Program zajęć korekcyjno - kompensacyjnych z dziećmi mającymi trudności w czytaniu i pisaniu

Program zajęć korekcyjno-kompensacyjnych
z dziećmi mającymi trudności w czytaniu i pisaniu
dla klas I - III szkoły podstawowej

Zasadniczym celem programu zajęć korekcyjno-kompensacyjnych z dziećmi mającymi trudności w czytaniu i pisaniu jest wyrównywanie braków w rozwoju psychomotorycznym dzieci oraz opanowanie przez nie podstawowych umiejętności w czytaniu i pisaniu,
by umożliwiło to im dalszą naukę w szkole.

Cele szczegółowe – terapii pedagogicznej
• Usprawnianie i stymulowanie funkcji percepcyjno-motorycznych.
• Prawidłowe ukształtowanie osobowości, m.in. w sferze emocjonalnej.
• Eliminowanie błędów i braków w czytaniu i pisaniu.
• Ćwiczenie umiejętności prawidłowego czytania i pisania.
• Eliminowanie luk w wiadomościach przewidzianych programem na szczeblu uczenia się dziecka.

Etapem końcowym terapii pedagogicznej powinno być poprawne czytanie i pisanie zgodne m.in. z zasadami ortografii oraz stworzenie optymalnych warunków dobrego rozwoju psychicznego.

Treści programowe
I etap:
• rozwijanie ogólnej sprawności ruchowej i manualnej,
• usprawnianie funkcji wzrokowej i orientacji przestrzennej,
• usprawnianie koordynacji wzrokowo-ruchowej,
• usprawnianie funkcji słuchowej.

Pierwszy etap pracy korekcyjno-kompensacyjnej uwzględnia ćwiczenia na materiale bezliterowym.
Wiodącym celem pracy korekcyjno-kompensacyjnej jest przygotowanie dziecka do nauki czytania i pisania poprzez działania stymulujące i korygujące funkcjonowanie analizatorów oraz ich koordynację.
W dalszych etapach działań terapeutycznych mogą być wykorzystane jako ćwiczenia relaksacyjne, odprężające, ożywiające lub wyciszające oraz stwarzające okazję do rozwijania indywidualnych zainteresowań czy zdolności.

II etap:
• różnicowanie liter małych i wielkich,
• różnicowanie liter o podobnym kształcie,
• wprowadzenie pojęcia samogłoska i spółgłoska,
• wyodrębnianie samogłosek w wyrazach jednosylabowych,
• tworzenie sylab dwuliterowych przez podstawienie spółgłosek do stałej samogłoski,
• tworzenie wyrazów dwusylabowych z sylab otwartych,
• tworzenie wyrazów dwusylabowych z sylabą trzyliterową otwartą,
• tworzenie sylab trzyliterowych zamkniętych,
• tworzenie wyrazów rozpoczynających się na określoną sylabę,
• czytanie i pisanie wyrazów o różnej liczbie sylab,
• uzupełnianie luk sylabowych i literowych w czytaniu.

Drugi etap to terapia właściwa, której głównym celem jest pomoc dzieciom
w eliminowaniu specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu w oparciu o materiał literowy. W dalszym ciągu należy usprawniać funkcje poznawcze szczególnie w zakresie analizy
i syntezy.
Wiodącym celem ćwiczeń jest nauka czytania i pisania metodą analityczno-syntetyczno-sylabową. Ćwiczenia w tworzeniu sylab i z sylab wyrazów mają pomóc w łącznym czytaniu sylab bez głoskowania, poprzez automatyzację procesu syntezy.

III etap:
• dwuznaki – sz, cz, rz, ch, dz,
• zmiękczenia „przez kreskę” – ć, ś, ń, ź,
• zmiękczanie przez „i”,
• pisownia z „ó” wymiennym i niewymiennym,
• analiza wyrazów jednosylabowych ze zbiegiem spółgłosek,
• różnicowanie „i”, „j”,
• pisownia wyrazów z „rz”, „h”,
• samogłoski nosowe „ą”, „ę”,
• utrata dźwięczności w wygłosie i śródgłosie.

Trzeci etap pracy korekcyjno-kompensacyjnej uwzględnia ćwiczenia doskonalące umiejętności poprawnego czytania i pisania poprzez eliminowanie błędów ortograficznych
i związanych ze specyfiką pisowni polskiej. Nadal wprowadzamy ćwiczenia usprawniające funkcje poznawcze i eliminujemy trudności z poprzednich etapów pracy korekcyjno-kompensacyjnych.
W tym etapie terapii pedagogicznej należy ćwiczyć tempo czytania i pisania, uczyć czytania cichego i głośnego, uczyć czytania ze zrozumieniem tekstu oraz pracować nad pismem poprawnym pod względem graficznym i ortograficznym.

Formy ćwiczeń w czytaniu:
• czytanie całościowe sylab i wyrazów,
• czytanie wyrazów, zdań i tekstów sylabami,
• czytanie sylab i wyrazów w krótkich pozycjach,
• czytanie naprzemienne sylab, wyrazów i zdań,
• czytanie selektywne głośne i ciche,
• czytanie z przesłonką (w okienku),
• czytanie chóralne,
• ćwiczenia w rozumieniu treści.

Formy ćwiczeń w pisaniu :
• kreślenie ręką dużych liter w powietrzu,
• pisanie dużych liter na tablicy – wodzenie po wzorze.
• pisanie (malowanie) liter na arkuszach papieru, różnej wielkości.
• pisanie liter za pomocą szablonów,
• kalkowanie (kalką techniczną) obwodzenie po wzorze
• samodzielne pisanie liter.
• przepisywanie,
• pisanie z pamięci,
• pisanie ze słuchu.
Należy pamiętać, iż ćwiczenia w czytaniu należy łączyć z ćwiczeniami w pisaniu.

Tematyka zajęć

Etap I:
1. Ćwiczenie sprawności manualnej i koordynacji wzrokowo-ruchowej.
2. Ćwiczenie sprawności manualnej i orientacji przestrzennej.
3. Ćwiczenie orientacji przestrzennej – wyodrębnianie prawej i lewej strony.
4. Usprawnianie analizatora wzrokowego w zakresie dobierania.
5. Usprawnianie analizatora wzrokowego w zakresie składania, wyodrębniania
i dobierania.
6. Usprawnianie analizatora wzrokowego w zakresie wyodrębniania i różnicowania.
7. Układanie zdań i dzielenie ich na wyrazy.
8. Czytanie pojedynczych zdań i ich porządkowanie.
9. Dzielenie wyrazów na sylaby.
10. Tworzenie wyrazów z sylab.
11. Usprawnianie analizatora wzrokowego i słuchowego w zakresie analizy i syntezy sylabowej.
12. Usprawnianie analizatora słuchowego w zakresie analizy i syntezy zdaniowej
i sylabowej.
13. Ćwiczenie wrażliwości słuchowej w zakresie różnicowania dźwięków.

Etap II:
1. Rozpoznawanie i nazywanie liter. Utrwalenie obrazu graficznego liter.
2. Wyodrębnianie wielkich liter.
3. Utrwalanie znajomości małych liter poprzez dobieranki obrazkowo-literowe.
4. Różnicowanie i wyodrębnianie głosek i liter b-p na początku wyrazów.
5. Różnicowanie liter o podobnym kształcie graficznym. Różnicowanie słuchowe
i wzrokowe liter d-b (małe pisane).
6. Różnicowanie głosek b-p w nagłosie i śródgłosie. Utrwalenie obrazu graficznego liter b-p.
7. Wyodrębnianie głoski i litery c.
8. Różnicowanie głoski i litery h w nagłosie.
9. Różnicowanie liter m-n na początku wyrazu.
10. Wyodrębnianie głosek i liter l-ł na początku i końcu wyrazu.
11. Wprowadzenie pojęcia samogłoska i spółgłoska.
12. Wyodrębnianie samogłosek a, o w wyrazach. Układanie formuły matematycznej.
13. Wyodrębnianie samogłosek a, o, u. Ćwiczenie sprawności rąk.
14. Wyodrębnianie samogłosek w wyrazach jednosylabowych. Określanie miejsca ich położenia.
15. Tworzenie sylab dwuliterowych otwartych z literami b i p.
16. Tworzenie sylab dwuliterowych przez podstawianie spółgłoski do stałej samogłoski.
17. Tworzenie wyrazów dwusylabowych z sylab otwartych.
18. Czytanie i pisanie wyrazów dwusylabowych z sylab otwartych.
19. Tworzenie sylab trzyliterowych zamkniętych.
20. Tworzenie wyrazów dwusylabowych z sylabą trzyliterową otwartą.
21. Tworzenie wyrazów dwusylabowych z sylab otwartych dwuliterowych w połączeniu
z zamkniętymi trzyliterowymi.
22. Analiza wyrazów jednosylabowych ze zbiegiem spółgłosek.
23. Tworzenie wyrazów rozpoczynających się na określoną sylabę.
24. Tworzenie wyrazów o różnej liczbie sylab.
25. Czytanie i pisanie wyrazów o różnej liczbie sylab.
26. Usprawnianie umiejętności czytania i pisania wyrazów wielosylabowych.
27. Uzupełnianie luk sylabowych i literowych w wyrazach.

Etap III:
1. Czytanie i pisanie wyrazów z dwuznakiem cz.
2. Czytanie i pisanie wyrazów z dwuznakiem rz.
3. Czytanie i pisanie wyrazów z dwuznakiem ch.
4. Czytanie i pisanie wyrazów z dwuznakiem sz.
5. Wyodrębnianie dwuznaku dz w wyrazach.
6. Wzrokowe i słuchowe różnicowanie spółgłosek ć, ci w wyrazach.
7. Wzrokowe i słuchowe różnicowanie spółgłosek miękkich ź, zi.
8. Utrwalenie pisowni wyrazów z ó i u.
9. Trening ortograficzny wyrazów z ó wymiennym i ó niewymiennym.
10. Wzrokowe i słuchowe różnicowanie spółgłosek miękkich ś, si.
11. Wzrokowe i słuchowe różnicowanie spółgłosek miękkich ń, ni.
12. Różnicowanie głosek i, j.
13. Utrwalenie pisowni wyrazów z h.
14. Opracowanie samogłosek nosowych ę, ą.
15. Utrwalenie pisowni wyrazów z utratą dźwięczności w wygłosie i śródgłosie.


Bibliografia:
• Bogdanowicz M. „Trudności w pisaniu u dzieci”, Gdańsk 1984
• Bogdanowicz M. „O dysleksji, czyli specyficznych trudnościach w czytaniu i pisaniu – odpowiedzi na pytania rodziców i nauczycieli”, Lublin1994
• Czajkowska I., Herda K. „Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne w szkole”, Warszawa 1989
• Gąsowska T., Pietrzak-Stępkowska Z. „Praca wyrównawcza z dziećmi mającymi trudności w czytaniu i pisaniu”, Warszawa 1984
• Grabałowska K., Jastrząb J., Mackiewicz J., Wojak M., „Ćwiczenia w czytaniu
i pisaniu”, Toruń 1994
• Kujawa E., Kurzyna M. „Reedukacja dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu”, Warszawa 1994
• Smoleńska A. „Ćwiczenia wyrównawcze w zakresie czytania i pisania”, Warszawa 1989
• Zakrzewska B. „Reedukacja dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu”, Warszawa 1976

Opracowała: Zofia Wałęga