Zabawa a twórczość w życiu dziecka

Zabawa a twórczość w życiu dziecka

Zabawa jest najlepszą szkołą życia dla dziecka. A.Kępiński

O Zabawie słów kilka

Antoni Kępiński, w prosty sposób przybliżył nam znaczenie zabawy i jej ogromnej roli, jaką pełni poprzez socjalizację, przygotowując dzieci do życia. Zabawa spełnia tak wiele różnorodnych i ważnych funkcji istotnych dla prawidłowego rozwoju dziecka, że o jej dużym znaczeniu nie trzeba nikogo przekonywać
Podczas zabawy, dziecko uczy się i nabywa nowe doświadczenia. Zabawa, będąc swoistą działalnością dziecka, często w sposób niezamierzony, rozwija jego twórczą aktywność. Poznawanie i odważne odkrywanie świata to wrodzona potrzeba dziecka, która jest mu towarzyszem od najmłodszych lat. Często, otoczeniem dla dziecka są ludzie dorośli i to ich zadaniem jest go tak zaktywizować, aby nie wygasić drzemiącej w nim spontaniczności. Dziecko, zwłaszcza w wieku 3 lat, charakteryzuje bardzo duża dociekliwość w zadawaniu pytań i upór
w poznawaniu otaczającego świata. Dziecko jest radosne, wiele rzeczy robi spontanicznie, cieszy go nie tylko efekt działań, które podejmuje, ale także sam proces odkrywania rzeczywistości. Ma doskonałą wyobraźnię, wybujałą fantazję, mnóstwo pomysłów i niesamowitą wprost zdolność do improwizacji, której się nie boi. Oczywiście to, jaki zabawa nabierze charakter, zależy od wieku dziecka. Inaczej będzie wyglądała zabawa w okresie poniemowlęcym, inaczej gdy dziecko będzie miało 4 lata. W pierwszym z tych okresów, już sama możliwość działania, to że dziecko drąży, poszukuje, zapoznaje się z każdym, najdrobniejszym szczegółem daje mu ogromną radość i satysfakcję. Ważny jest w tym okresie efekt, który dziecko dostrzega, po wykonaniu jakiejś czynności.. Dużą rolę odgrywa tu manipulacja – (słowo, które nam dorosłym, często kojarzy się bardzo negatywnie), dziecko bowiem manipuluje przedmiotami, swoim ciałem, głosem – jest takim małym odkrywcą, który krok po kroku dostrzega uroki codzienności.
Następna faza przypada na okres przedszkolny. Dziecko, maszerując dziarsko do przedszkola, zabiera swoje ulubione zabawki, które dają mu poczucie bezpieczeństwa i zmniejszają lęk. Na tym etapie - górnolotnie rzec można - zabawa dziecka jest już dojrzalsza; ma swój początek i koniec, treść, temat, pewne stopnie i zwroty akcji, odbywa się w jakimś konkretnym czasie, składającym się najczęściej z kilku etapów. Często spotykamy tu zabawy tematyczne, inscenizacyjne, nieobce jest zjawisko wcielania się dziecka w różne role. Zamiast manipulacji mamy już prawdziwy proces badawczy. Dziecko szuka, eksperymentuje, poznaje i TWORZY! Często spotykamy się tu ze swoistą działalnością artystyczną, dostarczającą mnóstwa radości;
a mowa o malowaniu, kolorowaniu, wycinaniu, wyklejaniu, czynnościach jednocześnie stymulujących rozwój ruchowy dziecka – w szczególności motorykę małą.
Kolejny etap, do którego zalicza się wiek 6-7 lat, to działanie dziecka, które tym razem ukierunkowane jest przede wszystkim na rezultat, jaki chce osiągnąć. I tak, jak na początku,
w wieku przedszkolnym mieliśmy do czynienia głównie z manipulacją, przechodzącą do badania, w rezultacie także do tworzenia, tak teraz, dziecko dokonuje wartościowania, refleksji, zastanawia się i próbuje głębiej poznać dany przedmiot czy sytuację.
To, w jaki sposób przebiega rozwój dziecka, w głównej mierze zależy od osób dorosłych, z którymi przebywa na co dzień. Dla prawidłowego i harmonijnego rozwoju, rodzice, nie powinni ograniczać aktywności i spontaniczności dziecka. To zadanie należy również do na: nauczycieli, pedagogów, których zadaniem będzie m.in. prawidłowe ukierunkowanie dziecka, stymulowanie jego rozwoju, rozwijanie aktywności twórczej. Ważne jest, by nie wygasić czy zablokować, tkwiących w dziecku pokładów aktywności i radości odkrywania. Nie należy dziecka do niczego zmuszać, nasza rola powinna przybrać postać towarzysza, który zezwala w pewien sposób na to by dziecko twórczo kreowało siebie; tworząc mu warunki, w których będzie mogło działać swobodnie przy odrobinie motywacji, inspiracji i dopingowania
z naszej strony.
Zabawa pozwala dzieciom na rozwijanie zdolności poznawczych. Należy pamiętać, że oprócz specjalnie przygotowanego miejsca do zabawy, odpowiednich – dostosowanych do wieku dziecka zabawek, stymulujących jego twórczy rozwój, ważne jest przede wszystkim zainteresowanie i zaangażowanie samego dziecka. Zabawa to twórcze przeżycie, dające radość, zapomnienie, ale także ujście nagromadzonych w dziecku negatywnych uczuć, poprzez rozładowanie napięcia emocjonalnego. Zabawa, przez to, że jest spontanicznym wysiłkiem ze strony dziecka, prowadzi do równowagi między jego światem wewnętrznym, uczuciami, poglądami, a zewnętrznym – otoczeniem czy problemami, z jakimi się styka. Zabawa pełni tu także funkcje terapeutyczną, powoduje zaspokajanie potrzeb dziecka, uczy również jak wyrażać uczucia i w sposób skuteczny rozwiązywać dręczące go problemy.

Zabawa a twórczość

Każda sytuacja, z którą styka się dziecko, jest dla niego nowa i nieznana. Dlatego dzieci odkrywają, poszukują - i te oto zachowania wyzwalają u nich twórczą aktywność. Twórczość dzieci jest twórczością subiektywną, nie jest rozliczana, o ile tak możemy powiedzieć z roli, jaką pełni dla społeczności. Ma wartość sama w sobie. Dla konkretnego dziecka, ma ogromne znaczenie, służy mu i przyczynia się do jego prawidłowego rozwoju.
Jednym z przejawów twórczej aktywności u dzieci są marzenia, a dokładniej rzecz ujmując fantazjowanie na jawie. Dla większości z nas nie jest to zjawisko obce – mogliśmy to usłyszeć chociażby z opowieści naszych rodziców, czy spotkać się osobiście, doświadczając tego podczas przebywania z dziećmi w czasie praktyki, bądź realizowania wolontariatu.
Dzieci wcielają się w zabawie w różne role, które w ich wyobrażeniu są lepsze, bohaterskie - godne uwagi i zainteresowania i podziwu ze strony innych ludzi. W dalszej kolejności, twórczość dziecka przejawia się w wymyślaniu różnych sytuacji, przesiąkniętych humorem, przeplatanych od czasu do czasu niewinnymi kłamstwami. Uwidaczniają się tutaj zdolności twórcze dzieci i nieobce im kreatywne myślenie. Z własnej praktyki doskonale pamiętam sześcioletniego chłopca, który właśnie w taki „twórczy sposób” śpiewał piosenki. Kiedyś bowiem, podczas odprowadzania go do szkoły, słyszałam, jak nucił coś pod nosem. Na moje pytanie: „Co śpiewasz?” odpowiedział: „Proszę Pani, no przecież ‘Hej Sokoły’, tylko, po francusku”. Tak więc, zarówno twórczość jak i niewinne kłamstwo, doskonale sprawdziły się w praktyce.
Dużą dawkę twórczości dostarczają dziecku zabawy tematyczne, występujące wpierw
w formie jak najbardziej odtwórczej, naśladującej: otoczenie, zawody, profesje, role społeczne, z jakimi styka się na co dzień. Z biegiem czasu, zabawa nabiera charakteru twórczego; dzieci wymyślają i kreują nowe postacie czy sytuacje, które mogą mieć miejsce. Nie muszą one być wcale tożsame z rzeczywistymi – mogą jak najbardziej od nich odbiegać, stanowiąc świat zbudowany z papieru, ze słodyczy, z liści i innych, szalonych rzeczy zaczerpniętych z obfitego, dziecięcego ‘banku pomysłów’. Twórczość dziecka i fantazja, o której wspominałam już wcześniej, mogą objawiać się w posiadaniu fikcyjnego przyjaciela, którego dziecko ceni, nadaje mu imię i „spędza z nim” większość czasu.
W rozwijaniu twórczości dzieci ogromną rolę, odgrywa wyobraźnia będąca taką zdolnością umysłu, która potrafi tworzyć rożne wyobrażenia, opierające się na doświadczeniach zmysłowych, zarówno tych z przeszłości jak i aktualnych. Zadaniem nauczyciela jest rozwijanie twórczej aktywności u dzieci, twórczego myślenia, posługując się odpowiednimi metodami, przede wszystkim poszukującą czy problemową. Zadania, jakie nauczyciel zleca wykonać, czy rodzic, chcący stymulować w odpowiedni sposób myślenie swojego maluszka, muszą być dostosowane do jego wieku, temperamentu i zainteresowań. Dorośli przebywający z dzieckiem powinni zdać sobie sprawę, że najważniejsze i najbardziej owocne dla dziecka jest doświadczenie i przeżycie czegoś, co pozwoli mu w dalszym ciągu, twórczo podążać wybraną drogą.

Natalia Nóżka – studentka pedagogiki