Neurofizjologiczne zaburzenia zachowania dzieci w wieku szkolnym

Aby dokładnie przyjrzeć się zaburzeniom zachowania dzieci w wieku szkolnym, należny najpierw zaprezentować nieco teorii zwiazanej z ogólną charakterystyką funkcjonowania układu nerwowego człowieka.
Neurofizjologowie wyrózniają dwa zasadnicze procesy nerwowe:pobudzanie i hamowanie.To do nich w dużym skrócie można sprowadzic całokształt pracy układu nerwowego.Procesy nerwowe natomiast charakteryzują się trzema podstawowymi właściwościami:siłą-czyli zdolnością komórek nerwowych do pracy;równowagą-rozumianą jako okreslony stosunek siły pobudzania do hamowania oraz ruchliwością-czyli zdolnoscią układu nerwowego do przechodzenia ze stanu pobudzania do stanu hamowania i odwrotnie.
Za optymalny dla prawidłowego funkcjonowania człowieka uważa się taki zespół cech układu nerwowego,który odznacza się stosunkowo dużą siłą procesu pobudzania,zabezpieczającą zdolność komórek nerwowych do pracy,siłą procesu hamowania równoważącą siłę pobudzenia oraz średnim stopniem ruchliwości obu tych procesów.
Często jednak w praktyce spotykamy się z dużymi różnicami indywidualnymi,związanymi z funkcjonowaniem tych procesów.Współcześni badacze tematu nie są zgodni co do tego,jakmożna wyznaczyć wyrażną granicęi stwierdzić,kiedy spotykane odchylenia mieszczą się jeszcze w granicach normy,a kiedy można powiedzieć,że mają już charakter patologiczny.
Jedno natomiast jest pewne,zaburzenia neurodynamiczne mają bardzo różnorodny charakter.
Najogólniej rzecz biorąc można podzielić je na: zaburzenia o charakterze nadpobudliwości - gdzie podłożem jest przewaga procesów pobudzania przy jednoczesnym niedomaganiu aktywnego hamowania korowego oraz na zaburzenia o charakterze zahamowania - gdzie przyczynę upatruje się w zdecydowanej przewadze procesów hamowania.
Zaburzenia pierwszego jak i drugiego typu możemy zaobserwować we wszystkich sferach rozwojowych dzieci w wieku szkolnym.
Oto krótka ich charakterystyka:

1.ZABURZENIA ZACHOWANIA DZIECI NADPOBUDLIWYCH:
a)w sferze ruchowej:
- wzmożona ekspansja ruchowa przejawiająca się permanentną potrzebą ruchu (bieganie,skakanie,wychodzenie z ławek,uczniowie korzystają z każdej okazji,by tę potrzebę zaspokoić,chętnie wykonują polecenia,które wymagają duzej aktywności.Jak wynika z badań,nadmierna ruchliwość wzrasta w grupie rówiesniczej,dlatego też dzieci te są bardziej pobudzone w szkole niż w domu.
Niekiedy,przy poważniejszych zakłóceniach dynamiki procesów nerwowych u dzieci dochodzi do tak duzegopobudzenia,że przeszkadza im to prawidłowo zorganizować własną aktywność-ich ruchy są niezręczne , niezborne i mogą towarzyszyć temu liczne wpółruchy,które mogą uniemożliwiać poprawne wykonanie danej czynności.
- niepokój ruchowy,który nie ujawnia się w postaci rozległej aktywności,lecz daje się zaobserwować wtedy,gdy sytuacja społeczna wymaga nieruchomego stania lub siedzenia;wówczas dzieci te wykonują szereg różnuch czynności,zupełnie w danej sytacji niepotrzebnych np.:kiwają się,obgryzają kredki itp.
- mimowolne wyładaowania ruchowe czyli tzw.TIKI-są to ekspansje ruchowe,które wymykają się spod kontroli dziecka i co ważne wzmagają się w sytuacjach stresowych,gdy dziecko stara się je opanować lub całkowicie pohamować.
b) w sferze poznawczej:
- zaburzenia uwagi - pojawia się duża labilność,która powoduje,że każdy,nawet najmniejszy bodziec rozprasza dziecko i odrywa je od zasadniczej czynności;poproszone do odpowiedzi najczęściej stoi bezradnie lub mówi cokolwiek;odrabianie lekcji w tych przypadkach trwa długo,a efekty pracy są zupełnie do niego nieproporcjonalne.
- specyficzne zaburzenia procesu myślenia - polegają głównie na braku powściągu myślowego i co za tym idzie pochpone wnioskowanie oraz zbyt szybkie formuowanie nieprzemyślanych odpowiedzi.
c) w sferze emocjonalno-uczuciowej:
ojawy nadpobudliwości w tej sferze trudno usystematyzować;przejawiają się one w różny sposób,zależnie od wieku dziecka,od stopnia jego kontroli uzewnętrzniania emocji,a takze od charakteru jego dotychczasowych i osobistych doświadczeń.Ogónie jednak można stwiedzić,iż nadpobudliwość emocjonalna to wzmożona wrażliwość,przejawiająca się w bardzo łatwym powstawaniu emocji o dużej i często niewspółmiernej do sytuacji sile.

2.ZABURZENIA ZACHOWANIA DZIECI ZAHAMOWANYCH:
a) w sferze ruchowej:
manifestuje się to zmniejszoną ekspansją ruchową;dzieci te są mniej ruchliwe od rówieśników,niechętnie zmieniają miejsce,stoją nieruchomo lub chodzą powoli.Trudno jednak jasno sklasyfikować tego rodzaju zaburzenia,kazdy przypadek należy rozpatrywać indywidualnie,biorąc pod uwagę m.in.:sposób poruszania,szybkość i precyzję ruchów.W niektórych przypadkach,można na pierwszy rzut oka stwierdzić spowolniałość ruichową,bowiem dzieci te nie przejawiają naturalnej dla ich wieku aktywności ruchowej.
b) w sferze poznawczej:
podobnie jak w sferze ruchowej,wystepuje zwolniony sposób reagowania intelektualnego, dzieci wolno kojarzą fakty,potrzebują więcej czasu na rozwiązanie konkretnego zadania i często z opóżnieniem reagują na stawiane im pytania.Niekiedy bywa i tak,że znaczące zwolnienie reakcji następuje zwłaszcza w sytuacjach dostarczających dziecku napięć emocjonalnych,wówczas może ono zachowywać się "gorzej" niż w sytuacjach pozbawionych emocjonalnego znaczenia.
c) w sferze emocjonalno-uczuciowej:
zmniejszona pobudliwość powoduje to,iż reakcje dziecka mają postać znacznie osłabioną,niewspółmierną do sytuacji,a reakcja na na bodziec,który przez większość dzieci jest silnie emocjonalnie przeżywana,nie wywołuje w tym przypadku takiego efektu.Mimika dzieci zahamowanych jest z reguły mniej żywa,gestykulacja i słowa nie oddają indywidualnych przeżyć.Dzieci te mogą sprawiać wrażenie apatyczych lub obojetnych.Jenak znawcy tematu podkreślają fakt,iż zewnętrznie obsertwowalna słaba reakcja emocjonalna może być wyrazem dwojakiego rodzaju zaburzeń w tej sferze: u niektórych dzieci może wynikać istotnie ze słabej wrażliwości uczuciowej,związanej z ogólnie zmniejszonymi procesami pobudzania,u innych natomiast,może stanowić tzw.obojętność pozorną,która charakteryzuje się nie brakiem przeżywanych emocji ale wynika jedynie z zahamowania jej zewnętrznej ekspresji.
Podsumowując tę krótką i z pewnością niewyczeroującą charakterystykę,stwierdzić należy,iż rozchwianie równowagi procesów nerwowych u dzieci w wieku szkolnym jest coraz częstszym zjawiskiem. Dlatego też jak najszybsze wychwycenie i zdagnozowanie tego typu symptomów pozwoli na podejmowanie odpowiednich działań zmierzających do ich minimalizacji i wygaszania.