Recenzja książki: Paul D. Tieger, Barbara Barron-Tieger "Temperament twojego dziecka. Wychowanie w zgodzie z jego naturą"

Recenzja książki:
Paul D. Tieger, Barbara Barron-Tieger, „Temperament twojego dziecka. Wychowanie w zgodzie z naturą”. Gliwice: Wydawnictwo Helion 2010r. ss. 281.

Paul D. Tieger i Barbara Barron – Tieger są małżeństwem specjalizującym się w szkoleniach z zakresu typów osobowości. Paul D. Tieger ukończył studia psychologiczne i zachowań organizacyjnych. Państwo Tieger mają opinię międzynarodowych ekspertów w dziedzinie psychologii osobowości. Od ok. 20 lat prowadzą szkolenia grup zawodowych, których celem jest podniesienie efektywności w pracy jak i zadowolenia w życiu osobistym. Swoje wieloletnie doświadczenie w tej dziedzinie zawarli w następujących książkach: „Do What You Are” (2007) – o tworzeniu własnej kariery zawodowej w oparciu o typ osobowości czy „Perfekcyjnie dobrani. Psychologia szczęśliwych związków” (2009).
Prezentowana książka była wydana w rodzimym języku angielskim już w 1997 roku, jednak na rynku polskim została przetłumaczona i wydana dopiero w 2010 roku. Głównym celem tego wydania jest umożliwienie rodzicom określenia typu osobowości i dominującego temperamentu u swojego dziecka lub dzieci; uzyskanie informacji jak dany temperament i osobowość przejawia się na trzech etapach rozwoju: przedszkolnym, szkolnym i w okresie dorastania oraz uzyskanie wskazówek jak dostosować styl wychowawczy do typu osobowości swojego dziecka, aby uzyskać optymalne efekty we wzajemnej komunikacji: rodzic – dziecko, techniki motywacyjne, metody w nakładaniu ograniczeń oraz skuteczne sposoby wsparcia. Jak podają autorzy rozważania zawarte w monografii są wynikiem zebranych wniosków z kilkuset wywiadów przeprowadzonych z rodzicami dzieci w wieku od kilku miesięcy do 16 roku życia.
Książka składa się z dwóch części. Część I: „Spójrz na swoje dzieci w zupełnie innym świetle” składa się z trzech rozdziałów. W rozdziale pierwszym podjęte są takie zagadnienia jak: poczucie własnej wartości, metody wychowawcze i typ osobowości. W rozdziale drugim wyjaśnione są pojęcia: typy osobowości i temperamentu. Przy typach osobowości opisane są cztery komponenty, które składają się na osobowość każdej osoby. Każdy komponent scharakteryzowany jest przy pomocy kontinuum np. ekstrawersja – introwersja, percepcja – intuicja, myślenie – odczuwanie, ocenianie – obserwacja. Po każdej charakterystyce danego komponentu jest zamieszczona lista kontrolna, dzięki której rodzic może określić preferencję na danym kontinuum zarówno charakterystyczną dla siebie jak i swoich dzieci. Zamieszczony wykres pozwala na wizualizację stopnia nasilenia danej cechy u każdej osoby z danej rodziny. Te cechy osobowości, które są najbardziej rozwinięte, stanowią mocną stronę danego dziecka. U jednych dzieci przodującą preferencją będzie intuicja, u innych: percepcja lub myślenie lub odczuwanie. Przy problematyce temperamentu wyróżniono cztery jego rodzaje: tradycjonaliści, eksperymentatorzy, idealiści i konceptualiści. Wyjaśniono pojęcia temperament oraz przybliżono wspomniane rodzaje temperamentu. Zwrócono uwagę na te cechy osobowości, które są najbardziej rozwinięte i tym samym stanowią mocna stronę danego dziecka. I tak na przykład, u niektórych dzieci przodującą preferencją jest intuicja, u innych będzie to: percepcja lub myślenie, lub odczuwanie. W rozdziale trzecim przedstawiono charakterystykę szesnastu typów osobowości, gdzie każdy typ zawiera 4 preferencje: przodującą, wtórną, trzeciorzędową i wątłą. Na przykład osoby o temperamencie określanym jako idealiści, mogą mieć następujące typy osobowości: ekstrawertyczni – intuicyjni – czujący – oceniający albo introwertyczni – intuicyjni – czujący – oceniający itp. Kolejność cech wymieniona jest zgodnie z jej nasileniem od najbardziej po najsłabiej rozwiniętą. Część II: „Osobiście i z bliska: pogłębione spojrzenie na Twoje dziecko” składa się z siedemnastu rozdziałów z czego pierwszych szesnaście to poszerzone opisy poszczególnych typów osobowości z uwzględnieniem poszczególnych etapów rozwojowych, a więc: I etap: od urodzenia do 4 roku życia; II etap: od 5 do 10 roku życia; III etap: od 11 do 16 roku życia. Przy danej charakterystyce osobowości podjęto temat kształtowania się poczucia własnej wartości. Każdy rozdział zakończony jest podaniem metod wychowawczych optymalnie korzystnych dla danego typu osobowości. Rozdział ostatni siedemnasty, prezentuje dwa typy procesów wychowawczych: leniwy i automatyczny, zawiera negatywną opinię autorów na temat stosowania bicia dziecka w gniewie oraz wiele słów wsparcia dla samych rodziców.
Mocną stroną monografii jest ukazanie rozwoju jednostki od strony jego osobowości i temperamentu. Są to czynniki, które w naszym polskim społeczeństwie, zarówno w procesie wychowawczym, edukacyjnym czy zawodowym są brane pod uwagę intuicyjnie lub okazjonalnie. Na podkreślenie zasługuje spostrzeżenie autorów, iż poznawcze odkrycie prawdziwego typu osobowości u dziecka i dorosłego pozwala na dopasowanie metod postępowania z daną osobą. To z kolei może w istotny sposób zmniejszyć lub zapobiec konfliktom w relacjach interpersonalnych. Inną bardzo cenną informacją jest stwierdzenie, iż wszystkie typy osobowości są równe, tzn. żaden z nich nie jest ani lepszy ani gorszy niż inne typy. Ponadto każdy typ osobowości posiada mocne i słabe strony. Oprócz teoretycznego opisu poszczególnych typów osobowości są podane krótkie historie zaczerpnięte z życia dzieci, ułatwia to zakotwiczenie rozważań teoretycznych w życiu codziennym. Do ciekawych wniosków można zaliczyć sformułowanie: wychowania zindywidualizowanego: tak jak ogrodnik, który bez oporu akceptuje wymagania rośliny i zapewnia każdej takie warunki jakich ona potrzebuje do wzrostu i rozwoju, tak samo rodzice powinni dostosować metody wychowawcze do każdego dziecka.
Opisany wiek przedszkolny stanowi cenne źródło informacji dla pań przedszkolanek. Okazuje się, że każdy typ osobowości ma swoje preferencje co do np. rutynowych procedur – jedne dzieci lubią wiedzieć, co się ma wydarzyć każdego dnia, dla innych jest to bez znaczenia; sposobu zabawy – niektóre dzieci preferują zabawę grupową i chętnie nawiązują kontakt z nieznanymi rówieśnikami, inne preferują zabawę indywidualną i potrzebują czasu by zintegrować się z grupą przedszkolną. Jest też wyjaśniony problem, dlaczego niektóre dzieci mają trudności z pożegnaniem się i z rozstaniem z rodzicem na progu wejścia do przedszkola, lub dlaczego niektóre przedszkolaki wola bawić się z dorosłymi niż z rówieśnikami.
Sporo cennych informacji z zakresu dydaktyki jest dla nauczycieli klas I-III. Mogą uzyskać informację, dlaczego niektóre dzieci mają problemy z wysiedzeniem w jednym miejscu lub z koncentracją uwagi na zadaniu – i jakie są metody wspomagające czy korygujące zachowania, które na tle klasy są dysfunkcyjne. Tego typu informacje mogą być też cenną wskazówką dla rodziców, którzy są niezdecydowani w podjęci decyzji dotyczącej posłania dziecka 6-letniego do klasy I czy też nie, w roku szkolnym 2011/2012. Przedstawienie okresu dojrzewania to jest od 11 roku do 16 roku życia może być pomocne zarówno dla rodziców, nauczycieli szkół podstawowych klas IV- VI jak i nauczycieli gimnazjów. Jest tu poruszone zagadnienie wykształcania się własnej tożsamości u nastolatka, które u danego typu osobowości przebiega inaczej. U niektórych nastolatków przejawia się to naturalnym, dość łagodnym procesem emocjonalnego oddalania się od swojej rodziny i potrzebą spędzania więcej czasu w samotności. U innych jest to okres buntu, negacji, niecierpliwości czy opryskliwych odpowiedzi.
Do słabych stron przedstawionej monografii można zaliczyć od strony merytorycznej: brak wprowadzenia w teorię osobowości wymienionego w tekście autora: Carla Junga oraz brak źródeł skąd są zaczerpnięte określenia czterech rodzaji temperamentów. Cenną informacją dla czytelnika mogłoby być streszczenie np. w postaci wniosków z kilkuset wywiadów przeprowadzonych przez autorów. Niestety książka jest przeznaczona tylko dla rodziców zdrowych dzieci. Jak autorzy podkreślają, ostrzeżenie to dotyczy dzieci z ADHD, dzieci z problemami w nauce czy z dysfunkcją fizyczną.
Recenzowana książka może być przydatna przede wszystkim dla rodziców, a także dla nauczycieli, ale też dla każdego dorosłego, który jest zainteresowany tą problematyką. Lektura tej książki powinna pozwolić rodzicom na poznanie swojego jak i dziecka typu osobowości oraz dostosować metody wychowawcze, tak by móc rozwijać indywidualne aspekty osobowości swojego potomka. Może to skłonić do zmiany stylu postępowania z dziećmi na bardziej pozytywne, na który będą one najlepiej reagować. Dorośli z kolei, dzięki tej lekturze mogą zrozumieć własne reakcje czy zachowania np. dlaczego jednych lubią bardziej, innych mniej, jakiego rodzaju informacje zauważają i zapamiętują, jaką formę kontroli preferują, czy odbierają rzeczywistość percepcyjnie czy intuicyjnie, czemu w wieku szkolnym, niektóre przedmioty były dla nich bardziej interesujące, a inne nie. Jest to praktyczny podręcznik, napisany przystępnym, zrozumiałym językiem dla szerszego kręgu odbiorców.
Podsumowując, poruszone w monografii zagadnienia mogą być przydatne nie tylko dla rodziców ale także dla pedagogów i psychologów pracujących w szkole lub poradniach psychologiczno – pedagogicznych, nauczycieli szkół podstawowych i gimnazjalnych, wychowawców i opiekunów pracujących w przedszkolach.