Oznaki stresu u dzieci

Oznaki stresu u dzieci

Na podstawie badań przeprowadzonych w roku 1990 przez psychologa Arnolda Lohausa przedstawię oznaki stresu u dzieci (15). Psycholog ten zbadał przeżywanie stresu wśród 342 uczennic i uczniów w wieku między 7 a 18 rokiem życia (16). Prawie co czwarte ze zbadanych wówczas dzieci w wieku przedszkolnym odczuwało pod wpływem stresu objawy takie, jak: bóle głowy, bóle brzucha, zaburzenia snu, bezsenność oraz brak apetytu (17).
Na skutek objawów organicznych stres u dzieci jest diagnozowany dość często. Od 7 do 15% dzieci między szóstym a piętnastym rokiem życia cierpi na bóle głowy na skutek napięcia lub migreny. U dzieci często występują bóle brzucha bez żadnej przyczyny organicznej (18). Występują często zaburzenia snu i koszmary senne.
Na psychosomatyczne dolegliwości cierpi co trzeci młody człowiek. Tymi dolegliwościami są: nerwowość, zaburzenia koncentracji, bóle głowy. Szczególnym aspektem w przypadku stresu u dzieci jest jego wpływ na rozwój jednostki. Jeżeli dzieci są narażone na zbyt dużą ilość stresu negatywnego, może to zaburzyć lub nawet zahamować je zarówno w rozwoju kognitywnym, jak i emocjonalnym. Wpływa to na rozwój i wzrost takiego dziecka. Dziecko traci na wadze pod wpływem silnego chronicznego stresu. Również brak apetytu, który występuje w wyniku stresu. Inne dzieci reagują na stres nadmiernym apetytem, co prowadzi do wystąpienia otyłości.

Wszelkie uwarunkowania życiowe mogą wywołać stres u dziecka. Szczególnie duże obciążenie stanowi wszystko, co jest związane z pośpiechem, hałasem, ograniczeniami, presją, zmianami (19) . Życie dzieci odbywa się w rodzinie, szkole i w czasie wolnym. W przypadku rodziny dzieci mogą doświadczać tak negatywnych doświadczeń, jak ciężka choroba lub śmierć jednego z rodziców albo rodzeństwa. Niestety, częściej występują wydarzenia tego typu: rozwód rodziców, separacja z jednym z opiekunów, pojawienie się nowego członka rodziny. Zmiana sytuacji życiowej związana ze zmianą miejsca zamieszkania i szkoły, utratą koleżanek i kolegów zawierają w sobie niebezpieczeństwo większego obciążenia psychicznego. Wszystko to wynika ze zmian, jakie zaszły w strukturze rodziny. W większości rodzin występuje jedno bądź dwoje dzieci. Na tych dwojgu dzieciach skupiają się oczekiwania rodziców. Rodzice są zbyt często pochłonięci codziennymi obowiązkami i czynnościami zawodowymi, nie mają czasu dla swoich dzieci. Są pod presją zawodowych i prywatnych sytuacji i występuje u nich stres, który przenoszą na swoje dzieci.
________________
16 R. Portmann, Dzieci, a stres – istota zagadnienia, Kielce 2007r, s.20
17 R. Portmann,Ob.cit.s.20
18 R. Portmann,Ob.cit.s.20
19 R. Portmann,Ob.cit.s. 22

W przypadku szkoły jako współczynnika ryzyka, zajmuje ona wysoką, dominującą pozycję. Dzieci obciążone są presją oczekiwań. W szkole występuje codziennie wiele okazji, które wywołują stres; nauczyciel, który nie jest świadomy, że zawstydza dziecko, inne dzieci, które wyśmiewają oraz klasówki, stopnie i ocenianie (20). Wielokrotnie jednak rzeczywiste przeżycia szkolne nie prowadzą bezpośrednio do obciążeń stresowych, tylko poczucie bycia gorszym od innych są realną podstawą do tych sytuacji. Występowaniu stresu w szkole sprzyja selekcja i konkurencja, a także forma lekcji.
Czas wolny, który powinien służyć wypoczynkowi dzieci i regeneracji siły przez nich, może stać się jednym ze źródeł stresu. Szczególne ryzyko stresu zawiera w sobie przeciążenie nadmierną ilością aktywności w czasie wolnym, oglądanie telewizji oraz zatargi z innymi dziećmi (21). Sposób spędzania przez dzieci czasu wolnego zmienił się w znacznym stopniu. Dzieci korzystają przede wszystkim z środków masowego przekazu - telewizji, internetu. Szczególnie ciągłe korzystanie z telewizji i gier komputerowych należy postrzegać jako złe (22). Mass media, które powinny być wykorzystywane w celach relaksacyjnych, działają odwrotnie na dzieci, negatywnie. Znacznie zwiększyła się gama ofert związanych z spędzaniem wolnego czasu przez dzieci. To właśnie przez wysoki stopień zaplanowanych, sterowanych czynności w szkole w czasie wolnym dzieci są zainteresowane i nie czują się w sytuacji stresowej.
Za to, w jaki sposób dzieci spędzają czas wolny, są odpowiedzialni rodzice. Rodzice chcąc zadbać o dobro dzieci i jednocześnie wspierać i rozwijać je, stwarzają im możliwość korzystania z różnych ofert zajęć dodatkowych. Rodzice muszą pamiętać o tym, żeby nie narzucać im i nie planując każdego fragmentu czasu wolnego. Podczas czasu wolnego dzieci wchodzą w konflikty z innymi dziećmi (23). Wprawdzie dzieci mogą w czasie wolnym kształtować swoje kontakty inaczej niż w szkole i decydować samodzielnie, wtedy jednak może dojść do obciążeń. Gdy dziecku nie uda się osiągnąć zamierzonej i wyznaczonej pozycji w grupie, rośnie jego niepewność, a w ostateczności dochodzi do zwątpienia w siebie. Jedno jest pewne, stale rośnie liczba dzieci reagujących dolegliwościami fizycznymi i psychicznymi na stres. Wszyscy rodzice, wychowawcy, nauczyciele, psycholodzy, lekarze oraz opinia społeczna są zgodni z tym stwierdzeniem.
________________
20 R. Portmann, Dzieci, a stres – istota zagadnienia, Kielce 2007r, s 23
21 R. Portmann, Dzieci, a stres – istota zagadnienia, Kielce 2007r, s 24
22 R. Portmann, Dzieci, a stres – istota zagadnienia, Kielce 2007r, s 24
23 R. Portmann,Ob.cit.s.25

Jako przyczyny tego stanu rzeczy wymienia się czynniki społeczne i emocjonalne, powstałe wraz ze zmianą warunków życia i towarzyszących im obciążeń w sferze szkolnej i w czasie wolnym (24).
Bez wątpienia zmieniły się uwarunkowania bytowe, a tym samym obciążenia współczesnych dzieci. Od współczesnych dzieci wymaga się szybszych postępów i lepszych osiągnięć szkolnych. Troska o zapewnienie im przyszłości jest większa. Zmieniła się struktura rodziny, sposób spędzania czasu przez dzieci. Zmieniły się dzieci, są bardziej pewne siebie, samodzielne i świadome, jak również słabsze, niepewne, bojaźliwe.
Na zakończenie podrozdziału podsumuję oznaki stresu u dzieci. To, że dzieci przeżywają stres, wszyscy rodzice, nauczyciele wiedzą. Pojawiają się najczęściej takie oznaki stresu, jak bóle głowy, brzucha, zaburzenia snu, koszmary senne, pocenie się, lękliwość. Te wszystkie oznaki są wywołane spędzaniem wolnego czasu przed telewizorem, występowaniu doświadczeń życiowych w rodzinie, uwarunkowaniami bytowymi, sytuacją w szkole. Rodzice, opiekunowie, nauczyciele powinni uważać na dzieci, zapewnić im odpowiednio czas w szkole i poza szkołą. Dzieci mają się czuć bezpieczne i nienarażone na sytuacje stresowe, a za to są odpowiedzialne osoby je wychowujące.
____________

24 R. Portmann, Dzieci, a stres – istota zagadnienia, Kielce 2007r, s 26