Gmina Strawczyn

3.2. Gmina Strawczyn
Turystyka stała się w ostatniej dekadzie jedną z najdynamiczniej rozwijających się gałęzi polskiej gospodarki. Złożyły się na to wzrost popularności Polski jako miejsca wartego odwiedzenia i spędzenia w nim wolnego czasu jak również podniesienie się poziomu zamożności społeczeństwa, rozbudzenie postaw konsumpcyjnych, moda na aktywne spędzanie wolnego czasu poza miejscem pracy i zamieszkania. Czynniki te wymusiły na podmiotach działających w obszarze turystyki budowę, rozbudowę lub modernizację bazy turystycznej, spowodowały zwiększenie się roli promocji i informacji turystycznej, doprowadziły do znacznego poszerzenia i ulepszenia oferty turystycznej jak również wymogły większą dbałość o dziedzictwo kulturalne i naturalne Polski.
Również utrzymująca się w kraju od dłuższego czasu wysoka stopa bezrobocia zmobilizowała wiele podmiotów do podjęcia działalności w sferze turystyki jako tej gałęzi gospodarki, która jest w stanie szybko wykreować nowe i trwałe miejsca pracy. Określenie osi rozwoju turystyki w Gminie Strawczyn nastąpiło poprzez wyznaczenie, w oparciu o wyniki badań aktualnego stanu turystyki w Gminie, rezultaty analizy możliwości i problemów rozwoju turystyki oraz w uwzględnieniu przewidywanych trendów w turystyce, celu generalnego (misji rozwoju turystyki), kierunków rozwoju (uściślających ramy podejmowanych działań) oraz celów strategicznych, którym zostały przyporządkowane konkretne zadania. Realizacja tych ostatnich spowoduje osiągnięcie wytyczonych celów a tym samym wypełnienie zapisów Programu.
/1/Kondracki J., 1978, Geografia fizyczna Polski, Państwowe Wydawnictwa Naukowe, Warszawa 1978
Występowanie walorów wypoczynkowych, stopień nasycenia nimi danego obszaru oraz ich charakter są elementami warunkującymi atrakcyjność wypoczynkową terenu oraz stopień tej atrakcyjności. Wykazana zależność wpływa tym samym na stopień atrakcyjności wypoczynkowej Gminy Strawczyn oraz współdecyduje o jej atrakcyjności i konkurencyjności turystycznej w porównaniu z innymi gminami Województwa Świętokrzyskiego.
Na ocenę wartości walorów wypoczynkowych Gminy Strawczyn w istotnym stopniu wpływa występowanie cech korzystnych:
- walory widokowe krajobrazu,
- wody,
- przydatność środowiska dla sportów zimowych,
- warunki bioklimatyczne - długość okresu korzystania z letnich oraz zimowych walorów
środowiska przyrodniczego,
jak również niekorzystnych:
- stan środowiska naturalnego,
- występowanie obszarów zniekształconych przez działalność górniczą
- obszarów bagiennych,
- znaczące zróżnicowanie wysokości terenu dotyczy części północnej.
Znacznie mniej atrakcyjne krajobrazowo są południowe oraz zachodnie krańce Gminy, w szczególności ze względu na prowadzoną intensywną działalność rolniczą. Tym samym zdecydowana większość nakładów na rozwój turystyki powinna być przeznaczana na realizację zadań zaplanowanych na obszarach Gminy Strawczyn o największej atrakcyjności turystycznej.
Niekorzystnie przedstawia się sytuacja w obszarze powierzchniowych wód płynących i stojących. Przez Gminę Strawczyn przepływa Łososina (fragment górnego biegu) oraz Bobrza a także kilka mniejszych rzek (najdłuższa - Olszówka). Nie ma zbiorników wodnych. Aktualnie Gmina nie posiada walorów dla uprawiania kąpieli, sportów oraz wędrówek wodnych.
Przydatność środowiska naturalnego Gminy Strawczyn dla sportów zimowych jest bardzo zróżnicowana. Możliwość ich uprawiania ograniczają się do narciarstwa biegowego i koncentrują wyłącznie w obrębie Pasma Oblęgorskiego. Korzystnie ukształtowanej rzeźbie terenu towarzyszy bowiem bardzo znaczny stopień osłonięcia terenu przed nasłonecznieniem w obrębie pasma, zdominowanego przez obszary leśne. Gmina nie posiada warunków do uprawiania narciarstwa zjazdowego i snowboardu ze względu na niekorzystne ułożenie stoków w Paśmie Oblęgorskim. Tradycyjnie wykorzystywane do uprawiania wymienionych dyscyplin sportowych stoki północne są tutaj bardzo łagodne w przeciwieństwie do dużej różnicy wysokości względnej obecnej na posiadających korzystny stopień nachylenia stokach południowych. Stoki te są jednak narażone na nasłonecznienie, co tym samym znacznie skraca okres zalegania oraz zmniejsza grubość pokrywy śnieżnej. W dobie ostatniej dekady obserwowane są bardzo nieregularne opady, często się w trzeciej dekadzie listopada i w grudniu niż w tradycyjnych miesiącach na wypoczynek zimowy, tj. w styczniu i lutym. Potencjalny czas zalegania śnieżnej dochodził do 100 dni i był zróżnicowany w poszczególnych latach. Zdecydowanie krócej zalegał tzw. śnieg narciarski (o grubości powyżej 10 cm - śnieg bielmy, powyżej 20 cm - śnieg zjazdowy). W badanym okresie pokrywa śnieżna powyżej 10 on występowała średnio przez 50-60 dni, zaś śnieg zjazdowy - średnio przez 25-40 dni.
Tym samym Gmina Strawczyn posiada korzystne warunki do uprawiania wyłącznie narciarstwa biegowego. Oferta powinna być jednak skierowana do amatorów oraz profesjonalistów narciarstwa zainteresowanych krótkim, w szczególności weekendowym pobytem w celach turystycznych./2/Elementem korzystnie wpływającym na atrakcyjność wypoczynkową Gminy Strawczyn są warunki bioklimatyczne. Gmina, podobnie jak cała północna część Województwa Świętokrzyskiego cechuje się surowszym klimatem niż rejony sąsiednie. Lato jest stosunkowo krótkie (średnio 60-80 dni), zaś zima trwa przeciętnie powyżej 100 dni. Jesienią i wiosną często występują wczesne przymrozki oraz zalegają mgły. Opady są szczególnie obfite w lecie, przy czym najbardziej deszczowe miesiące to czerwiec i lipiec a najmniej zachmurzeń przypada na sierpień i wrzesień. Pokrywa śnieżna utrzymuje się lata o znacznie krótszym okresie śniegowym.
Od początku ostatniej dekady obserwowane jest częstsze występowanie chłodniejszych pór letnich i cieplejszych zimowych, którym towarzyszy skracanie się okresów przejściowych (wiosny oraz jesieni). W przypadku utrzymywania się lub pogłębiania opisanej tendencji konieczne będzie zaktywizowanie działań mających na celu zwiększenie ilości atrakcji turystycznych, z których turyści będą mogli korzystać niezależnie od panujących warunków pogodowych./3/ Stopień zanieczyszczenia środowiska naturalnego Gminy utrzymuje się na średnio-niskim poziomie z tendencją do poprawy zaś udział w ogólnej powierzchni Gminy obszarów bagiennych lub podmokłych jest śladowy. Na generalnie dobry stan środowiska naturalnego składają się niski stopień zanieczyszczenia powietrza, skażenia gleb oraz zniszczenia. Problemem nadal pozostaje stopień zanieczyszczenia rzek przepływających przez Gminę, których śladowa ilość mieści się w pierwszych klasach czystości wyróżnianych w oparciu o kryterium fizykochemiczne oraz biologiczne.
Negatywnie na atrakcyjność wypoczynkową Gminy wpływa lokalizacja na jej terenie, w miejscowości Promnik wysypiska śmieci obsługującego m.in. miasto Kielce. Korzystnie dla rozwoju turystyki jest ono jednak położone w południowej, najmniej atrakcyjnej turystycznie części Gminy.

/2/Kondracki J., Geografia fizyczna Polski, Państwowe Wydawnictwa Naukowe, Warszawa 1978
/3/Kosik E., W rycerskim Strawczynie, Urząd Gminy Strawczyn, Kielce 1997

Na terenie Gminy Strawczyn nie jest prowadzona działalność górnicza, jak również nie są zlokalizowane zakłady przemysłowe uciążliwie dla środowiska naturalnego. Tym samym brak jest obszarów zniekształconych przez działalność górniczą lub zanieczyszczonych odpadami przemysłowymi.
Stopień atrakcyjności wypoczynkowej danej gminy wyznacza również występowanie obszarów harmonijnego krajobrazu kulturowego. Należą do nich te tereny, których rozwój oraz przeobrażenia prowadzące do wypracowania ich wizerunku kształtowały się w przeciągu stuleci w drodze naturalnej ewolucji i nie doprowadziły do dominacji jednej tylko funkcji z wykluczeniem lub minimalizacją pozostałych.
Gmina Strawczyn cechuje się posiadaniem tak terenów o harmonijnie ukształtowanym krajobrazie kulturowym, jak również terenów pozbawionych cech estetycznych, których krajobraz kulturowy uległ dysharmonizacji na skutek nadmiernego zurbanizowania lub rozwoju działalności rolniczej. Jednak w porównaniu z innymi gminami Gmina Strawczyn nie należy do obszarów zdominowanych przez dysharmonijny krajobraz kulturowy. Gmina jest pozbawiona terenów poddanych procesowi silnej urbanizacji. Podobnie kształtuje się sytuacja z obszarami z rozwiniętą działalność rolniczą, które skupiają się w południowej jej części./4/
Najatrakcyjniejsza część Gminy, a więc Pasmo Oblęgorskie Gór Świętokrzyskich pozostaje obszarem harmonijnego, a tym samym szczególnie atrakcyjnego turystycznie krajobrazu kulturowego. Nie należy jednak zapominać o sile oddziaływania aglomeracji miasta Kielc, którego rozwój będzie mógł w pewnym stopniu (osadnictwo podmiejskie) wpływać negatywnie na zachowanie estetyki obszaru Gminy w przyszłości. Na podstawie przeprowadzonej analizy walorów wypoczynkowych Gminy Strawczyn należy stwierdzić, że atrakcyjność turystyczna Gminy lokuje ją w grupie gmin z terenu Województwa Świętokrzyskiego o średnim potencjale turystycznym,
turystyka może stanowić z powodzeniem jedną z ważnych gałęzi rozwoju Gminy, na pewno nie dominującą, jednak zauważyć należy, iż obszary z walorami wypoczynkowymi grupują się części Gminy, gdzie najatrakcyjniejszy rejon stanowi Pasmo Oblęgorskie Gór Świętokrzyskich (teren o bardzo dużej potencjalnie przydatności dla turystyki). W pozostałej części Gminy przeważają obszary o średniej lub niskiej przydatności do wypoczynku.
Opisywane obszary są potencjalnie przydatne do uprawiania różnych form turystyki. Należy mieć jednak na uwadze czynniki często ograniczające możliwości ich wykorzystania dla celów turystyki do nich przede wszystkim zaliczyć należy zanieczyszczenie wód oraz rygory ochrony przyrody na obszarze Suchedniowsko-Oblęgorskiego Parku Krajobrazowego.

/4/Kosik E., W rycerskim Strawczynie, Urząd Gminy Strawczyn, Kielce 1997

Lasy na terenie gminy Strawczyn zajmują 21,6% powierzchni. Ich powierzchnia wynosi 1862 ha. W strukturze gatunkowej dominują sosna, dąb, buk i jodła. Nieznacznie przeważają drzewostany stare, w wieku powyżej 40 lat. Struktura gatunkowa, siedliskowa i wiekowa, jak i własnościowa lasów wpływa korzystnie na możliwość ich wykorzystania w celach turystycznych. Lasy są zlokalizowane głównie w północnej i centralnej części gminy, gdzie tworzą zwarte i duże kompleksy, ze znacznym udziałem drzewostanów pochodzenia naturalnego. Ze względu na panujące w nich typy siedliskowe (bór mieszany, bór świeży i las mieszany) oraz gatunki występujących drzew (sosna, jodła, buk, dąb) posiadają korzystne warunki do użytku turystycznego. Większa część lasów jest objęta ochroną środowiska leśnego w ramach Suchedniowsko–Oblęgorskiego Parku Krajobrazowego, co w pewnej części ogranicza ich wykorzystanie dla turystyki. Ze względu na stan zdrowotny ich atrakcyjność jest znaczna. Na terenie gminy przeważają lasy stanowiące własność państwową./5/
Gmina Strawczyn jest uboga w wody powierzchniowe obejmujące rzeki, zbiorniki wodne i stawy. Główne rzeki przepływające przez gminę to Łososina i Bobrza ( obie w części ich górnego biegu) oraz Olszówka. Potencjalnie mogą być wykorzystane dla celów turystycznych, ale wyłącznie jako rzeki zasilające przyszłe zbiorniki wodne. Ich walory znacznie obniża poziom zanieczyszczenia. Żadna z nich nie osiągała I klasy czystości wód. Na terenie gminy nie występują malownicze przełomy rzeczne, brak jest również naturalnych i sztucznych zbiorników wodnych wykorzystywanych do celów turystycznych, co wyraźnie obniża atrakcyjność turystyczną gminy.

/5/Strategia rozwoju gminy Strawczyn

3.3. Zabytki gminy Strawczyn

Gmina Strawczyn posiada obiekty przyrodnicze będące dużymi atrakcjami turystycznymi o charakterze krajoznawczym, ekologicznym i dydaktycznym. Należą do nich:
- Część Suchedniowsko–Oblęgorskiego Parku Krajobrazowego obejmująca całe Pasmo Oblęgorskie,
- 2 rezerwaty przyrody: „Barania Góra” (leśny, o powierzchni 82,09 ha cechuje się drzewostanem o zróżnicowanej strukturze. Są tu okazy pomnikowe, jak dęby i buki. Szata roślinna i runo leśne obejmują liczne gatunki roślin naczyniowych. Niepowtarzalnego piękna i uroku nadaje rezerwatowi malownicze położenie w terenie mocno pofałdowanym, poprzecinanym jurami i wąwozami) i „Perzowa Góra” (przyrody nieożywionej, obejmujący rumowisko skalne ze skał piaskowcowych oraz jaskinię tektoniczną. Obejmuje), przy czym rygory ochronne ograniczają jednak ich udostępnienie turystyczne, w szczególności dla turystyki pieszej i rowerowej,
- 3 pomniki przyrody (jaskinia tektoniczna na szczycie Perzowej Góry, usypisko głazów i blok skalny na południowym zboczu Góry Kuźniackiej, odsłonięcie geologiczne na terenie złoża barytu w miejscowości Strawczynek).
Obszary chronione gminy Strawczyn cechują się zróżnicowanym i bogatym światem roślinnym. Walory przyrodnicze gminy skupiają się w jej północnej i centralnej części, przede wszystkim na terenie Pasma Oblęgorskiego.
Walory antropogeniczne gminy to przede wszystkim zabytki architektury i budownictwa, zabytki działalności gospodarczej i techniki oraz pamiątki historyczne. Uzupełniają je imprezy kulturalne, miejsca pielgrzymkowe oraz współczesne atrakcje turystyczne.
Gmina Strawczyn należy do gmin o niskim stopniu atrakcyjności turystycznej z punktu widzenia posiadanych walorów antropogenicznych. Wynika to z małej ilości posiadanych walorów, ich niskiej jakości, znaczenia i możliwości wykorzystania dla celów turystycznych. Wyjątek stanowi jedynie pałacyk Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku, który ma wybitne walory turystyczne i znaczenie ogólnokrajowe dla rozwoju turystyki.
Do zabytków architektury i budownictwa położonych na terenie gminy Strawczyn, które mogą być wykorzystane w celach turystycznych należą:
- Zespół budynków pałacyku Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku z otaczającym parkiem krajobrazowym (koniec XIX/początek XX w.) – zostało ofiarowane przez polskie społeczeństwo w 1900 roku z okazji jubileuszu 25–lecia pracy pisarskiej Henryka Sienkiewicza. Dworek ten projektował architekt Hugo Kuder, zaś urządzeniem parku zajmował się wybitny projektant i opiekun ogrodów warszawskich – Franciszek Szanior. W latach 1902–1914 Oblęgorek był dla stale mieszkającego w Warszawie pisarza i jego rodziny, miejscem letniego wypoczynku ( fot. 1) Po śmierci pisarza dobra oblęgorskie przejęła rodzina, zamieszkując w dworku do 1944 r. muzeum od chwili powstania cieszy się ogromną popularnością ze względu na oryginalne pamiątki po laureacie Nagrody Nobla, wśród których są meble i dzieła sztuki. Oglądać je można na parterze, w wiernie odtworzonym mieszkaniu pisarza. Mieszcząca się na piętrze wystawa biograficzno–literacka prezentuje także przedmioty oryginalne. Są to m.in. dary jubileuszowe z dedykacjami, rękopisy i listy.

Fot. 1. Muzeum Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku
brak

Fot. 2. Wnętrze Muzeum H. Sienkiewicza (Źródło: Internet: www.google.pl)

 Kościół parafialny w Chełmcach (połowa XVII w.) - parafia Chełmce należy do dekanatu piekoszowskiego. W pierwszej połowie XIX wieku parafia liczyła około 2000 wiernych. Jej centralnym punktem był dumnie stojący na wzgórzu.

Fot. 3. Kościół pod wezwaniem św. Mikołaja i św. Magdaleny w Chełmcach (Źródło: Internet: www.google.pl)

W 1925 roku przeprowadzono remont kościoła. Odrestaurowano wówczas tynki zewnętrzne i wewnętrzne oraz stolarkę okienną. Na pamiątkę robót nad wejściem od strony północnej widnieje do dziś napis „Wyremontowany w 1925 roku”. Do prac budowlanych przywieziono kilka detali z pałacu w Podzamczu Piekoszowskim i wmontowano je w mury kościoła.

-
Kościół parafialny w Strawczynie (poł. XVII w.) – jest on „stricte” barokowy, orientowany na planie krzyża łacińskiego, z trzema nawami i z dobudowaną od południa kaplicą Matki Boskiej Szkaplerznej, drugiej patronki świątyni. Według miejscowej tradycji, przez obszerne podziemne krypty, dalej przez głębokie lochy kościół miał się łączyć tym podziemnym ukrytym przejściem z pobliskim warownym dworem – zamkiem (fot.4).

Fot. 4. Kościół parafialny w Strawczynie (fot. E. Machnicka)

- Dawny zbór ariański w Chełmcach (poł. XVII w.) – znajduje się tu zamek z czasów potopu szwedzkiego, był twierdzą obronną. Według podań miał tu przebywać król szwedzki Karol XII, wracający z rannymi muszkieterami spod Kliszowa, gdzie zwyciężył wojska saskie i polskie. W roku 1863 dwór został spalony przez Kozaków. Dwór, za namową Henryka Sienkiewicza wykupił w 1915 roku ksiądz Feliks Nowacki. Pisarz chciał tam urządzić ochronkę dla dzieci, a faktycznie zakonspirowaną szkołę polską. W czasie okupacji zbór był wykorzystywany do... eksperymentów z granatami. Grube mury skutecznie tłumiły odgłosy wybuchów. Dwór nie miał szczęścia również i po wojnie. Uznano go za budowę z drugiej połowy XIX w., nie znalazł się więc na liście zabytków. Trafił na nią dopiero w 1956 roku. Wtedy również po raz drugi płonął. Wykupił go w 1987 roku Tadeusz Borsa.
-

Kapliczka świętej Tekli w Promniku (XIX w.) – kapliczkę wybudowali mieszkańcy Promnika. Jej fundatorem był Adam Popławski, który mieszkał w Gromnickim dworku. Legenda o kapliczce głosi o tym, jak jednemu z mieszkańców przyśniło się, że w obecnym miejscu kapliczki zakopany był skarb. Ludzie odkopali go i oddali dziedzicowi Popławskiemu. Ten na pamiątkę wybudował kapliczkę jako wynagrodzenie za trud i wysiłek za zdobycie tak cennej skrzyni. Obecnie w święta parafialne odprawiane są w niej Msze Święte.

Fot. 5. Kapliczka świętej Tekli w Promniku (fot. E. Machnicka)

Kapliczka św. Rozalii na Perzówce – została wybudowana około połowy XIX w. Mieszkańcy okolicznych wsi bardzo często organizują pielgrzymki na Perzową Górę.

Fot. 6. Jaskinia tektoniczna na Górze Perzowej z kaplicą św. Rozalii
-
Pozostałości zakładu przemysłowego z lat 1782–1897 w Kuźniakach ( piec hutniczy, budynek produkcyjny oraz grobla, staw i kanał wodny) – największym zabytkiem Kuźniaków jest stary piec nad rzeką Łososiną. Jego budowniczym byli Radońscy. Piec pracował na węgiel drzewny. Składał się z czterech podzespołów: zaprawa garu, spadki usztu, przestron i szyb obok był budynek gospodarczy. Po unieruchomieniu pieca adoptowano go na młyn wodny. Dziś piec jest zabytkiem (fot. 7).

Fot. 7. Zabytkowy piec hutniczy w Kuźniakach (Internet)
-
Młyn wodny w Bugaju (pocz. XX w.) – jest to najsłynniejszy młyn w całej gminie Strawczyn. Znawcy przypisują mu wiek około 200 lat. W drugiej połowie XIX w. pracowali tu znani młynarze z rodziny Kozińskich. Od nich kupił zakład w 1912 r. proboszcz Chełmiec. Młyn popadł w ruinę. Uratowali go Jan i Michał Wieczorkowie. Pracował on na dwa koła podsiębierne i turbinowe (fot. 8). Jego możliwości przemiałowe wahały się w granicach 12 q na dobę.

Fot. 8. Młyn wodny w Bugaju (fot. E. Machnicka)

- Młyn (dawniej wodny) w Rudzie Strawczyńskiej (pocz. XX w.) – został wybudowany przed 1914 r. i stanowił własność Popławskich. Młyn miał największe moce przerobowe w tym rejonie.
- Dworek w Promniku – dziś to ruina. Kiedyś jednak tętnił życiem i gościł znamienitych obywateli Rzeczpospolitej. Został zbudowany w XVII w. W 1820 r. właścicielem dworu był Walenty Rutkowski, a od 1831 r. mieszkali tam Ignacy i Tekla Pankowscy. Kupił go od nich Antoni Baliński. W 1871 r. we dworze mieszkał Adolf Anderson, a trzy lata później Edward i Wanda Księżpolscy. Od nich w 1879 r. posiadłość wykupił Stanisław Popławski.
-
Pomnik Stefana Żeromskiego w Strawczynie – ziemia strawczyńska jest związana z ludźmi pióra, m.in. ze Stefanem Żeromskim. To właśnie w Strawczynie stałego dom, teraz stoi głaz z napisem „Tu stał dom, w którym urodził się Stefan Żeromski” (fot. 9).

Fot. 9. Pomnik Stefana Żeromskiego w Strawczynie (fot. E. Machnicka)

- Grób Nieznanego Żołnierza – znajduje się ona na ulicy kieleckiej (główna droga w Promniku). Nad grobem szumią piękne brzozy, lipy i topole. W chwili obecnej grób wygląda niezbyt pięknie, jest zaniedbany, zarośnięty i mało kto o nim pamięta. Dawniej grób wyglądał o wiele ładniej, był częściej odwiedzany. Teraz o mogile pamiętają tylko starsi ludzie i uczniowie.

Najlepiej przygotowanymi dla ruchu turystycznego zabytkami architektury i budownictwa są: zespół budynków pałacyku Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku oraz kościoły parafialne w Chełmcach i Strawczynie, przy czym ten ostatni po licznych przebudowach nie przedstawia pierwotnej wartości artystycznej. Z kolei dawny zbór ariański w Chełmcach znajduje się w rękach prywatnych i nie jest udostępniany dla ruchu turystycznego ze względu na prowadzone prace remontowe. Natomiast pozostałości zakładu przemysłowego w Kuźniakach są w niewielkim stopniu zagospodarowane oraz przygotowane dla ruchu turystycznego. Oba młyny wodne nie dysponują z kolei ofertą turystyczną, ponadto są nadal wykorzystywane do prowadzenia działalności gospodarczej w ramach swoich pierwotnych funkcji, co w znacznym stopniu zmniejsza ich dostępność dla ruchu turystycznego. Za wyjątkiem zespołu budynków pałacyku Henryka Sienkiewicza w bezpośrednim sąsiedztwie pozostałych zabytków architektury i budownictwa występują braki w podstawowej infrastrukturze turystycznej. Braki są również widoczne w sposobie zarządzania, promocji i informacji o obiektach pod kątem wykorzystania turystycznego.

Promocja w gminie Strawczyn

Ze względu na posiadane walory turystyczne, unikatowy charakter oraz konkurencyjność w skali Regionu Świętokrzyskiego elementami gminnego produktu turystycznego są:
- Zespół budynków pałacyku Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku,
- Pozostałości zakładu przemysłowego w Kuźniakach (w ramach szlaku Dziedzictwa Przemysłowego w Województwie Świętokrzyskim).
Pozostałe obiekty stanowią wyłącznie uzupełnienie głównej oferty turystycznej gminy w zakresie walorów antropogenicznych.
Zabytki architektury i budownictwa cechuje rozproszenie na terenie gminy Strawczyn. Z jednym wyjątkiem nie występują w południowej części gminy.
Na terenie gminy Strawczyn rozwija się lokalna kultura ludowa pielęgnowana głównie prze zespoły taneczno – folklorystyczne oraz przedstawicieli ludowego rękodzieła artystycznego (m.in. kowalstwo). Widocznym tego przykładem jest Muzeum Kowalstwa Artystycznego stara Kuźnia w Oblęgorku. Z uwagi jednak na prezentowane w nim obiekty, ich ilość oraz wartość typowo muzealną stanowi dodatkową, nie zaś główną atrakcję turystyczną gminy.
Walorem o wybitnym znaczeniu w skali ogólnopolskiej jest Muzeum Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku stanowiące oddział Muzeum Narodowego w Kielcach, zlokalizowane w dawnych budynkach pałacowych. Ze względu na ogromną atrakcyjność turystyczną tej instytucji, jej rangę, zasięg oddziaływania, zbiory, ofertę edukacyjną i kulturalną muzeum stanowi główny element produktu turystycznego gminy.
Z kolei osoba Stefana Żeromskiego nie powinna stanowić elementu produktu turystycznego gminy Strawczyn, z uwagi na:
- brak na terenie gminy oryginalnych pamiątek po pisarzu ( urodzonym w Strawczynie),
- jego mniejszą popularność, jako pisarza,
- słabszą możliwość, ze względu na medialne oddziaływanie wśród turystów, wykorzystania jego osoby w promocji turystycznej gminy w porównaniu z Henrykiem Sienkiewiczem.

/6/Studium uwarunkowań do rozwoju przestrzennego gminy Strawczyn

/7/Program Rozwoju Turystyki i Promocji Turystycznej Gminy Strawczyn na lata 2004-2013

Bardzo ważnym elementem decydującym o atrakcyjnym produkcie turystycznym gminy są ogólnodostępne imprezy o charakterze kulturalnym, sportowym, rekreacyjnym lub innym, organizowane w szczególności w okresie największego natężenia ruchu turystycznego i dostępne dla nieograniczonego kręgu osób. Równie istotna jest ich cykliczność.
Dla wielbicieli wycieczek rowerowych, pragnących zwiedzić miejsca, gdzie urodził się Stefan Żeromski, mieszkał i tworzył Henryk Sienkiewicz, gmina Strawczyn oferuje szlak rowerowy:
Początek trasy rozpoczyna się przed Urzędem Gminy w Strawczynie. Stamtąd jedziemy ulicą Żeromskiego w kierunku Rudy Strawczyńskiej. W Strawczynie zjeżdżamy z drogi w prawo. Leśna dróżka prowadzi do Śliwin, skąd już asfaltem dojedziemy do Kuźniaków, później w kierunku Wólki Kłuckiej, gdzie za szkołą skręcamy w prawo. Leśna dróżka prowadzi przez przełęcz między Górą Kuźniacką a Perzową do Huciska. Z Huciska asfaltową drogą jedziemy do Niedźwiedzia, gdzie przed szkołą należy skręcić w polną drogę w lewo, którą dojedziemy do lasu. Dalsza trasa, prowadząca południowym zboczem Góry Sieniawskiej wymaga pokonania różnic poziomów 90 m. po dotarciu do asfaltowej drogi skręcamy nią w prawo i zjeżdżamy do miejscowości Oblęgór, a stad do Oblęgorka. Dalej trasa prowadzi przez Porzecze do Bugaja i Chełmiec. Z Chełmiec przez Polichta dojeżdżamy do Promnika. Po wyjeździe ze wsi dojeżdżamy do wyrobiska skalnego Promnik–Kamieniec, skąd trasa prowadzi do Strawczyna. Ścieżka ma 36 km długości, z czego prawie 11 km wiedzie duktami polnymi i leśnymi, a pozostała część drogami asfaltowymi.

Ryc. Mapa turystyczna gminy Strawczyn (Źródło: Internet)


3.4.1. Produkt turystyczny Gminy Strawczyn

Produkt turystyczny Gminy Strawczyn jest kształtowany w oparciu o posiadane walory wypoczynkowe, przyrodnicze i antropogeniczne, istniejące elementy zagospodarowania turystycznego oraz jakość świadczonych usług turystycznych.
Analizując posiadane walory turystyczne oraz poziom i jakość zagospodarowania turystycznego należy stwierdzić, iż Gmina Strawczyn należy do grupy gmin z terenu Województwa Świętokrzyskiego o średniej atrakcyjności turystycznej. Istnieje jednak realna możliwość podniesienia poziomu tej atrakcyjności. W tym celu konieczne będzie lepsze, a w niektórych wypadkach nawet całkowite udostępnienie i wyeksponowanie walorów turystycznych lub sztuczne ich wytworzenie oraz odpowiadające współczesnym standardom i potrzebom turystów pełne zagospodarowanie turystyczne Gminy.
Oferowany aktualnie w Gminie Strawczyn produkt turystyczny tworzą produkty jednostkowe wytwarzane w oparciu o poszczególne walory turystyczne lub elementy zagospodarowania turystycznego albo ich grupy.
Oferowane w Gminie jednostkowe produkty turystyczne są bardzo ograniczone i obejmują:
- wycieczki (przyrodnicze, kulturowe, szkolne),
- wędrówki (piesze, rowerowe).
Posiadane przez Gminę Strawczyn elementy decydujące o zawartości i atrakcyjności jej produktu turystycznego umożliwiają dalszy rozwój wszystkich wymienionych produktów jednostkowych. Szczególny nacisk powinien być jednak położony na rozszerzenie oferowanego produktu o:
- pobyty wypoczynkowe (weekendy i święta w bezpośrednim kontakcie ze środowiskiem naturalnym - poprzez wzrost ilości miejsc noclegowych). wodne sporty rekreacyjne (poprzez budowę zbiorników retencyjnych wykorzystywanych w celach rekreacyjnych),
- imprezy (o różnym charakterze, jednostkowe i cykliczne).
Jak wykazują obserwacje prowadzone na krajowych rynkach turystycznych popyt na wymienione jednostkowe produkty turystyczne będzie wykazywał dużą tendencję wzrostową. Widoczną cechą produktu turystycznego Gminy Strawczyn jest jego średnia jakość oraz niższa niż w innych gminach atrakcyjność dla turystów. Jest to spowodowane:
- niewystarczającą liczbą walorów turystycznych mogących swobodnie konkurować na poziomie krajowym i regionalnym,
- zbyt małym poziomem ich udostępnienia i wyeksponowania,
- niskim stopniem zagospodarowania turystycznego, w szczególności samych walorów i ich otoczenia,
- niezadowalającą jakością obsługi turystów,
- słabym ukierunkowaniem jednostkowych produktów turystycznych na rynki, które mogą być nimi najbardziej zainteresowane.
Skuteczna informacja i promocja turystyczna jest warunkiem niezbędnym dla osiągnięcia sukcesu w sprzedaży produktu turystycznego Gminy. Sprawnie funkcjonujący system informacji a w szczególności promocji turystycznej prowadzi bowiem do wzrostu podaży na oferowany produkt turystyczny a tym samym bezpośrednio oddziałuje na podniesienie się poziomu ruchu turystycznego oraz poziomu dochodów uzyskiwanych z działalności turystycznej.
Aktualnie Gmina Strawczyn nie posiada gminnego systemu informacji turystycznej pokrywającego swoim zakresem działania obszar Gminy, na którego strukturę składałyby się gminne centrum informacji turystycznej z siedzibą w Strawczynie oraz punkt informacji turystycznej działający przy Muzeum Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku.
W chwili obecnej funkcjonuje w Strawczynie Gminne Centrum Informacji, które mogłoby być wykorzystywane również jako Gminne Centrum Informacji Turystycznej. Do zadań tej instytucji powinno należeć: gromadzenie wszelkich informacji, które są lub mogą okazać się niezbędne dla obsługi ruchu turystycznego, ich analizą, opracowaniem, aktualizacją, przekazywaniem do podmiotów prowadzących działalność turystyczną na terenie Gminy a także do regionalnego banku informacji turystycznej, który powinien powstać w Kielcach.
Z kolei gotowa informacja turystyczna powinna być dostępna dla turystów krajowych i zagranicznych, przesyłana do innych regionalnych i zagranicznych centrów informacji turystycznej oraz służyć jako podstawa wyznaczająca kształt promocji turystycznej Gminy oraz determinująca działania podejmowane w jej ramach.
Dla istnienia sprawnej informacji turystycznej konieczne jest również funkcjonowanie internetowego gminnego informatora turystycznego, w polskiej oraz przynajmniej angielskiej wersji językowej, dysponującego wszystkimi niezbędnymi dla planowania oraz realizowania pobytów w celach turystycznych informacjami, na bieżąco uaktualnianymi.
Obecnie Gmina Strawczyn nie dysponuje podobnym systemem internetowej informacji turystycznej.
Znacznie lepiej przedstawia się sytuacja w wydawnictwach. Spośród licznych przewodników turystycznych i informatorów, warto wymienić dla przykładu wydany w 2001 r. przez Wydawnictwo „Pascal” praktyczny przewodnik „Góry Świętokrzyskie oraz Sandomierz” oraz opublikowany w tym samym roku „Informator turystyczny Województwa Świętokrzyskiego”. Obejmują one również swoim zakresem Gminę Strawczyn.
Liczne są również wydawnictwa lokalne dotyczące samej Gminy oraz poszczególnych atrakcji turystycznych znajdujących się na jej terenie.
Z kolei ciągle pozostawia wiele do życzenia sposób oraz jakość przekazywania informacji turystycznej w terenie o poszczególnych walorach turystycznych oraz elementach zagospodarowania turystycznego Gminy. Wiele atrakcji turystycznych jest ciągle niedostatecznie lub w ogóle nieoznaczonych, podobnie jak sposób dotarcia do nich. Z kolei w miejscu ich położenia bardzo często brakuje aktualnej i w atrakcyjny sposób prezentowanych informacji dotyczących danej atrakcji.
Jako negatywny przykład w dziedzinie gminnej informacji turystycznej należy wskazać na brak przy głównych atrakcjach turystycznych Gminy tablic z jej mapami turystycznymi. Konkurencyjność gminnego produktu turystycznego jest wprost zależna również od sprawnej ich dystrybucji na rynku turystycznym. Produkt łatwo dostępny, znany i pozytywnie postrzegany jest z zasady częściej nabywany niż produkt legitymujący się cechami przeciwnymi. Z kolei na sprawność dystrybucji oddziałuje bezpośrednio przyjęty system promocji produktów turystycznych. Natomiast na skuteczność podejmowanych w ramach tego procesu działań promocyjnych wpływa ścisłe podporządkowanie ich formy, treści i jakości przyjętym do realizacji celom oraz dostosowanie tych działań do właściwości zdefiniowanych grup podmiotów będących konsumentami oferowanych produktów turystycznych./9/
Podejmowane aktualnie działania promocyjne mające za przedmiot wizerunek Gminy Strawczyn oraz jej produkty turystyczne są zróżnicowane. Nie zawsze jednak są podporządkowane celowi nadrzędnemu a więc podnoszeniu poziomu sprzedaży produktów turystycznych oferowanych w Gminie oraz kształtowaniu jej atrakcyjnego wizerunku na zewnątrz (bardzo często materiały promocyjne przedstawiają wszystkie ważne walory turystyczne bez wyodrębnienia poszczególnych produktów). Trudno również jednoznacznie stwierdzić, aby były one zawsze adresowane do ściśle określonych grup odbiorców, charakteryzujących się określonymi zainteresowaniami i potrzebami (z reguły są przeznaczone dla wszystkich i dodatkowo bardzo rzadko uwzględniają różnice w podatności poszczególnych grup klientów na określone środki oddziaływania, stanowiące narzędzia promocji turystycznej). Ponadto w małym stopniu promocja charakterystycznych dla Gminy produktów turystycznych ma za przedmiot sprecyzowane oferty-pakiety dla poszczególnych produktów turystycznych, z podaniem dokładnych informacji o oferowanych w ich ramach usługach turystycznych, cenach i innych udogodnieniach./10/
W niewielkim stopniu oraz w mało efektywny sposób są wykorzystywane w procesie gminnej promocji turystycznej symbole Gminy, które stanowią lub mogłyby stanowić równocześnie produkt turystyczny. Występuje także brak oznaczeń atrakcji turystycznych lub oznaczanie ich w sposób mało atrakcyjny i przydatny. Aktualnie promocja turystyczna Gminy Strawczyn jest prowadzona przez Urząd Gminy. Wśród podejmowanych przez tę instytucję działań promujących wizerunek Gminy, gminny produkt turystyczny oraz poszczególne jednostkowe produkty turystyczne należy wymienić:
- wydawanie publikacji dotyczących Gminy, poszczególnych walorów turystycznych lub elementów zagospodarowania turystycznego oraz ich kolportaż,
- prezentacje Gminy Strawczyn na targach turystycznych oraz wystawach,
- współpraca z czasopismami, w tym turystycznymi, poprzez zamieszczanie na ich łamach informacji promocyjnych w formie ogłoszeń, artykułów i wywiadów,
- publikacja informacji promocyjnych na stronach internetowych urzędów,
- finansowanie lub dofinansowywanie imprez kulturalnych, sportowych, turystycznych i innych, które ze względu na swój charakter cechują się walorami promocyjnymi.
Gmina Strawczyn podejmuje również działania promocyjne wspólnie z innymi podmiotami w ramach Turystycznego Związku Gmin Świętokrzyskich i Ponidzia oraz Regionalnej Organizacji Turystycznej, których jest członkiem.
W ciągu ostatnich lat znacznie wzrosła liczba przyjazdów weekendowych i świątecznych, jak również przyjazdów w celach rekreacyjnych. Turyści krajowi najczęściej przyjeżdżali w grupach zorganizowanych oraz indywidualnie. Przyjazdy turystów zagranicznych miały charakter wyłącznie indywidualny.
Środkiem komunikacji, z którego najczęściej korzystali turyści odwiedzający Gminę Strawczyn był samochód (osobowy oraz autokary).
Głównym celem przyjazdów turystów do Gminy Strawczyn jest zwiedzanie, wędrówki i rekreacja. Powyższa gradacja celów podróży turystycznych wynika z walorów turystycznych Gminy oraz oferowanych produktów turystycznych.
Do najliczniej odwiedzanych przez turystów atrakcji turystycznych należą:
- Muzeum Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku,
- Pasmo Oblęgorskie,
- Jaskinia tektoniczna na Górze Perzowej z kaplicą św. Rozalii.

/9/Program Rozwoju Turystyki i Promocji Turystycznej Gminy Strawczyn na lata 2004-2013

/10/Studium uwarunkowań do rozwoju przestrzennego gminy Strawczyn

W oparciu o aktualne i przewidywane tendencje w ruchu turystycznym w Gminie Strawczyn można założyć, iż dominującą pozycję wśród przyszłych turystów utrzymają mieszkańcy dużych i średnich miast z terenu województw sąsiednich oraz turyści mieszkający w Województwie Świętokrzyskim, przede wszystkim mieszkańcy Kielc. Będą dominować przyjazdy krótkie, głównym motywem będzie wypoczynek, rekreacja i zwiedzanie. Dalej będzie rósł dział przyjazdów weekendowych, świątecznych oraz w celach rekreacyjnych. Ruch będzie dominował w okresie maja do października. Podstawowym środkiem turystów pozostanie samochód. Dominować będą turyści przybywający w grupach oraz indywidualni.
Ruch turystyczny w Gminie Strawczyn nie podlega niestety stałym i wnikliwym analizom.
Ogólne i ograniczone analizy przyjazdowego ruchu turystycznego przeprowadzane są wyłącznie przez Muzeum Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku oraz Schronisko Młodzieżowe w Strawczynie - wyłącznie na swój użytek, ponadto tylko w zakresie prowadzonej działalności.
Gmina Strawczyn, aby była terenem znanym i często odwiedzanym przez turystów musi posiadać również dobry system informacji turystycznej, który umożliwi turystom planowanie wypoczynku oraz aktywne korzystanie z jej walorów. Istnienie tego systemu będzie jednocześnie wpływało na decyzje osób zainteresowanych wypoczynkiem o wyborze oferty turystycznej Gminy, jak również pozwoli na podejmowanie trafnych decyzji, co do sposobu wykorzystania jej walorów turystycznych a także na takie jej zagospodarowywanie turystyczne, które przyczyni się do wzrostu ruchu turystycznego. Ogniwami tego systemu powinny być:
- system informacji turystycznej,
- system promocji.
Aby skutecznie wygrywać z konkurencją w turystyce konieczne jest zadbanie o jak najwyższy standard oferowanych usług turystycznych oraz atrakcyjne zagospodarowanie turystyczne terenu Gminy. Spełnienie tych warunków spowoduje, że nawet nieco wyższe koszty pobytu na terenie Gminy Strawczyn nie doprowadzą do ucieczki klientów do miejsc tańszych, jednak gorzej zagospodarowanych i nie oferujących usług na poziomie odpowiadającym coraz bardziej wymagającemu współczesnemu turyście. Oczywiście należy pamiętać, aby dysproporcje w kosztach wypoczynku w porównaniu z obszarami o porównywalnych do Gminy walorach turystycznych nie były zbyt duże. Dla powodzenia planu przeobrażenia Gminy Strawczyn w gminę turystyczną niezbędne jest stworzenie i wprowadzenie w życie sprawnego systemu zarządzania turystyką na terenie Gminy. Bez wyodrębnionej jednostki zajmującej się na bieżąco przez cały czas sprawami związanymi z rozwojem turystyki, podejmującej inicjatywy w tym obszarze, koordynującej działania podejmowane przez inne podmioty (prywatne i publiczne) oraz monitorującej efekty podejmowanych działań turystyka priorytetem polityki lokalnej.
Dla zapewnienia stałego wzrostu dochodów uzyskiwanych z turystyki, powstawania nowych i trwałych miejsc pracy konieczne jest prowadzenie polityki zrównoważonego rozwoju w turystyce, dzięki której stanie się możliwe wpływanie na podejmowanie przez inne podmioty decyzji o realizacji przede wszystkim inwestycji ograniczających. Dominującą w warunkach Gminy Strawczyn cechę sezonowości jej oferty turystycznej. Polityka zrównoważonego rozwoju w turystyce pozwoli również na pełne wykorzystanie walorów turystycznych Gminy dla celów gospodarki turystycznej z zachowaniem wymogów ich ochrony. Odpowiedzialny za kształtowanie takiej polityki powinien być podmiot skupiający jednostki organizacyjne oraz osoby fizyczne z terenu Gminy, bezpośrednio lub pośrednio wpływające, poprzez prowadzoną przez siebie działalność, na turystykę lub na sfery warunkujące jej rozwój. Powołanie takiego podmiotu umożliwi rozwój partnerstwa publiczno-prywatnego bez którego nie jest możliwe w chwili obecnej przeprowadzenie w całości jakiegokolwiek procesu inwestycyjnego lub zrealizowanie innych przedsięwzięć wymagających zaangażowania społeczności lokalnej. Podmiot ten powinien posiadać aparat wykonawczy, do którego obowiązków należałaby realizacja założeń polityki zrównoważonego rozwoju w turystyce. Gmina Strawczyn, ze względu na położenie geograficzne, charakter i wartość posiadanych walorów turystycznych nie posiada dla przeciętnego turysty walorów zachęcających do uprawiania turystyki długoterminowej (pobyt powyżej 7 dni, z których prawie wszystkie zostały spędzone w Gminie Strawczyn). Aktualnie nie umożliwia uznania jej za priorytet Programu również niski stopień wyposażenia Gminy w urządzenia turystyczne i paraturystyczne. Ich powstanie do końca 2013 r. jest możliwe, ale wymaga dużego wysiłku organizacyjnego i znacznych nakładów finansowych, które nie znajdują pokrycia w aktualnym budżecie Gminy i w jego prognozach na najbliższe lata. Możliwości takie daje jednak pełne wykorzystanie środków własnych Gminy w połączeniu z funduszami przedakcesyjnymi i strukturalnymi Unii Europejskiej. Powyższe nie oznacza, iż atrakcyjne zagospodarowanie turystyczne Gminy umożliwiające rozwój turystyki długookresowej oraz średniookresowej obok, aktualnie dominującej w Gminie, turystyki krótkookresowej me powinno być naczelnym celem długofalowym (w perspektywie najbliższych kilkunastu lat) polityki turystycznej Gminy Strawczyn. Realizacja większości zapisów niniejszego Programu przybliży w znacznym stopniu osiągnięcia tego celu. Jednak przeobrażenie Gminy w gminę turystyczną, w której dominującym segmentem w ruchu turystycznym byłaby turystyka długookresowa należy uznać, w perspektywie do roku 2013, za mało prawdopodobne. Bardziej realne wydaje się otwarcie Gminy na turystykę średniookresową Priorytetem polityki turystycznej Gminy powinno być podejmowanie działań prowadzących do rozwoju turystyki krótkookresowej. Osiągnięcie tego celu będzie wymagało od inwestorów publicznych oraz prywatnych przekazywania większych środków przeznaczanych corocznie w budżetach na rozwój turystyki na wzmocnienie dwóch obszarów: zagospodarowania turystycznego oraz promocji Gminy. W ramach pierwszego z nich konieczne będzie skupienie się na powstaniu urządzeń turystycznych i paraturystycznych przyjętych w niniejszym Programie, w ramach obszarów problemowych za zadania do poszczególnych celów strategicznych.