Wybrane czynniki komunikacji niewerbalnej w klasie

mgr Paweł Świeca
Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych w Przeworsku

Czynniki Komunikacji Niewerbalnej w Klasie

W literaturze przeprowadzono setki badań w zakresie komunikacji, (np. Burgoon 1985, Knapp, Cody i Reardon 1987; Knapp, Wiemann i Daly; 1987; Smith 1984). Lustig I Koester (1999) sugerują, że komunikacja niewerbalna służy, jako pewnego rodzaju akcent, dopełnienie i substytut komunikatów werbalnych. Można wykorzystać komunikaty niewerbalne, aby podkreślić daną kwestię lub jej zaprzeczyć. Komunikacja niewerbalna może czasami zastępować komunikację werbalną np. nauczyciel może przyłożyć palec wskazujący do ust prosząc swoich uczniów o ciszę. Niestety ogólne funkcje komunikacji niewerbalnej mogą sprawiać problemy, jeśli weźmiemy pod uwagę kulturę. Uczniowie z różnych korzeni kulturowych mogą znać różne interpretacje niewerbalnej komunikacji. Knapp i Hall (1992) wskazali na bardzo pożyteczną typologię sprawdzenia efektywności komunikacji niewerbalnej w klasie. Klasyfikacja opiera się m.in. o (1) czynniki środowiskowe; (2) wygląd zewnętrzny;
Czynniki Środowiskowe
Fizyczne uwarunkowania składają się na czynniki środowiskowe, które wpływają na komunikację na wiele różnych sposobów. Nie można zidentyfikować bezpośredniego połączenia pomiędzy fizycznymi uwarunkowaniami a uczeniem się, ale można podkreślić, że uwarunkowania środowiskowe narzucają pewien zestaw oczekiwań i ograniczeń, które wpływają na postawy i komunikację. Można mieć dobrze zorganizowaną i wyposażoną salę lekcyjną, ale nie można być pewnym, że uczniowie będą się uczyć. Z drugiej strony nie mamy pewności czy uczniowie nie będą się uczyć w sali gdzie odpada tynk ze ściany. Dlatego, też należy stwierdzić, że wszystko zależy od tematyki zajęć i nauczyciela.
Wygląd zewnętrzny
Knapp i Hall (1992) zauważyli, że fizyczne cechy charakterystyczne dla uczniów i nauczycieli wpływają na komunikację w wieloraki sposób. Żyjemy w kulturze, w której obsesją staje się wygląd zewnętrzny, więc nie jest to zaskakujące, że pełni on podstawową rolę w klasie. Badania dowodzą, że wygląd zewnętrzny powiązany jest z ocenami a nauczyciele bardziej współpracują z uczniami bardziej atrakcyjnymi (Gibson, 1982; Richmond McCroskey i Payne, 1987). Atrakcyjność jest także powiązana z popularnością (Boyatzis, Baloff i Durieux, 1998).
Jedna z cech wyglądu fizycznego wskazanego przez Knappa są artefakty. Artefakty to ubrania i inne materiały noszone lub prezentowane przez daną osobę. Te symbole są znaczące, gdyż pełnią ważną rolę w zarządzaniu tożsamością ludzką. Ubiór niejako identyfikuje daną osobę; skejci, punki, dresiarze. Uczniowie posiadają tatuaże, biżuterię oraz fryzury, które wskazują na ich tożsamość. Coraz więcej uczniów robi sobie tatuaże i przekłuwa różne części ciała, aby wyrazić swoją tożsamość. W niektórych systemach nauczania, uczniowie nie mogą nosić ubrań, które wskazują na przynależność do gangu.
Morris, Gorham, Cohen and Huffman (1996) zbadali wpływ ubrania nauczycieli na ich wiarygodność. Trzy rodzaje ubrań zostały przebadane – formalny profesjonalny, codzienny profesjonalny i codzienny. Badanie dowiodło, że postrzeganie kompetencji było bezpośrednio związane z ubraniem. Im bardziej codzienne ubranie, tym mniej nauczyciel był postrzegany, jako kompetentny. Wyniki także wskazują, że codzienny styl ubierania się był związany z umiejętnością bycia towarzyskim.
Roach (1997) przeprowadził badania na temat wpływu ubrania nauczycieli na uczenie się, niesubordynację i słuchanie instrukcji u uczniów. Badania wykazały korelację pomiędzy ubraniem nauczyciela i uczeniem się (afektywne i kognitywne). Uczenie się wzrastało wraz z profesjonalnym ubraniem nauczyciela. Co ciekawe, nauczyciele, którzy byli ubrani bardziej profesjonalnie spotykali się z mniejszą niesubordynacją. Ubiór profesjonalny pozwolił utrzymać odpowiedni dystans i granice. Oprócz tego, nauczyciele, którzy byli profesjonalnie ubrani dostawali wyższe punkty ewaluacyjne. Uczniowie wydają się oczekiwać profesjonalizmu od nauczycieli, a styl ubierania się pomaga nauczycielowi spełnić te wymagania.
Powyższe badania są spójne z wieloma innymi badaniami, które określały wpływ ubrania na nauczanie (Davis 1992, Gorham, Cohen i Morris 1997, Hensley 1981, Kleinke 1977, Lang 1986, Lukavsky, Butler i Harden 1995, Molloy 1975, Newhouse 1984, Schneider 1974). Ludzie, którzy pracują w kontekście profesjonalizmu, czym jest niewątpliwie nauczanie, pozytywnie wpływają na wiarygodność poprzez odpowiedni ubiór. Simmons (1996) "ponad wszelką wątpliwość ubiór wskazuje na wyraźny przekaz, kim jest nauczyciel, jako osoba i jako profesjonalista. Przekaz jest jasny - Ci, którzy chcą mieć szacunek do siebie i ich zawodu muszą się odpowiednio ubierać".