Telewizja - przyjaciel czy wróg?

Telewizja- przyjaciel czy wróg?
Wpływ telewizji na dzieci.

Środki masowego przekazu-charakterystyka ogólna.
Analizując właściwości filmu, telewizji, radia jako środki masowego oddziaływania można stwierdzić, że każdy z powyższych odgrywa, we współczesnym świecie, ważną rolę jako środek informacji, przekazywania informacji oraz dostarczania rozrywki odbiorcom masowym. Film i telewizja posługują się obrazem i dźwiękiem jako tworzywem. Apelują więc zarówno do wzroku, jak i słuchu odbiorców, oddziałują na uczucia, działają kompleksowo. Radio jest najbardziej rozpowszechnionym na całym świecie środkiem masowym. Odgrywa ważną rolę w budzenia wrażliwości estetycznej odbiorcy na piękno języka ojczystego, ekspresję oraz intonację głosu ludzkiego na różne formy i style muzyczne. Słuszne i jakże trafne jest określenie słuchowiska radiowego jako „teatru wyobraźni”, ponieważ to właśnie ono rozwija odtwórczą i wytwórczą wyobraźnię słuchaczy, zwiększa wrażliwość słuchową pod warunkiem, że odbiorca potrafi dokonywać selekcji programów. Film nie jest w stanie zastąpić telewizji, podobnie jak telewizja nie jest w stanie zastąpić radia. Wszystkie te bowiem środki masowego przekazu uzupełniają się nawzajem, dostarczają odbiorcy odmiennych przeżyć, spełniają określoną rolę wychowawczą, dlatego tez w procesie wychowania każdy z nich może być bardzo cenny, ale dopiero łącznie stanowią one niezastąpione narzędzie wychowania młodego pokolenia, rozwój techniki i technicznych środków masowego przekazu pozwolił wzbogacić świat przeżyć współczesnego człowieka.
Film i telewizja pobudzają do działania jednocześnie wzrok i słuch człowieka, jak również jego umysł i uczucia. Pozwalają także na równoczesne widzenie obrazu ruchu, słyszenie słowa, dźwięku i naturalnych odgłosów świata, Umożliwiają one człowiekowi korzystać z wielu form komunikowania, jakimi są: mowa ustna i pisana, muzyka, gestykulacja i mimika. Wszystkie środki wzbogacają zakres przeżyć odbiorców, a równocześnie sprzyjają gromadzeniu przez nich wiadomości z różnych dziedzin. Są one także pomocą w procesie nauczania i wychowania. Należy jednak zaznaczyć, iż powyższe środki przekazu maja nie tylko cechy pozytywne, ale i negatywne, zaś prezentowane treści bardzo często mają zły wpływ na odbiorcę. Negatywne skutki mogą bowiem następować w wyniku specyficznej selekcji programów określonej treści i cech formalnych programów prezentowanych w środkach masowego przekazu.

Wpływ telewizji na zachowanie dzieci.
„Telewizja nie jest demonem. Całe jej zło tkwi bowiem w nas samych. To my decydujemy, co będziemy oglądać i co w związku z tym zyskamy, a co stracimy. Telewizja może być jednak demonem dla tych, którzy nie potrafią dostrzec jej siły demonicznej” .
Telewizja jest dziełem człowieka i jak wszystkie twory ludzkie może ułatwiać i wzbogacać jego życie lub utrudniać je i zubażać. Sama w sobie nie jest ani zła ani dobra. Jest narzędziem poznawania świata i uprzyjemniania życia, ale narzędzie dobrze służy tylko temu, kto wie, w jakich okolicznościach i w jaki sposób należy się nim posługiwać. W rękach osoby, która tego wszystkiego nie wie, może okazać się niebezpieczne, zgubne. Według J. Condrego telewizja nie potrafi w pełni wykorzystywać swoich możliwości w odpowiedni sposób. Jest jedynie „złodziejką czasu”. Bez względu na to, czy prezentuje fakty o rzeczywistym świecie, czy różnego rodzaju wartości, przeważającą rolę odgrywają tu informacje fałszywe, a nie prawdziwe. Wszelkie programy telewizyjne zawierają w przekazywanej treści skrajną przemoc, nieporównywalną z życiem codziennym. Nie tylko filmy dla dorosłych, ale i animowane dla dzieci posiadają sceny grozy, przemocy i agresji.
Poprzez oglądanie telewizji, dzieci w dużej mierze ulegają manipulacji wpływów programów propagujących zewnętrznie atrakcyjne, choć kontrowersyjne moralnie wzorce zachowań, style życia, agresję i przemoc. To właśnie telewizja w znacznym stopniu kształtuje ich przekonania i wartości, warunkujące dokonywane przez nich wybory, motywuje również do podejmowania pewnych działań. Najbardziej narażone są tutaj dzieci, których rodzice, bądź opiekunowie nie ingerują w dobór oglądanych przez nich programów telewizyjnych. Dzieci, które same oglądają telewizję, a rodzice nie ustalają reguł jej odbioru, bądź nie omawiają oglądanych programów, są bardziej niż pozostałe narażone na przejmowanie często negatywnych wzorców. Dzieci pozostawione sobie, same nadają sens temu, co proponuje mu im szklany ekran.
Telewizja dostarcza wielu ważnych informacji i rozrywki. Zarówno programy informacyjne, jak i rozrywkowe zawierają treści sensacyjne, przepełnione drastycznymi scenami, obrazami przemocy, czy brutalnej rywalizacji. Na prezentowane w telewizji treści, przepełnione agresją i przemocą, narażona jest również najmłodsza publiczność. Programy dla dzieci w polskiej telewizji nie różnią się aktualnie od światowych. Od wielu lat dominowane są przez brutalne kreskówki, w których sposobem na rozwiązywanie konfliktów, zamiast negocjacji, dialogu jest miażdżenie kończyn, pobicie lub spalenie przeciwnika. Filmy te uczą młodego odbiorcę jak osiągnąć sukces na podwórku, czy boisku szkolnym. Dostarczają one informacji, jak kopnąć lub uderzyć, aby pokonać przeciwnika. Niektóre kreskówki nie tylko zachęcają do przemocy, ale i wzbudzają grozę, podobnie jak horrory dla dorosłych. Można w nich zobaczyć stwory żonglujące swoimi oczami, humorystyczne rozrywanie ciała osobnika na strzępy, używanie broni i „cudowne” ocalenie bohatera po wielokrotnym trafieniu go, zrzucanie z dużej wysokości i natychmiastowe powstanie po silnym zderzeniu z ziemią. Sceny takie i wiele innych, powodują u młodego odbiorcy silne zaburzenia emocjonalne. Można również zauważyć niekorzystne zmiany zachodzące w społecznym zachowaniu zwłaszcza widzów młodych, oderwanie od rzeczywistości, bierność społeczną, agresywność, drażliwość oraz oderwanie od rzeczywistości. Niezwykle niepokojącym zjawiskiem jest wysoki stopień identyfikacji z bohaterami prezentowanymi w telewizji. Utożsamianie się widza z ulubionym bohaterem powoduje naśladowanie go i przejmowanie niektórych cech jego zachowania. Zjawisko to jest najczęściej dostrzegane, gdy widz posiada cechy wspólne bądź podobne do bohatera . Im większy jest stopień identyfikowania się widza z podziwianą postacią telewizyjną tym większe istnieje prawdopodobieństwo dostrzeżenia cech podobnych u samego widza i obserwowanego bohatera. W procesie utożsamiania się widza z postacią, ważną rolę odgrywa moment naśladownictwa. Niestety coraz częściej zdarza się, iż młodzi widzowie obserwując ulubionego bohatera utożsamia się z nim, naśladując jego zachowanie. Jako przykład może tu posłużyć 6-latek, który wyskoczył z okna sądząc, iż tak samo, jak ulubiony bohater Batman zatrzyma się tuz przed ziemią. Niezwykle istotny jest również stopień przypisywania realizmu. Czynnik ten jest silnie powiązany i zależy od wieku widza, gdyż wraz z wiekiem stopień realizmu przypisywanego scenom prezentowanym w telewizji maleje, oraz od płci, gdyż dziewczęta lepiej niż chłopcy odróżniają telewizyjną rzeczywistość od fikcji. Wynika z tego, że zachowanie młodszych telewidzów, a zwłaszcza chłopców pozostaje pod silnym wpływem wzorców zachowań prezentowanych w telewizji. Telewizja dostarcza gotowych wzorców tego, co dobre i złe, piękne i brzydkie, smutne i śmieszne. Istnieje tu zatem pewne niebezpieczeństwo, gdyż młoda publiczność, oglądając telewizję, przyjmuje wzorce identyczne. Ich wyobrażenia podlegają unifikacji, wyobraźnia zaś standaryzacji. W końcu zaczynają myśleć pod dyktando telewizji. „Telewizor, który miał być zabawką dla dziecka- przekształca w zabawkę dziecko” Telewizja poprzez prezentowane treści i formy programów wpływa bezpośrednio na zachowanie i postawy odbiorców. Będąc sposobem socjalizacji zastępczej, zastępuje w pewnym stopniu szkołę czy rodzinny dom. Ofiarą telewizji pada także sen, nauka, zajęcia hobbystyczne, sportowe, życie towarzyskie oraz kontakty rówieśnicze. Częsty odbiór telewizji hamuje i utrudnia także rozwój fizyczny młodego widza, prowadząc do różnego rodzaju chorób m.in. do tzw. choroby telewizyjnej, objawiającej się zapadniętą klatką piersiową, zwiotczeniem mięśni, neurastenią, zaokrąglonymi plecami, nocnymi lękami oraz schorzeniem oczu.
W celu zapobieżenia negatywnego wpływu telewizji na dzieci, trzeba przygotować je do odbioru programów telewizyjnych. Rozpocząć należy od wykształcenia niezbędnych umiejętności i nawyków potrzebnych do poprawnej recepcji. Rodzice lub opiekunowie powinni zaś zapewnić odpowiednie warunki odbioru programów telewizyjnych, planując czas wspólnego oglądania i zachęcając do odbioru programów przeznaczonych zwłaszcza dla młodych widzów.

Elżbieta Dudkowska