Start społeczno - edukacyjny

W XXI w edukacja zaczyna nabierać coraz większego znaczenia. Staje się ona wyznacznikiem postępu i czynnikiem warunkującym bezpieczeństwo i rozwój narodów. Równy dostęp do kształcenia powinien być prawem każdego człowieka. Umożliwienie kształcenia dzieciom ze środowisk biedy i zaniedbania powinno być istotnym czynnikiem zmniejszającym rozwarstwienie społeczeństwa i marginalizację społeczną. Edukacja i kultura są, dlatego tak ważne, ponieważ decydują nie tylko o teraźniejszości, ale mają przygotować młode pokolenie do odpowiedzialnego kształtowania przyszłości. Słowa Jana Zamoyskiego nie straciły dzisiaj na znaczeniu: „Takie będą Rzeczypospolite, jakie ich młodzieży chowanie”. Parafrazując je można stwierdzić, że we współczesnych czasach: Takie będą narody i świat przyszłości, – jaka edukacja dzieci.
Z pojęciem nierówności szans edukacyjnych wiąże się zjawisko „Startu społeczno – edukacyjnego”. Jest ono niezbędnym elementem analiz badawczych nad nierównościami społecznymi i barierami życiowymi w rozwoju jednostek lub grup. Start szkolny, życiowy i społeczny stanowi decydujący składnik procesów selekcji lub awansu edukacyjnego, zawodowego i kulturalnego młodych pokoleń. W skrajnych przypadkach prowadzi on do swoistego naznaczenia i wykluczenia. Dotyczy on problemu optymalizacji rozwoju psychofizycznego, intelektualnego i społeczno – kulturalnego dzieci i młodzieży z różnych grup społecznych i środowisk, – jako intensyfikację ich szans. Odnosi się to zwłaszcza do środowisk społecznie, kulturowo i socjalnie zaniedbanych pod wieloma względami zróżnicowanych; od, obfitości do niedostatku i biedy. Te ostatnie można nazwać obszarami ryzyka społecznego i edukacyjnego. Start społeczny rozpoczyna się w chwili urodzenia i składa się na niego kilka momentów i etapów, poprzez, które dziecko – uczeń przechodzi w życiu mając sprzyjające lub niekorzystne warunki do osiągnięcia coraz wyższej pozycji społeczno – oświatowej i zawodowej. O starcie społeczno – edukacyjnym dzieci decyduje w znacznym stopniu dynamika ciągu rodzinnego, na który składa się tradycja awansu kulturalnego i oświatowego w rodzinie, aktualna pozycja społeczno – zawodowa rodziców. Rodzina kształtuje start edukacyjny młodych pokoleń. Wykształceni rodzice i rodziny właściwie spełniające swe funkcje ogólne i opiekuńczo – wychowawcze, osiągają przyśpieszenie rozwoju intelektualnego i społecznego dzieci. Efekty są lepsze, gdy czynią to świadomie, gdy pełnią racjonalną opiekę, ukierunkowują swe dzieci ku wartościowym formom uczestniczenia w kulturze. Tak się dzieje przede wszystkim w rodzinach inteligenckich i środowiskach kulturowo i materialnie zasobnych. Poziom ich umysłowego i kulturalnego rozwoju różni się od wskaźników tych dzieci, które wzrastają w rodzinach o niskiej kulturze i złych warunkach materialnych, w atmosferze zaniżonej refleksji ogólnej i pedagogicznej. Edukacja jest skutecznym sposobem na przezwyciężanie ludzkiej marginalizacji w różnych obszarach życia. Wypływają z tego wnioski do pracy pedagogicznej, opiekuńczej i wychowawczej nauczycieli.

1. Nauczyciel powinien znać sytuację materialną swoich wychowanków. Należy pamiętać, że rodzice i dzieci niekiedy niechętnie przyznają się do ubóstwa. Powinnością nauczyciela rozpoczynającego pracę wychowawczą w danej klasie jest złożenie wizyt w domach swoich uczniów. Taka wizyta daje wychowawcy wgląd w warunki materialne i mieszkaniowe, w których żyje dziecko. Dostarcza również wiadomości na temat struktury rodziny, jej wielkości i atmosfery panującej w danym domu. Nauczyciel powinien być zorientowany w formach pomocy materialnej, której może udzielić uczniom szkoła, informować o nich rodziców, kontaktować ich z instytucjami, w których mogą uzyskać niezbędną pomoc. W sposób delikatny i taktowny zachęcać do korzystania z tej pomocy.

2. Dzieci z rodzin o niskim statusie ekonomiczno – społecznym, wielodzietnych i niepełnych powinny mieć zagwarantowaną w pierwszej kolejności możliwość uczęszczania do świetlicy szkolnej. Świetlica powinna zapewnić tym dzieciom pomoc w nauce i odrabianiu zadań, zabawy, rozwijania zainteresowań, odpoczynku, udziału w kulturze, dożywianiu.

3. Nauczyciel powinien wdrażać dzieci do umiejętnego gospodarowania czasem wolnym. Dzieci powinny wiedzieć, kiedy najlepiej odrabiać lekcje, uczyć się, odpoczywać.

4. Szczególnej troski ze strony nauczycieli wymagają dzieci z rodzin biednych, mające trudności w nauce, dzieci trudne wychowawczo, zamknięte. Im właśnie należy poświęcić najwięcej czasu, uwagi i serca i wszelkimi sposobami starać się okazać pomoc.

Szkoła, jako instytucja otwarta na potrzeby środowiska lokalnego powinna w miarę możliwości współpracować z rodzicami. Współpraca ta powinna przebiegać na wielu płaszczyznach i zawsze mieć za cel dobro dziecka i jego rodziny.

Propozycje współpracy:

1. Pomoc materialna dla dzieci z rodzin ubogich: udzielanie zapomóg pieniężnych, zapewnienie bezpłatnych lub częściowo odpłatnych posiłków, zaopatrzenie dzieci w pomoce szkolne i podręczniki, odzież, odżywki, lekarstwa, dofinansowanie kolonii letnich i wycieczek.

2. Ułatwienie rodzicom kontaktów z instytucjami wspomagającymi rodzinę: Ośrodkiem Pomocy Społecznej, Centrum Pomocy Rodzinie, Poradnią Psychologiczno – Pedagogiczną.

3. Pomoc rodzicom bezrobotnym w poszukiwaniu pracy.

4. Doradztwo i poradnictwo pedagogiczne indywidualne i grupowe.

5. Dokształcanie pedagogiczne rodziców: wykłady, prelekcje, zebrania o tematyce wychowawczej, spotkania ze specjalistami, udostępnienie biblioteczki pedagogicznej szkoły.

6. Udostępnianie rodzicom pomieszczeń szkoły i sprzętu, organizowanie przez szkołę imprez i uroczystości z udziałem rodziców.

7. Organizowanie przedsięwzięć kulturalnych: wyjazdów do teatru, wyjść do kina, muzeum. Angażowanie rodziców w organizowanie imprez kulturalnych, sportowych, muzycznych, rekreacyjnych.


Rodzice współpracujący ze szkołą powinni dołożyć wszelkich starań, aby nawet w trudnych warunkach materialnych stworzyć swoim dzieciom pomyślne warunki szeroko rozumianego rozwoju.

Wskazówki pedagogiczne i wychowawcze dla rodziców:

1. Obowiązkiem rodziców jest stworzenie w domu właściwych warunków do nauki i odpoczynku. Należy pamiętać, że jest to możliwe nawet w trudnych warunkach lokalowych i przy dużym zagęszczeniu. Każde dziecko powinno mieć w domu własne miejsce do spania oraz kącik do nauki i zabawy.

2. Rodzice powinni troszczyć się o to, aby dziecko miało regularne pory spożywania posiłków, odrabiania lekcji i odpoczynku nocnego. Jeśli z jakichś powodów rodzice nie mogą zapewnić w domu obiadów o stałej porze, dziecko powinno korzystać z posiłków wydawanych przez świetlice szkolne lub świetlicę środowiskową. Należy zwrócić uwagę na to ile czasu dziecko poświęca na oglądanie telewizji oraz kontrolować, jakie programy wybiera. Pora odpoczynku nocnego powinna być dostosowana do wieku dziecka. Nie dopuszczalnym jest, aby kwestia ta pozostała poza kontrolą rodziców.

3. Rodzice nie powinni dopuścić do tego, aby ich dziecko różniło się na niekorzyść pod względem ubioru, które nosi. Ubiór powinien być zadbany, czysty, stosowny do pory roku. Ubiór zaniedbany, ośmiesza dziecko w oczach kolegów, wpływa na jego samopoczucie wśród rówieśników. Utrudnia kontakt.

4. Rodzice odpowiadają za atmosferę panującą w rodzinie. Ich obowiązkiem jest dbanie o to, aby atmosfera domowa sprzyjała rozwojowi dziecka i zapewniła poczucie bezpieczeństwa. Dziecko powinno dobrze czuć się we własnym domu.

5. Rodzice mają obowiązek interesować się postępami i trudnościami w nauce dziecka. Szczególnie ważny jest częsty kontakt ze szkołą w celu wspólnego wypracowania metod pomocy dziecku. Dziecku należy się pomoc w nauce, odrabianiu lekcji, rozwijania zainteresowań. Rodzice powinni pamiętać, że edukacja jest sprawą wielkiej wagi i ma wpływ na dalsze życie ich dzieci.

6. Rodzice są odpowiedzialni, za jakość spędzania czasu wolnego swoich dzieci. Dziecko powinno mieć możliwość korzystania z życia kulturalnego. W miarę możliwości finansowych należy stworzyć mu możliwości uczestnictwa w wybranych formach kultury. Obowiązkiem rodziców jest przekazywanie zwyczajów, obyczajów, wartości moralnych, zasad dobrego wychowania.


Literatura:
S.Kawula, Start społeczno-edukacyjny [w:] Elementarne pojęcia społeczne, pod red.D.Lalak,T.Pilcha