Stretching

Stretching!?

Określając go w książce „Stretching A-Z” jako: „złożone działanie w celu zwiększenia, bądź przywrócenia elastyczności i/ lub równowagi w napięciu mięśni”, chcieliśmy zwrócić uwagę na wielostronność tych pozornie prostych czynności, ich skuteczność i szerokie zastosowanie.
Wszystkie te zalety dotyczą także utrzymania balansu i symetrii ruchu we wszystkich płaszczyznach, tak w przygotowaniu do treningu sportowego, jak i w działaniach profilaktycznych i zdrowotnych.
Bogata literatura światowa, wsparta wszechstronnymi badaniami, upewnia nas, że stretching nie może już być postrzegany tylko jako rozciąganie mięśni. Mocne zakorzenienie w fizjoterapii, treningu sportowym na każdym poziomie oraz, w działaniach zapobiegających wielu chorobom i problemom zdrowotnym, spowodowało zróżnicowanie technik (rodzajów) stretchingu.
Teoria sportu, w ramach cech motorycznych, rozróżnia trzy rodzaje gibkości: pasywną, statyczną i dynamiczną - tak dzielono rozciąganie mięśni. Na potrzeby różnych sportów i działań podział ten, mniej lub bardziej logicznie, był rozszerzany, specjalistycznie mieszany - nie zawsze zgodnie z podstawami fizjologicznymi. Mam na myśli odruchy rdzeniowe: na rozciąganie (miotatyczny), odwrócony na rozciąganie (ścięgnisty) i odruch zginania (cofania), a także, asekuracyjne działania układu nerwowego w zakresie hamowania zwrotnego. Takie „historyczne” podejście, niestety, jeszcze gdzieniegdzie pokutuje. Jednak w nauce i praktyce zawodowej, ukształtowało się podstawowych sześć technik stretchingu (B. Andersen, G. Appeldorn, M.J.Alter, B. P. Matthews i inni).
W grupie technik (rodzajów) statycznych:
– t. pasywna i t. aktywna. Ta ostatnia dzielona jest jeszcze na t. izometryczną i PIR (poizometryczną relaksację), która coraz częściej występuje także jako działanie złożone z kilku technik.
W grupie technik dynamicznych:
– techniki aktywne: wzrastająca (development), balistyczna i plyometryczna. Podział ten ukształtowany został w wieloletniej, już ponad 50 – cio letniej praktyce medycznej, sportowej i Fitness. Nie należy zapominać, że wiele z tych technik stosowanych jest od tysięcy lat w kilku systemach zachowań relaksacyjnych, medytacyjnych czy sztuk walki.
Reasumując, takie wyodrębnienie technik stretchingu oparte zostało na:
• wyodrębnieniu trzech różnych rodzajów gibkości,
• możliwościach wykorzystania odruchów fizjologicznych
• innych informacjach: z biomechaniki, fizjologii wielu układów człowieka, teorii sportu i treningu oraz medycyny i profilaktyki zdrowia.

Różnorodność technik stretchingu, w połączeniu z szeroko pojętą metodyką, daje nieograniczone możliwości wykorzystania tysięcy ćwiczeń dla wielokierunkowego, lecz precyzyjnie dobranego działania i wszechstronnego rozwoju człowieka.
W fizjoterapii, rehabilitacji ruchowej i sporcie wszystko już jest prawie jasne i ustabilizowane. I chociaż każda z tych dziedzin życia wyodrębnia, wywyższa i doskonali swoje specjalistyczne działania, to dla milionów „małych” sportowców - chcących stać się lub pozostać młodymi, sprawnymi i zdrowymi - ważne są: skuteczność, prostota i łatwy dostęp do tej formy ruchu. Aby takim pozostać, stretching musi być zrozumiały a więc, dogłębnie poznany i prawidłowo, w swych technikach, nauczany i wykonywany. To jego praktyczność, zrozumiałość i łatwość w nauczaniu powoduje, że w większości krajów rozwiniętych stretching jest podstawą wychowania fizycznego już od poziomu przedszkola. Jego ścisły związek z gimnastyką korekcyjną - poprzez wykorzystanie odpowiednich, prawidłowo dobranych technik i ćwiczeń - podnosi jakość wychowania fizycznego, a możliwość wykonywania łatwych ćwiczeń w każdych niemal warunkach, wprowadziła stretching „pod strzechy” i do wielu dziedzin aktywności fizycznej.
Wyliczając mimowolnie rozpoczętą listę korzyści, trzeba, naszym zdaniem, profity podzielić na profilaktyczne, lecznicze i sportowe - ponieważ ruch w sensie aktywności człowieka, jest tu najbardziej widoczny i logicznie umiejscowiony. Ponadto, we wszystkich trzech przypadkach narzuca się podział na podgrupy zysków: w działaniach profesjonalnych i amatorskich, w których to podziałach, korzyści i czynności określane są często zamiennie i/lub nierozdzielnie.
Takie szerokie i głębokie spojrzenie na możliwości zastosowania różnych technik stretchingu i beneficja z tego płynące, pozwalają zrozumieć: dlaczego - nad wyraz skuteczna w fizjoterapii - technika PIR nie powinna być stosowana np. podczas rozgrzewki piłkarzy ręcznych (zmniejszenie dynamiki ruchu) czy w treningu relaksującym tancerza (napięcia izometryczne), i podobnie, dlaczego - skuteczna w treningu lekkoatletów - technika plyometryczna nie powinna być stosowana w początkach rehabilitacji ruchowej czy w zajęciach korygujących wady postawy (zbyt duża dynamika i zmniejszenie kontroli ruchu).
Wracając do uwagi wcześniej postawionej: wszystkie podziały technik oraz możliwości i zasady prawidłowego zastosowania odpowiednich technik i ćwiczeń, powinny być uwzględniane pod warunkiem - dogłębnego poznania i zrozumienia oraz poprawnego nauczania zarówno instruktorów jak i każdego ćwiczącego. Powstaje problem stworzenia systemu metodycznego nauczania.
Przykładowo: rozciąganie najdłuższej, grzbietowej taśmy mięśniowej od guzów potylicznych do pięt, podczas skłonu do przodu, jest czynnością zróżnicowaną nie tylko pod względem doboru techniki stretchingu; problemy efektywności są tak różne ilościowo i jakościowo, jak różni się człowiek od człowieka. Statystyka podaje, że większość z nas ma bardziej napięte i silniejsze mięśnie tylnej strony uda (mm. kulszowo – goleniowe) niż grzbietu, jednak proporcje i rozłożenie siły napięcia innych grup mięśni, wchodzących w skład rozciąganej taśmy, mogą być diametralnie różne. To wymaga bardzo zróżnicowanego doboru ćwiczeń, ich kolejności i – jak wspomniałem wcześniej - doboru technik stretchingu.
W sekwencji końcowej, chcemy zwrócić uwagę, że poznanie jak największej ilości ćwiczeń, ich umiejętna analiza i stosowanie w różnych technikach i w różnych pozycjach, zwiększy skuteczność wykonywanych na co dzień działań. Instruktorowi, posiadającemu wiadomości z anatomii aparatu ruchu, biomechaniki, fizyki, fizjologii, teorii sportu, metodyki etc – przysporzy nieograniczonych możliwości efektywnej i efektownej pracy. Krótko mówiąc, takie zrozumienie i opanowanie stretchingu pozwala na uniknięcie rutyny, znużenia i błędów (mniej lub bardziej kosztownych). Podniesie jakość i skuteczność rozciągania, rozluźnienia, wyrównania napięć mięśni oraz sprawność, koordynację, siłę i dynamikę ruchu - w każdej działalności, w której będziemy chcieli lub musieli stretching stosować.

Łódź, 28.02.2008 r.