Innowacje pedagogiczne

TWÓRCZE MYŚLENIE A INNOWACYJNOŚĆ

Żyjąc u progu XXI wieku jesteśmy świadkami wielu i to radykalnych zmian zachodzących niemal w każdej dziedzinie życia. Dla nas, nauczycieli, szczególne istotne są przeobrażenia dokonujące się we wszystkich sferach związanych z nauczaniem i wychowaniem. Coraz większe zainteresowanie budzą zagadnienia dotyczące twórczości i możliwości intelektualnych człowieka. W związku z tym przed współczesną szkołą stoją nowe, bardziej skomplikowane zadania. Zmieniają się programy nauczania, które zarówno wśród nauczycieli, jak i rodziców wywoływały zawsze i w dalszym ciągu wywołują wiele dyskusji. Zmieniają się treści i cele kształcenia, a dotychczasowe metody pracy z dziećmi nie zawsze dają zadowalające efekty. Już nie wystarcza wyposażyć ucznia w odpowiedni zasób wiedzy z różnych dziedzin życia, nie wystarcza bezmyślne przepisywanie ćwiczeń, czytanie tekstów oderwanych od otaczającej rzeczywistości czy zapamiętywanie zawiłych reguł i skomplikowanych twierdzeń. Nie rozwija to twórczej inwencji dziecka, wprost przeciwnie, ogranicza ją. Na współczesnej szkole spoczywa więc obowiązek podejmowania wciąż nowych przedsięwzięć, mogących sprostać nie tylko aktualnym społecznym oczekiwaniom, ale i zainteresowaniom dziecka. Sprostać temu zapewne może wprowadzenie niekonwencjonalnych form i metod pracy, zezwolenie dzieciom na pewną swobodę działania, dokonywanie wyborów. Od szkoły wymaga się, by pamiętała o stwarzaniu swoim wychowankom klimatu bezpieczeństwa i poczucia godności, możliwości wszechstronnego i optymalnego rozwoju wszystkich dyspozycji poznawczych, w tym głównie zdolności twórczego myślenia.
Przemiany dokonujące się w polskiej oświacie stawiają nauczycieli wobec konieczności weryfikacji dotychczasowych sposobów nauczania i poszukiwania nowych niekonwencjonalnych metod. Kształcenie nauczycieli zawsze było procesem ciągłym, gdyż niezbędne stawało się systematyczne uzupełnianie wiedzy i umiejętności pod kątem stale zmieniających się potrzeb. Należy zauważyć, iż wiedza i umiejętności zdobyte w czasie studiów stają się dla nauczyciela jedynie punktem wyjścia dla jego zmagań z pracą i wstępem do szeroko pojętego samokształcenia. Różne są drogi dochodzenia do własnych koncepcji innowacyjnych. Jednak nawet wtedy, kiedy nauczyciel stworzy swój model pracy, nie zawsze wprowadza go w życie. Pojawiają się wątpliwości, opory.... Okazuje się, iż można ustalić pewne schematy myślenia większości osób, kiedy spotykają się z czymś nowym, nowatorskim.


INNOWACJE PEDAGOGICZNE

Innowacja pedagogiczna w potocznym rozumieniu jest określana jako ,,ulepszanie” , ,,wprowadzanie nowych rozwiązań”, ,,modernizacja” , ,,pozytywna zmiana” itp. Każdy z tych terminów zawiera część prawdy o istocie tego pojęcia. Otwiera zbiór cech , które przypisujemy innowacjom w ogóle.
Specyfikę innowacji pedagogicznej zdefiniował W. Okoń:
,,Innowacją pedagogiczną jest zmiana struktury systemu szkolnego
( dydaktycznego , wychowawczego ) jako całości lub struktury ważnych jego składników – w celu wprowadzenia ulepszeń o charakterze wymiernym. Składniki te obejmują m.in.: nauczycieli, uczniów programy i podręczniki , wyposażenie zakładów wychowawczych, środki masowego przekazu i środowisko wychowawcze. Wyrażenie ,,zmiana struktury” oznacza, że w innowacji pedagogicznej chodzi bardziej o zmiany wzajemnych związków między składnikami systemu szkolnego ( lub między elementami jakiegoś składnika ) niż o zmianę samych składników.

Sens pedagogiczny innowacji wyznacza, nie tyle obszar nią objęty, lecz jej użyteczność z punktu widzenia dziecka. Celowość wprowadzania innowacji, jest tym wyższa, im więcej korzyści wyniesie z niej dziecko. Innowacja, która nie przynosi pozytywnych zmian jest tym samym niepotrzebna.
Podstawowe źródła inspiracji innowacyjnej są następujące :
• niezadowolenie z rezultatów własnej pracy;
• niedogodności wynikające z funkcjonowania szkoły lub placówki oświatowej;
• narastanie niepokojących zjawisk w pracy szkoły / placówki oświatowej;
• oczekiwania odbiorców usług edukacyjnych i chęć sprostania im;
• aspiracje zawodowe, dążenie do ,,mistrzostwa osobistego";
• chęć dotrzymania kroku zmianom zachodzącym w otoczeniu.

Podział innowacji ze względu na stopień kreatywności :
* nowatorskie - przynoszące radykalną zmianę, im wyższy stopień nowości , tym bardziej powinny być poparte wiedzą teoretyczną
* doskonalące - wzbogacające praktykę pedagogiczną o nowe elementy w odniesieniu do systemu bądź jego elementów

Podział innowacji ze względu na autorstwo:
* adoptowane - przeniesienie na grunt praktyki szkolnej bądź placówki oświatowej rozwiązań zastosowanych przez innych, które są adekwatne do naszych potrzeb
* adaptowane - wykorzystanie doświadczeń innych osób
( instytucji) i zastosowanie ich do praktyki szkolnej lub innej placówki oświatowej po uprzednim przetworzeniu stosownie do potrzeb i możliwości własnych

Realizacja twórczych projektów czy wprost innowacji wymaga przestrzegania kilku wskazówek :
• Jeśli pomysł wydaje się bardzo nowatorski lepiej wdrażać go na małą skalę. O ile jest to możliwe, można zacząć od jednej grupy uczniów , pojedynczej klasy lub marginalnych zmian organizacyjnych.
• Dokładnie trzeba zanalizować efekty spodziewane i niespodziewane, wystrzegając się pochopnej oceny. Często rezultaty innowacji pojawiają się dopiero po pewnym czasie. Zbytni pośpiech może spowodować za wczesne wycofanie się z nowego rozwiązania.
• Ocena innowacji nie oznacza jedynie braku uzyskanych efektów. Trzeba spróbować porównać, co by było, gdy by tej innowacji szkoła czy placówka oświatowa nie wdrożyła.
• Zawsze trzeba mieć przygotowany plan awaryjny. Jeśli nowy pomysł nie przynosi rezultatów , należy wycofać się w odpowiednie chwili i poszukać czegoś lepszego.


PROCEDURA WPROWADZANIA INNOWACJI PEDAGOGICZNYCH W PRZEDSZKOLU

Poprawa jakości pracy przedszkola, co zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 9 kwietnia 2002r. w sprawie warunków prowadzenia działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez publiczne szkoły i placówki ( Dz U 2002 nr 56, poz.506 ) jest celem innowacji, nie może być dziełem przypadku. Uzyskanie jej jest możliwe w warunkach, w których samo przedsięwzięcie innowacyjne poddane jest rygorom jakości na każdym etapie. Obejmują one nie tylko znajomość przedmiotowego zagadnienia i przestrzeganie stosownych przepisów, ale także uwzględnianie czynników decydujących o skutecznym i efektywnym wprowadzeniu innowacji.
W świetle obowiązującego prawa innowacją pedagogiczną są nowatorskie rozwiązania programowe, organizacyjne lub metodyczne mające poprawić jakość pracy przedszkola. Innowacja może obejmować wszystkie lub wybrane zajęcia edukacyjne, całe przedszkole lub grupę, ale nie nie może prowadzić do zmiany typu placówki.
Obszarami podlegającymi innowacji są: programy nauczania, wychowania i opieki , organizacja pracy przedszkola i nauczycieli, metodyka pracy dydaktyczno - wychowawczej i opiekuńczej.
Rekrutacja do przedszkoli lub oddziałów, w których prowadzona jest innowacja , odbywa się na zasadzie powszechnej dostępności. Udział nauczycieli w innowacjach jest dobrowolny. Innowacje nie mogą naruszać uprawnień dziecka do bezpłatnej nauki, wychowania i opieki , uzyskania wiadomości i umiejętności niezbędnych do ukończenia danego typu przedszkola.

Jak wprowadzać innowacje?

1. Rozpoczęcie innowacji jest możliwe po zapewnieniu przez przedszkole odpowiednich warunków kadrowych i organizacyjnych do realizacji planowanych działań innowacyjnych. Może się to wiązać z doskonaleniem kadry wprowadzającej innowację, czy też ze zmianą organizacyjną przedszkola.

2. Innowacje wymagające przyznania przedszkolu dodatkowych środków budżetowych mogą być podjęte po wyrażeniu przez gminę pisemnej zgody na finansowanie planowanych działań. Organ prowadzący wyraża zgodę poprzez podjęcie uchwały przez radę gminy.

3. Rada pedagogiczna podejmuje uchwałę w sprawie wprowadzenia innowacji w przedszkolu. Uchwała może być podjęta po uzyskaniu: zgody nauczycieli, którzy będą uczestniczyć w innowacji; opinii rady przedszkola ( jeżeli w przedszkolu działa rada przedszkola ); pisemnej zgody autora lub zespołu autorskiego innowacji na jej prowadzenie w przedszkolu.

4. Uchwałę rady pedagogicznej w sprawie wprowadzenia innowacji wraz z opisem jej zasad oraz opinią rady przedszkola i zgodą autora lub zespołu autorskiego innowacji, dyrektor przedszkola przekazuje kuratorowi oświaty i gminie do 31 marca roku poprzedzającego rok szkolny, w którym jest planowane rozpoczęcie innowacji.