanie "w tej klasie protestuję przeciwko ....... "

Na zakończenie można zaproponować uczniom rundę podsumowującą: jak się czuli w czasie prowadzonych zajęć? Czy łatwo im było komunikować się, prezentować siebie? Co sprawiało im trudność, czy zauważyli większą otwartość w relacjach z kolegami? Jak przebiegała współpraca w grupie?
Sądzę, że po zajęciach integracyjnych uczniowie zbliżą się do siebie, wzrośnie wzajemne zaufanie i otwartość.
W swojej pracy z klasą nauczyciel powinien pamiętać, że grupa ma ogromną siłę - może dać swoim członkom oparcie i poczucie bezpieczeństwa.


Literatura:

Maria Braun - Gałkowska, "W tę samą stronę"
Wydawnictwo Krupski i S-ka, Warszawa 1994

Jak żyć z ludźmi (umiejętności interpersonalne), program profilaktyczny dla młodzieży MEN.

B. Jakubowska, J. Jakubowski, A. Łypacewicz, H. Rylke (red), "Ja i inni", WS i P, Warszawa 1987

Materiały Instytutu Terapii Gestalt otrzymane podczas zajęć z socjoterapii.