Jak pokonać problem z nauczaniem współrzędnych geograficznych?

Większość nauczycieli geografii od wielu lat boryka się z problemem , jak skutecznie nauczyć dzieci i młodzież określania współrzędnych geograficznych. Przecież jest to jedna z kluczowych umiejętności, jaką każdy człowiek w dzisiejszym świecie powinien się swobodnie posługiwać. Jeździmy na wycieczki, podróżujemy nawet w najodleglejsze zakątki Ziemi, posługujemy się GPS-em, a jednak wiele osób ma problemy w odczytywaniem dokładnego położenia.
Określanie położenia geograficznego na mapie występuje już w drugim etapie edukacyjnym- na poziomie szkoły podstawowej. Tutaj dzieci uczą się, jak odczytać długość i szerokość wybranego miejsca na mapie. Później, na kolejnych etapach edukacyjnych – w gimnazjum i szkole ponadgimnazjalnej, powinny tylko utrwalać zdobytą umiejętność. Często jednak uczniowie nie potrafią posługiwać się opisywaną tu umiejętnością.
Od kilkunastu lat uczę geografii w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych, więc z doświadczenia wiem ,jaki problem stanowią dla dzieci młodzieży współrzędne geograficzne i ich poprawne określanie. Przeważnie uczniowie, którzy są tzw. „ścisłowcami” nabywają tą umiejętność dość szybko, ale co z resztą?
Co roku próbowałam znaleźć „złoty środek” w nauczaniu współrzędnych. Były to: gra w statki, zabawy w przepływanie palcem po mapie Morza Śródziemnego, określanie szerokości i długości na przykładzie dziurek w pasku. Ostatnio jednak spróbowałam całkiem odmiennej metody. Okazała się bardzo skuteczna i ulubiona przez moich uczniów. Dzięki niej 85% młodzieży nie ma już problemów z utrapionymi współrzędnymi!
Na utrwalanie i ewentualne nauczanie współrzędnych geograficznych przeznaczam około czterech jednostek lekcyjnych. Rozpoczynam od przypomnienia kierunków geograficznych, ich nazwania i narysowania róży wiatrów. Następnie uczniowie wykonują kilka ćwiczeń w formie zabawy w celu utrwalenia umiejętności. Kolejnym etapem jest omówienie cech siatki kartograficznej oraz cech południków i równoleżników. Przydatną pomocą w tej fazie nauczania są globusy indukcyjne, na których młodzież może samodzielnie wykreślić południki i równoleżniki.
Następnie uczniowie analizują rodzaje siatek kartograficznych na wybranych mapach w atlasie uczniowskim. Kolejną fazą jest kreślenie własnej siatki kartograficznej w zeszytach z zaznaczaniem charakterystycznych południków (np.0º lub 180º) oraz równika (0º) dowolny kolorem oraz opisanie stopni pozostałych południków i równoleżników.
Na wykreślonej w zeszycie ( i na tablicy) siatce kartograficznej młodzież nanosi kilka podanych punktów określając je literami alfabetu. Na tym etapie wprowadzam również międzynarodowe oznaczenia długości (λ) i szerokości (φ) geograficznej. Uczniowie posługując się linijką wskazują położenie równika- i przesuwając linijkę ku północnej lub południowej stronie siatki kartograficznej określają kierunek i wartość w stopniach punktu, do którego „dotarli”. Zapisują odczytaną wartość jako szerokość geograficzną punktu. W kolejnej fazie analogicznie postępują przy odczytywaniu długości geograficznej wybranego punktu- linijka przemieszcza się od południka 0º, w kierunku wschodnim lub zachodnim. W ten sposób uczniowie korzystając z prostych przyrządów geometrycznych szybko opanowują odczytywanie współrzędnych oznaczonych na prostej siatce kartograficznej.
W kolejnym etapie przenoszą uzyskaną umiejętność na odczytywanie położenia punktów na mapach a atlasie. Gdy nabędą biegłości w określaniu współrzędnych dokonują ostatniego etapu nauczania tejże umiejętności, w którym przekazuję młodzieży zasadę określania współrzędnych nie tylko w stopniach, ale i w minutach. Wszystkie kolejne etapy są poparte wieloma ćwiczeniami wykonywanymi przez uczniów samodzielnie, w parach, w zeszycie, zeszycie ćwiczeń lub przy tablicy.Większość z nich pamięta zasadę określania współrzędnych.
Oczywiście nie jest to jedyny sposób przekazywania tejże umiejętności, ale stworzyłam go na potrzeby uczniów, którzy mają problem z tradycyjnym opanowaniem wiedzy. Poza tym geografia staje się przez takie działania o wiele bardziej atrakcyjnym przedmiotem, na którym uczniowie chętnie się uczą.