"Wiedza i sprawność metodyczna nie czynią nauczyciela"- wizerunek współczesnego nauczyciela - wychowawcy

Jak powinien wyglądać współczesny nauczyciel? Jaką wiedzę powinien posiadać? Te jak i inne pytania dotyczące wizerunku nauczyciela nieraz pojawiają się w naszych umysłach, a zwłaszcza w umysłach studentów pedagogiki, do których się zaliczam. Z racji kierunku studiów jaki wybrałam często sięgam po fachową literaturę z zakresu pedagogiki przedszkolnej i wczesnoszkolnej. W jednym z numerów Nauczycielki przedszkola natknęłam się na bardzo piękny aforyzm a mianowicie, że: „ Uczenie innych jest dziełem serca”. Słowa te dały mi wiele do myślenia. Zaczęłam analizować postawy nauczycieli, których spotkałam na swojej drodze w trakcie edukacji i z przykrością musiałam stwierdzić, że tylko o niewielu z nich mogłabym powiedzieć, że nauczanie dzieci traktowali jako cenny dar serca.
Czy fakt, że ukończyło się studia z dobrymi ocenami świadczy tym samym o zdolnościach pedagogicznych przyszłego nauczyciela? Myślę, że na to pytanie odpowiedź znajduje się w aforyzmie, który zawiera temat niniejszej pracy, a mianowicie: „Wiedza i sprawność metodyczna nie czynią nauczyciela”. Należy pamiętać, że niektóre czynniki decydujące o późniejszych sukcesach zawodowych nauczyciela, nie podlegają ocenie w trakcie studiów i nie są objęte egzaminem. Nie każdy kto zrobi dyplom na ocenę dobrą lub bardzo dobrą, okaże się później równie przekonującym nauczycielem, albowiem umiejętność krótkotrwałego wspięcia się na szczyty nie jest jednoznaczna ze zdolnością do długotrwałego osiągania mniej spektakularnych, ale za to solidnych wyników. Wielu początkujących nauczycieli, których oceny egzaminacyjne były raczej mierne, z biegiem czasu „ wyrosło” na znakomitych pedagogów, ponieważ prezentowało lub rozwinęło w sobie cechy osobowości, które w czasie studiów nie miały szans się uwydatnić.
Zapewne każdy z nas ma swój własny obraz współczesnego nauczyciela. Niezmienne są jednak wymogi jakie powinien posiadać, aby mógł wykonywać ten zawód. Od współczesnego nauczyciela wymagamy wielostronnego wykształcenia. Musi posiadać odpowiednie przygotowanie merytoryczne( w zakresie wiedzy przedmiotowej), dydaktyczne( w zakresie wiedzy z metodyki i dydaktyki przedmiotowej) oraz psychologiczno- pedagogiczne. Jak widać wymagamy wiedzy trójwymiarowej, na która składają się: profesjonalna wiedza o świecie, wiedza o relacjach człowiek- świat oraz o samym sobie.
Dla mnie wykształcenie również stanowi ważny czynnik w określaniu wizerunku współczesnego nauczyciela, ale nie najważniejszy. Trzeba pamiętać, że to właśnie od liczby dobrze wykwalifikowanej kadry pedagogicznej zależy poziom wychowania naszego społeczeństwa. Obecnie dzieci więcej czasu spędzają w szkole z nauczycielem i rówieśnikami niż w domu z własnymi rodzicami, którzy są zapracowanie i zabiegani i jak często sami mówią: nie mają czasu dla swoich pociech. Toteż wychowanie młodego człowieka w dużej mierze spoczywa na barkach nauczyciela- wychowawcy.
Akurat w moim przypadku to rodzice włożyli ogromny wysiłek w moje wychowanie, nie zaprzeczam jednak, że również nauczyciele, których spotkałam na swojej drodze odcisnęli jakiś ślad w tym procesie. Znam osobiście rodzinę, która nie przejmowała się swoimi dziećmi( rodzice mają bardzo poważny problem z alkoholem) i gdyby nie to, że te dzieciaki trafiły na mądrych wychowawców, to nie wiadomo jak potoczyłyby się ich losy. Czy doszły by tam gdzie są teraz ? Dwoje z nich już skończyło studia i założyło własne rodziny. Są to szczęśliwe małżeństwa, pełne miłości, troski i opieki, zupełnie przeciwnie niż ich własny dom rodzinny. Wiem, że ten przykład może wydawać się idealistyczny. Zapewniam jednak, że to właśnie praca nauczyciela- wychowawcy z tymi dziećmi przyniosła taki, a nie inny rezultat. W tym przypadku wychowawca stał się wzorem dla ucznia tj. wychowanka. Swoim zachowaniem i osobowością pozostawił trwały ślad w psychice tych młodych ludzi, którzy wykorzystali to w późniejszym życiu.
Drugim istotnym elementem obrazu współczesnego nauczyciela są cechy jakie powinien posiadać. Dla mnie najważniejsze to spokój i elastyczność. Pierwszą cechę najlepiej zilustruje poniższy przykład. W liceum uczestniczyłam w lekcji Języka polskiego, którą prowadził stażysta był wprawdzie znakomicie przygotowany fachowo i równie dobrze opracował swój konspekt, jednak zdenerwowanie nie pozwoliło mu przeprowadzić tej lekcji tak jak ją sobie wyobraził. Cały czas kierował swój wzrok w okno, nie nawiązywał z nami kontaktu wzrokowego. Był nastawiony wyłącznie na „ nadawanie” i nie potrafił przełączyć się na „ odbiór”. A jak wiadomo informacje wysyłane w takim układzie nie docierają do odbiorcy. Pan ten nie odczytywał żadnych naszych sygnałów, które mogły świadczyć o tym, czy jesteśmy zainteresowani tą lekcją czy też nie. Niestety w połowie lekcji klasa przestała już go słuchać, każdy zajął się czymś innym, a pan dalej prowadził swój monolog. Nauczyciele powinni pamiętać o tym , że na lekcji musi dojść do interakcji między nauczycielem ,a uczniem. Bo tylko wtedy wiedza zostanie przekazana w prawidłowy sposób. Na pewno pomocne w uzyskaniu tego będzie spokój samego nauczyciela, który to zaprowadzi harmonie między nadawaniem, a odbiorem i uczniowie na pewno skorzystają na tym o wiele więcej niż na „suchym” monologu.
Jeżeli chodzi o elastyczność to jest ona równie ważna jak i poprzednia cecha. Bez wątpienia nauczyciele( zwłaszcza ci na początku swej pracy zawodowej) szczegółowo planują przebieg każdej lekcji tak jak to było w przypadku owego stażysty, którego spotkałam w liceum. Jednak zdarza się i tak, że lekcja przybiera inną postać niż ta jaką sobie zaplanowano. Wówczas kurczowe trzymanie się pierwotnego planu jest mało sensowne. Nauczyciel powinien odczytywać odpowiednio sygnały dawane przez uczniów. Jeśli zauważy, że nie są zainteresowani to należałoby coś zmienić w konspekcie lekcji. Odstąpić od jakiegoś zadania, czy wręcz przeciwnie dodać coś czego nie było w pierwotnym założeniu. Po to aby na nowo zainteresować swoją lekcją uczniów.
Tych właśnie cech zabrakło u owego stażysty. Pomimo, że posiadał należytą wiedzę i sprawność metodyczną nie potrafił dotrzeć do uczniów i im tego przekazać w taki sposób, aby pozostawić chociaż niewielki ślad w ich umysłach.
Należy także pamiętać o takich cechach jak życzliwość nauczyciela w stosunku do ucznia, czy też zaufanie, które stanowi punkt wyjścia pracy edukacyjnej i warunek jej powodzenia. Cierpliwość w tym zawodzie również pełni ważną rolę. Nieraz nauczyciel zostaje wyprowadzony z równowagi przez swoich uczniów. Musi on jednak trzymać swoje emocje na wodzy i nie dać się sprowokować.
Kolejną rzeczą na którą należałoby zwrócić uwagę określając współczesnego nauczyciela to poczucie humoru. W większości przeprowadzonych badań wśród uczniów rożnych typów szkół, humor wymieniany jest w pierwszych pięciu cechach jakie powinien posiadać „dobry” nauczyciel. Uczniowie bardziej szanują nauczyciela, który potrafi zarówno utrzymać dyscyplinę w klasie jak i pożartować z uczniami. Sama z własnego doświadczenia pamiętam, że o wiele bardziej lubiliśmy nauczycieli, którzy żartowali z nami podczas lekcji, pomimo że wymagali od nas określonej wiedzy i nie było u nich żadnej taryfy ulgowej. Poza tym humor jest czynnikiem wyzwalającym myślenie niekonwencjonalne, ułatwia zapamiętywanie, dlatego też pełni ważną rolę w przyswajaniu wiedzy, a to jest najważniejsze w procesie edukacyjnym.
Czy zastanawialiście się nad rolami jakie pełni nauczyciel- wychowawca w życiu uczniów? Od początku istnienia oświaty było pewne, że nauczyciel to osoba, która ma do spełnienia określoną misję. Misja ta jest wynikiem miłości do drugiego człowieka, która to powinna charakteryzować nauczyciela z powołania.
Każdy kraj nie ustanie się rozwija, to czy uda się mu rozwinąć w odpowiednim kierunku w dużej mierze zależy między innymi od nauczyciela. Zachodzące zmiany sprawiają, że w nowych warunkach pojawia się nowy model oświaty, a co za tym idzie zmienia się także rola nauczyciela. Przestaje on już pełnić głównie rolę przekazującego wiedzę tj. instruktora , a staję się przewodnikiem: „ przewodnik nie dowodzi, nie narzuca praw, nie narzuca celów. On oferuje, przeprowadza, wprowadza, mobilizuje do samodzielności, przekazuje i wzmacnia ambicje poprzez przykład własnego znawstwa, sprawności i zaangażowania” . Jak widać przewodnik to osoba, która ułatwia naukę, tworzy środowisko wychowawcze, a co najważniejsze towarzyszy uczniowi podczas każdego jego działania. Taki właśnie kierunek procesu edukacyjnego powinien przyjąć współczesny nauczyciel.
Jak widać zawód nauczyciela-wychowawcy jest niezwykle trudny, gdyż musi on mieć świadomość, że oczekiwania ze strony rodziców, uczniów, grona pedagogicznego i wreszcie całego społeczeństwa są bardzo wysokie. Praca nauczyciela jest szczególna. Jej efekty nie zależą tylko i wyłącznie od wiedzy książkowej, przepisów ministerialnych, czy też zaleceń kuratora lub dyrektora placówki, w której przyjdzie mu pracować. Najważniejsza jest intuicja pedagogiczna i dar miłości do drugiej osoby, a także indywidualizm danego nauczyciela i jego samodzielność w poszukiwaniu ciągle to nowych sposobów działania.
Współczesny pedagog to nie tylko osoba wielostronnie wykształcona, ale przede wszystkim dobry człowiek, umiejący wczuć się w położenie innych, z poczuciem humoru. To człowiek ciepły, otwarty, dający poczucie bezpieczeństwa i zaufania swoim uczniom.
Należy również pamiętać, że dzisiejsze dzieci są bardzo nowoczesne, obyte ze wszystkimi nowinkami technicznymi i nie tylko. Nakłada to na nauczyciela obowiązek nadążania za rozwojem uczniów, co przejawia się w ciągłym dokształcaniu. Współczesny nauczyciel nie może poprzestać tylko i wyłącznie na skończeniu odpowiednich studiów. Musi ciągle uczestniczyć w różnych kursach i warsztatach, mających na celu ułatwienie mu pracy z uczniami.
Obecnie sama już pracuje jako nauczyciel- wychowawca w przedszkolu. Mam w swojej grupie trzydzieścioro dzieci. Każde z nich to swoiste wyzwanie dla mnie, nie ma dnia bez niespodzianek. Codziennie poszukuje nowych metod pracy z nimi, po to aby jak najwięcej na tym skorzystali. Z całą pewnością wiedza zdobyta do tej pory na studiach jest nieoceniona, jednak teoria z praktyką często nie idą w parze. Po dwóch latach pracy z dziećmi wiem, że wybór takiego kierunku studiów był trafiony. Najważniejsze dla mnie w tej pracy jest to, że każdy dzień jest inny jak i fakt, że nie ma dwoje takich samych dzieci. Do każdego należy podchodzić indywidualnie. Myślę, że odnalazłam w sobie talent pedagogiczny jak i również bezinteresowną miłość do drugiego człowieka, bez której nie można zostać prawdziwym, a zarazem dobrym nauczycielem. Mam nadzieję, że tak właśnie będą mnie wspominali kiedyś moi uczniowie.

Opracowała: mgr Patrycja Piesik


Bibliografia:

1. Nowak- Dziemianowicz M., Oblicza nauczyciela, oblicza szkoły, Toruń 2001.
2 Schaefer K., Jak przeżyć szkołę, Gdańsk 2005.