Absencja uczniów na lekcjach i co z niej wynika

Barbara Bylińska - Potoniec
Bydgoszcz
Pedagogizacja rodziców.

Absencja uczniów na lekcjachi co z niej wynika

I.Prawny aspekt egzekucji obowiązku nauki.

Znowelizowana 25. 07. 2008 r. Ustawa z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty obowiązkowi nauki poświęca wiele miejsca. Szczególnie problem ten został potraktowany w artykułach:
Art. 15
Nauka jest obowiązkowa do ukończenia 18 roku życia.
Art. 16
Obowiązek szkolny spełnia się poprzez uczęszczanie do szkoły podstawowej i gimnazjum, a po jego ukończeniu spełnia się obowiązek nauki poprzez uczęszczanie do publicznej lub niepublicznej szkoły ponadgimnazjalnej.
Art. 18
Rodzice dziecka podlegającego obowiązkowi nauki, na żądanie wójta gminy (burmistrza, prezydenta miasta), na terenie której dziecko mieszka, są obowiązani informować go o formie spełniania obowiązku nauki przez dziecko oraz o zmianach w tym zakresie.
Art. 20
Niespełnianie obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki podlega egzekucji w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Przez niespełnianie obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki należy rozumieć nieusprawiedliwioną nieobecność w okresie jednego miesiąca na co najmniej 50% obowiązkowych zajęć edukacyjnych w szkole podstawowej, gimnazjum, szkole ponadgimnazjalnej.
W sytuacji, o jakiej mowa w wyżej wskazanym artykule, zastosowanie mają rygory określone
w dz.III, rozdz.II Ustawy z dnia 17 czerwca 1966r o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jednolity: Dz. U. z 2005r. z późniejszymi zmianami), które jednoznacznie stwierdzają:
„Grzywna w celu przymuszenia może być nakładana kilkakrotnie w tej samej lub wyższej kwocie. Każdorazowo nałożona grzywna nie może przekraczać kwoty 10 000zł (dziesięć tysięcy złotych). Grzywny nakładane wielokrotnie nie mogą przekroczyć kwoty 50 000zł (pięćdziesiąt tysięcy złotych).”.
Jak z powyższego wynika rodzice ucznia uchylającego się od wypełniania obowiązku nauki (wagarującego), przez czas dłuższy niż połowa zajęć edukacyjnych w danym miesiącu, mogą być ukarani grzywną w wysokości do dziesięciu tysięcy złotych, a w szczególnie rażących przypadkach nawet pięćdziesięciu tysięcy złotych.

II.Trudności wychowawcze uczniów ze szczególnym uwzględnieniem wagarów.

Któż z nas nauczycieli nie posługiwał się stwierdzeniem „ten uczeń sprawia trudności wychowawcze”, czy też „ten uczeń jest trudny wychowawczo”. Zdaniem badaczy zagadnienia określenie „trudności wychowawcze” jest pewnego rodzaju skrótem myślowym, dla wyeksponowania zjawisk wymagających od wychowawcy zwiększonego wysiłku, znacznych umiejętności, często także szukania nowych rozwiązań i tworzenia nowych sytuacji.
Jak możemy pomóc uczniom sprawiającym trudności wychowawcze? Nie istnieje uniwersalna metoda czy forma oddziaływań przezwyciężająca trudności wychowawcze. Istnieją natomiast czynniki sprzyjające ich zapobieganiu, takie jak:
- respektowanie podmiotowości w wychowaniu,
- kreowanie postaw zgodnych z pożądanymi społecznie wartościami, normami i wzorcami osobowymi,
- dobra organizacja pracy nauczyciela i ucznia,
- efektywne i systematyczne komunikowanie się uczniów, nauczycieli i rodziców.

Frekwencja uczniów jest czynnikiem wpływającym na wyniki edukacyjne oraz jakość pracy szkoły. Regularne uczestniczenie w zajęciach szkolnych, punktualność, obowiązkowość, samodyscyplina to cechy, które są potrzebne każdemu uczniowi i które będą procentować w przyszłości. Stąd określenie: „jaki uczeń taki pracownik” nosi znamiona prawdy. Musimy jednak przyznać, że absencja szkolna ciągle się powiększa. Frekwencja, która przed kilku laty zaledwie nas zadowalała, dzisiaj oceniana jest jako wysoka. Duża procentowo nieobecność na zajęciach szkolnych jest zjawiskiem niemal powszechnym, występującym w placówkach różnych etapów edukacji. Nie znaczy to jednak, że możemy pozwolić sobie na jego akceptację.
Zainteresowanym polecam zaznajomienie się z pracą pod redakcją Bożeny Majerek „Zjawisko niechęci wobec szkoły. Studium empiryczne szkolnej absencji”, Kraków 2007. Publikacja analizuje m.in. fobię szkolną, porzucanie szkoły, pierwsze objawy i symptomy wagarów, formy spędzania „czasu wolnego od szkoły”.

III.Praca szkoły w dziedzinie poprawy frekwencji uczniów.

W naszej szkole:
istnieje jednolity, spójny system usprawiedliwień nieobecności ucznia,
jest monitorowana (przynajmniej raz w miesiącu) frekwencja każdego ucznia,
uczniowie, rodzice i nauczyciele znają system usprawiedliwień,
nauczyciele prowadzą lekcje metodami aktywizującymi,
szkoła posiada środki na nagrody dla uczniów,
szkoła jest miejscem bezpiecznym, uczniowie otoczeni są opieką,
znakomita większość wychowawców dopracowała się bardzo dobrych relacji z uczniami i rodzicami.

W naszej szkole jednakże:
bywają uczniowie uciekający przed niepowodzeniami na wagary,
zdarzają się uczniowie mający niską motywację i potrzebę zdobywania wiedzy,
niektórzy rodzice nie przychodzą na spotkania z wychowawcą,
frekwencja ma chyba zbyt mały wpływ na ocenę z zachowania,
system kar za absencję jest rozbudowany, natomiast nagrody za wzorową frekwencję przewidziane są tylko dla zespołu klasowego, brak jest nagród indywidualnych.

Zgodnie z obowiązującym w naszej szkole planem poprawy frekwencji , wychowawcy - w sytuacjach tego wymagających – podejmują działania:
poznają przyczyny nieobecności ucznia,
kontaktują się z rodzicami/opiekunami,
współdziałają z pedagogiem,
zawierają kontrakty z uczniami,
przestrzegając zapisów Statutu, nakładają kary za absencję,
monitorują nieobecności ucznia,
dbają o podniesienie motywacji ucznia,
uświadamiają uczniom związek między absencją a wynikami w nauce,
dbają, by uczniowie byli ze szkołą związani emocjonalnie – szkoła jest miejscem dla ucznia, gdzie stawiane są mu wymagania, ale także oferuje się atrakcyjne możliwości spędzania czasu wolnego i samorozwoju (koła zainteresowań, zajęcia sportowe),
wychowawcy klas I i II raz w miesiącu (do 7 dnia kolejnego miesiąca) przedstawiają pedagogowi wykaz uczniów, którzy nie realizowali obowiązku nauki (powyżej 50% nieobecności bez usprawiedliwienia).

Jak widać plan poprawy frekwencji jest realizowany na bieżąco i dobrze służy pracy wychowawczej szkoły.
Proponowałabym jednak, by koniecznie uzupełnić go o system nagród indywidualnych za regularne uczęszczanie na zajęcia. Można wtedy będzie przyjąć, że analogicznie do systemu kar nagrody przyznawane są co miesiąc i mają na przykład postać:
- pochwały wychowawcy na forum klasy z jednoczesnym powiadomieniem rodziców,
- wyróżnienia dyrektora szkoły (po 3-4 pochwałach wychowawcy) również z powiadomieniem rodziców,
- listu pochwalnego, do którego kwalifikowałyby 2-3 wyróżnienia dyrektora i który byłby wręczany na koniec roku szkolnego.