Propozycje zestawów ćwiczeń dramowych i zabaw dramowych

Propozycje zestawów ćwiczeń dramowych i zabaw dramowych

Na początku tego rozdziału opiszę własne doświadczenia z udziału w zajęciach dramowych. W szkole podstawowej należałam do kółka teatralnego, na tych warsztatach oprócz inscenizacji, zajmowaliśmy się dramą. Na początku tych warsztatów były ćwiczenia wprowadzające typu kierowanie przez przewodnika dotykiem. Polegało to na tym, że jedna osoba mówiła gdzie można pójść a druga osoba miała zawiązane oczy i słuchała uważnie poleceń. Uczestniczyłam również w elementach pantomimy. Naszym zadaniem było naśladować miny ludzi z obrazków, przed sobą mieliśmy lustro. Była to wspaniała zabawa, na dodatek poznawaliśmy jakiej minie towarzyszy jaka emocja.. Oprócz pokazywania, nazywaliśmy różne emocje i uczucia. Tworzenie pomników zbiorowych wyrażających emocje np. złość. Zadaniem było takie ustawienie swojego ciała i wyrazu twarzy, aby wyglądało to na pomnik złości.
Uczestnicząc w tych warsztatach nauczyłam się nazywania swoich emocji, panowania nad nimi, współpracy w grupie. Te warsztaty pozostawiły ślad w mojej pamięci, pozytywne myślenie i twórcze, oryginalne podejście do wielu spraw.
Przygotowanie nauczyciela do lekcji wymaga ustalenia pewnych etapów przebiegu lekcji. Nauczyciel ma również na uwadze program dotyczący danego przedmiotu. Lekcje dramy powinny być przyjazne, sympatyczne, pełne ciepłych relacji między uczestnikami. Na tych lekcjach nie ma złych ocen ani złych odpowiedzi. Każdy uczestnik ma prawo głosu i nikt nie jest krytykowany i źle osądzany. Prowadząc należy pamiętać o ustaleniu pewnych ćwiczeń przez rozpoczęciem dramy.
Brian Way w książce „ Drama w nauczaniu i wychowaniu” podaje wiele różnych typów ćwiczeń dramowych. Są to ćwiczenia wyciszające, głosowe, rozluźniające, gry dramatyczne (Gudro M.[w} Prac. zbior .,1994, s.3,4,5).
Ćwiczenia wyciszające powinny być stosowane po ćwiczeniach głosowych, zespołowych z wykorzystaniem technik takich jak; fotografia, żywy obraz, scenka improwizowana z tekstem. Ćwiczenia te są jednocześnie ćwiczeniami na skupienie uwagi. Od ćwiczeń rozluźniających powinniśmy rozpoczynać lekcję . Ilość ćwiczeń zależy od kondycji uczniów. To znaczy, że jeśli drama planowana jest po fizyce, matematyce to tych ćwiczeń wstępnych powinno być więcej (Gudro M [w] Pr. Zbior., 1994, s.5).Gry dramatyczne rozwijają wyobraźnię i fantazję, spostrzegawczość, przełamują nieśmiałość jak również rozluźniają ( (Gudro M [w] Pr. Zbior., 1994, s.5).

Niezwykle ważne jest rozpoczęcie od tych ćwiczeń gdyż wiadomo, że dzieci mają różne lekcje i mogą być rozkojarzone, nieobecne na zajęciach, dlatego przed dramą trzeba zastosować te ćwiczenia. Doskonalą one procesy poznawcze , są pomocne do rozwijania wyobraźni i fantazji, które są potrzebne na zajęciach dramowych.
Przykładowe ćwiczenia dramowe.

Tab. 1.2. „ Ćwiczenia dramowe” opracowanie na podstawie źródła: Gudro M [ w] Pr. Zbior., Przygoda z dramą, 1994, s .8, 9 ,10
Wizytówki Proporczyki Niedokończone zdania Człowiek do człowieka Trzy rzędy
Instrukcja: Instrukcja: Instrukcja: Instrukcja: Instrukcja:
Wykonaj swoją wizytówkę na taśmie samoprzylepnej lub kartoniku napisz swoje imię, przypnij do ubrania. Narysuj proporczyk, na którym będzie twoje imię. Na odwrocie proporczyka wykonaj rysunek mówiący coś o tobie. Na trzech dużych arkuszach istnieje napis „ „Dokończ zdania”; „Przyszedłem (przyszłam) tu chociaż ...”, „Obawiam się, że...”. Stajemy naprzeciwko siebie, osoba prowadząca podaje polecenia:
- ręka do ręki,
- głowa do głowy,
- biodro do biodra ( zmiana par, a osoba bez pary podaje polecenia). Wszyscy uczestniczący stoją w trzech rzędach, umawiają się, który rząd jest pierwszy, drugi i trzeci. Pierwszy rząd śpiewa umówioną piosenkę, drugi rząd zagłusza, trzeci odgaduje i zmiana.

Inne propozycje ćwiczeń oparte na ćwiczeniach Gudro M. Wymiana poglądów to ćwiczenie polega na tym, że uczestnicy dobierają się parami. Potem każda para wymienia poglądy. Pary wymieniają zdania na temat co byś zmienił, zmieniła w swojej szkole. Pary łączą się w czwórki i wymieniają poglądy na ten sam temat, potem łączą się w ósemki i też się wymieniają poglądami, następnie wyciągają wnioski. Te grupy ośmioosobowe rysują plakat na temat „ Co bym zmienił we współczesnej szkole?” . Potem są omawiane plakaty ( Gudro M [w] Pr. Zbior., 1994, s. 10). Następną propozycją jest opowiadanie. Ćwiczenie o nazwie opowiadanie polega na tworzeniu twórczych i odtwórczych opowiadań. Opowiadanie twórcze polega na tym, że prowadzący podaje wyraz, a uczestnicy kolejno budują opowiadanie podając jedno zdanie ( Gudro M [ w] Pr. Zbior., 1994, s.13).Opowiadanie odtwórcze polega na czymś innym. Mianowicie każda osoba w kole mówi jedno zdanie ze znanego tekstu. Zdania nie muszą być w kolejności zgodnej z tekstem. Później uczestnicy ustawiają się w kole zgodnie z tekstem. Jeśli są luki w tekście, uczestnicy robią większe odstępy. Potem przedstawiają tekst utworu wykorzystując odgłosy lasu ( Gudro M [ w] Pr. Zbior., 1994, s.13)
Studio scenariuszy to ćwiczenie, które opiera się na współpracy i współdziałaniu. Polega ona na tym, że do miasteczka przyjechał reżyser filmowy, który chce nakręcić film o nauczycielce, potrzebny jest scenariusz. Uczestnicy dzielą się na grupy sześcioosobowe. Jedna osoba w grupie pisze zdanie związane z nauczycielką, podaje kartkę osobie po swojej prawej stronie, zakrywa zdanie, zagina kartkę widoczny jest tylko ostatni wyraz. Kolejna osoba pisze swoje zdanie zaczynające się wyrazem z poprzedniego zdania. Wszystkie osoby w grupie piszą zdania i odczytują scenariusz (Gudro M [ w ] Pr. Zbior., 1994, s. 14).
W bardzo ciekawy sposób można przeprowadzić ćwiczenia dramowe, są one nie tylko interesujące dla uczestników, ale i dla nauczyciela prowadzącego. Przez te ćwiczenia można poznać osoby, z którymi miało się mniejszy kontakt, one integrują grupę, scalają. Pozwalają na współpracę i wspólne wyciąganie wniosków oraz wspólne pomysły. Stosując te ćwiczenia rozbudzamy wyobraźnię dzieci, rozwijamy uwagę oraz myślenie twórcze.
Zabawy dramowe wpływają na rozwój wyobraźni, na koncentrację, na zmysły, mogą być różne te zabawy np. zabawy ze słowem czy pantomimiczne. Opisze na podstawie zabaw dramowych według Aleksandry Matelskiej. Na podstawie tych zabaw scharakteryzuje przykłady zabaw wpływające na rozwój. Zabawy rozwijające zmysły to zabawy typu „Co słyszysz?”, „Którego instrumentu brakuje?” ( Matelska A., 2001, s.37). Zabawa „Co słyszysz?” polega na tym, że dzieci siedzą na dywanie. W skupieniu wsłuchują się w prezentowane dźwięki. Nauczyciel wykorzystuje nagrania różnych odgłosów. Odtwarzając poszczególne fragmenty pyta- co wydaje taki dźwięk, odgłos?. Dzieci wsłuchują się i odgadują ( Matelska A., 2001, s. 37). Zabawa ta wpływa na słuch na jego rozwój i na pamięć słuchową. Zabawa „ Którego instrumentu brakuje?” to zabawa w kole z kilkoma instrumentami muzycznymi ( 3-5 instrumentów). Jedno dziecko siada w środku kola i ma związane oczy. Każde dziecko po kolei prezentuje brzmienie swojego instrumentu. Potem grają wszystkie instrumenty i jeden milknie. Dziecko w środku próbuje określić, który instrument zamilkł (Matelska A., 2001, s.37). Inną zabawą rozwijającą zmysły jest „Strażnik skarbu”. W tej zabawie jedno dziecko siedzi na środku z związanymi oczami. Przed nim znajduje się skarb dzwoneczek. Uczniowie podejmują próby zagarnięcia skarbu. Skradając się po cichu z różnych stron Sali, starając się podejść czujnego strażnika. Strażnik jeśli wskaże skąd podkrada się rabuś, wówczas ten uczeń musi wrócić na start. Ten kto dotknie strażnika zamienia się w kamień. Uczeń, który zdobędzie skarb zostaje strażnikiem ( Matelska A., 2001, s. 38).
Zabawa „Czarodziej”, w której dzieci stoją parami naprzeciwko siebie. Jedno ma zasłonięte oczy, a drugie jest posągiem. Dziecko z zasłoniętymi oczami poznaje posąg, wodząc po nim rękami. Stara się przyjąć identyczną pozę. Nauczyciel zdejmuje dzieciom przepaski z oczu, aby same mogły sprawdzić czy dobrze wykonały zadanie ( Matelska A., 2001, s.40).
Zabawa „Rozmowa stóp” w niej dzieci siedzą na podłodze parami naprzeciw siebie. Mają zdjęte buty. Nauczyciel podaje im różne sugestie, uczniowie postępują zgodnie z nimi( Matelska A., 2001, s.42).
Kolejną grupą zabaw są zabawy sprzyjające koncentracji są „ Baba- Jaga patrzy”, „Samochody we mgle”, „ Syjamskie bliźnięta” i „Statki we mgle”( Matelska A., 2001, s.43, 44).Zabawa „Baba -Jaga patrzy”, w której dzieci stają w jednej linii, jedno z nich udaje się pod przeciwległą ścianę. Odwraca się tyłem do pozostałych i wystukując rytm recytuje: Raz, dwa, trzy, Baba -Jaga patrzy!. Potem odwraca się i wyszukuje dzieci, które nie zastygły w bezruchu usiłując przejść na drugą stronę sali. Dzieci, które się poruszały musiały pójść na linię startu. Tak długo powtarza się sytuacja, dopóki ktoś nie dotknie ściany. Zwycięzca zajmuje miejsce „Baby-Jagi” (Matelska A., 2001, s.43).
Zabawa „ Samochody we mgle” w niej dzieci ustawione są parami. Pierwsza osoba ma związane oczy, druga trzyma ją za ramiona. Pary poruszają się po sali. Dziecko z tylu tak kieruje „jadącym z przodu samochodem”, aby idąc lub biegnąc nie wpadali na inne pary. Zabawa ta wymaga współdziałania z partnerem i dużej koncentracji uwagi ( Matelska A., 2001, s.44).
Zabawa „ Syjamskie bliźnięta”, w której dzieci ustawiają się parami i ustalają, którą częścią ciała będą się stykać; Czolami, ramionami, plecami. Tak połączeni chodzą po całej sali wykonując różne czynności. Zabawa ta doskonale pozwala na współdziałanie, na wspólną pracę i wspólne pomysły (Matelska A., 2001, s.44). Następną zabawą są „ Statki we mgle”, w tej zabawie dzieci również są ustawione parami. Pierwsza osoba ma związane oczy, druga stojąca za nią nie dotyka jej. Ta osoba stara się przeprowadzić statek do portu. Do portu równocześnie podąża kilka statków, ta osoba musi uważać, żeby z nimi się nie zderzyć. Po drodze mogą być przeszkody: rafy koralowe, góry lodowe. Po dotarciu do portu następuje zmiana ról ( Matelska A., 2001, s.44). Zabawy na koncentrację często wykorzystują element zasłoniętych oczu po to, aby muc skupić się bardzo mocno na wykonywanych czynnościach.

Zabawy rozwijające wyobraźnię do tej grupy zabaw należy „ Czarodziejski kufer”, „Dziwna przemiana”, „ Co by było, gdyby..?’. Zabawa „ Czarodziejski kufer” polega na tym, że na środku sali stoi kufer, pudło. Dzieci pojedynczo podchodzą do niego, otwierają i opowiadają co się w nim znajduje. W kufrze może być przedmiot codziennego użytku, może to być ciekawe miejsce lub coś niematerialnego. Zawartość kufra zależy od wyobraźni dziecka, w rzeczywistości jest on pusty. Jest tylko rekwizytem, który pobudza twórcze myślenie ( Matelska A., 2001, s.46). Inna nieco zabawa to „ Dziwna przemiana” w niej dzieci są ustawione po obwodzie koła. Pośrodku leży dowolny przedmiot np. gazeta. Dzieci po kolei podchodzą do niej, biorą do ręki i głośno zachwycają się jej zastosowaniem mówiąc; jaki gustowny fartuszek, w końcu mam parasol, te zasłonki mają idealne kolory ( Matelska A., 2001, s.46).
W zabawie „ Co by było, gdyby..?” dzieci siedzą w kręgu, nauczyciel zadaje nierealne pytania typu: Co by było, gdyby ludzie mieli skrzydła?, Co by było, gdyby woda w morzu była słodka?, Co by było, gdyby zwierzęta przemówiły ludzkim głosem?( Matelska A., 2001, s.47).
Wśród zabaw dramowych są jeszcze zabawy ruchowe, zabawy pantomimiczne, zabawy słowne i ze słowem. Zabawy dramowe są przydatne dla dziecka , dla jego rozwoju oraz rozwijania pewnych funkcji czy do doskonalenia zmysłów. W tych zabawach dziecko nie tylko się bawi, ale i uczy się koncentracji uwagi, twórczego myślenia, współpracy z innymi. W tych zabawach można zobaczyć, jakie dziecko jest czy jest otwarte czy zamknięte, czy nieśmiałe czy wręcz dominuje w swojej grupie. Doskonale można rozwijać aktywność ruchową ,dziecko może poznać mimikę swojej twarzy oraz komunikacje niewerbalną, nauczy się wyrażania rożnych emocji za pomocą mimiki twarzy i nie tylko. Zabawy słowne i ze słowem rozwijają język dziecka.
Ćwiczenia dramowe i zabawy dramowe odgrywają ważną rolę w nauczaniu dzieci, w edukacji wczesnoszkolnej. Poprzez te zabawy i ćwiczenia przekazujemy wiele informacji w sposób praktyczny, poprzez działanie dziecka i jego aktywny udział.