Godziny karciane

W bieżącym roku szkolnym nauczyciele mają obowiązek przeznaczyć dwie dodatkowe godziny w tygodniu na rzecz pracy z uczniami ramach realizowanego czasu pracy.
Podstawa prawna:
- Ustawa z 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (t.j. Dz. U. z 2006r Nr 97, poz. 674 ze zm.),
- Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela ( Dz. U. z 2009 r. Nr 1, poz. 1)
- Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej o Sportu z 12 lutego 2002 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych ( dz. U. z 2002 r. Nr 15, poz. 142 ze zm.).

W ramach czterdziestogodzinnego tygodnia pracy każdy nauczyciel szkoły podstawowej i gimnazjum, w tym także nauczyciel szkoły specjalnej, jest zobowiązany prowadzić zajęcia opieki świetlicowej lub zajęcia w ramach godzin przeznaczonych w ramowych planach nauczania do dyspozycji dyrektora szkoły. Dla nauczycieli szkół ponadgimnazjalnych przeznaczono jedną taką godzinę tygodniowo.
W ramach tych godzin nauczyciele mogą prowadzić:
* zajęcia opieki świetlicowej,
* zajęcia zwiększające szanse edukacyjne uczniów zdolnych i mających problemy w nauce,
* zajęcia rozwijające zainteresowania uczniów.

W uzasadnieniu o zmianie Karty Nauczyciela podano kontynuacje procesu doskonalenia przepisów prawa pracy nauczycieli pod kątem racjonalizacji procesu kształcenia i wychowania dzieci i uczniów.Takie rozwiązania pozwalają na efektywne planowanie organizacji pracy szkoły. Bezpośrednią przyczyną wprowadzenia zmiany była zróżnicowana praktyka w zakresie sposobu organizacji pracy poszczególnych szkół. Chodziło więc o doprecyzowanie zakresu niektórych zadań i obowiązków nauczycieli realizowanych ponad obowiązkowe zadania edukacyjne w ramach pensum.

Zajęcia te powinny wychodzić naprzeciw indywidualnym potrzebom uczniów poprzez udzielanie im pomocy.
Specjalne zajęcia dodatkowe powinny mieć charakter celowy, to znaczy być zorientowane na rozwiązanie konkretnego problemu i skierowane do grupy uczniów, którzy nie mogą sobie sami poradzić z tym problemem. Należy dokonać niezbędnej diagnozy rzeczywistych potrzeb uczniów. Identyfikacja tych potrzeb pozwala organizować bardziej skuteczne formy ich wsparcia i przygotować zajęcia kształtujące najbardziej niezbędne kompetencje skierowane do uczniów, którzy ich potrzebują. Inny rodzaj zajęć dodatkowych, skierowany powinien być do uczniów reprezentujących określone zdolności czy predyspozycje. W tym przypadku chodzi o zorganizowanie zajęć zorientowanych na wzmacnianie i rozwój zainteresowań i predyspozycji. Szkoły podstawowe i gimnazja mogą wspomagając się tymi godzinami rozszerzyć ofertę zajęć świetlicowych. Mogą to być zajęcia dla grupy uczniów, którzy mają problem w odrabianiu zajęć domowych. Mogą to być również spotkania dla grupy, która przygotuje projekt dla uczczenia jakiegoś wydarzenia np. Święta Niepodległości.
Podjęcie decyzji w kwestii, jakie zajęcia będą realizowane w szkole należy do kompetencji dyrektora. Realizacja tzw. ,,karcianych godzin” nie jest obarczona ograniczeniami przepisów w zakresie liczby uczniów uczestniczących w zajęciach, tematyki, rozłożenia w czasie oraz formy realizacji.

Większość nauczycieli potraktowała obowiązek realizacji dodatkowych godzin za krzywdzący, bo narzucający dodatkową, nikomu niepotrzebną pracę. Wprowadzenie ich w 51% uznało za nie mające uzasadnienia a tylko 20% za słuszne; pozostałych 29% respondentów nie miało zdania. 2) Jak wszystko, co nowe, tak i owa ,, darmocha” wywołuje złe emocje wśród wielu, spotyka się z oporem, niezadowoleniem czy poczuciem niesprawiedliwości.
Nauczycieli, jak wszystkich pracowników obowiązuje 40-godzinny tydzień pracy, poza zajęciami dydaktycznymi, wychowawczymi i opiekuńczymi mają obowiązek realizowania zajeć i czynności związanych z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym. Uznano więc, że wprowadzone zmiany to dokładanie kolejnych godzin nie dających gratyfikacji finansowej.

Bardzo ważne jest również, że godzin tych nie można przeznaczyć na zajęcia obowiązkowe, opiekę nad uczniami podczas ich dowozu do szkoły, doraźne zastępstwa oraz nauczanie indywidualne.

Realizację dodatkowych godzin rejestruje się i rozlicza w okresach półrocznych w dziennikach zajęć pozalekcyjnych. Większości nauczycieli dokucza dodatkowa pisanina (a mieliśmy odchodzić od biurokracji).

Szkoła powinna wypracować wspólnie z uczniami system zagospodarowania czasu. Może to być zestaw wybranych zajęć dodatkowych, realizowanych poprzez niestandardowe zajęcia pozalekcyjne. Optymalną formą byłyby projekty edukacyjne, które wzmacniałyby określone kompetencje uczniów słabych ale także mających większe możliwości. Planowane i realizowane projekty edukacyjne są zapewne formą atrakcyjną i korzystną dla uczniów. Nauczycielom przyniosłyby satysfakcję i zmieniły stosunek do obowiązku wynikającego z art. 42 ust. 2 pkt 2 Karty Nauczyciela.
Sensowne i pożądane są dodatkowe godziny przeznaczone na zajęcia wpływające na zwiększenie szans edukacyjnych, rozwijanie uzdolnień i umiejętności uczniów. Potrzebę taką dostrzegają także rodzice dzieci z małych środowisk oddalonych np.od ośrodków kultury. Dzieci te nie mają możliwości udziału w ofercie kulturalnej dużych ośrodków, wobec czego szkoła jest jedynym miejscem spełniającym takie zadania. Dobrze wiec, ze nauczyciele zobowiązani do realizacji dodatkowych godzin prowadzą np. koła teatralne, plastyczne, taneczne, itp.
W mojej szkole działają takie formy od wielu lat i moje koleżanki zawsze prowadziły je bezpłatnie. Ja jestem od dziesięciu lat opiekunem koła teatralnego, którego zajęcia, próby odbywają się po zajęciach lekcyjnych i w soboty.
Największą satysfakcją są corocznie wystawiane spektakle dla środowiska lokalnego, a także udział zespołu w konkursach na różnych szczeblach.
Tak więc godziny karciane nie wszystkich nauczycieli przerażają, bo niektórzy realizują je od lat.

Uważam, że tzw. godziny karciane są szkole potrzebne. Potrzebne są przede wszystkim uczniom. Tym, którzy nie mogą sprostać wymaganiom i mogą skorzystać z dodatkowego czasu im poświęconego na opanowanie umiejętności kluczowych. Tym, którzy mają duży potencjał i mogą pogłębiać swoją wiedzę, rozwijać umiejętności. Wreszcie tym, którzy chcą rozwijać swoje pasje i zainteresowania. Zauważa się, że rodzice są coraz bardziej zajęci i poświęcają mniej czasu dzieciom, dlatego dodatkowy czas spędzany w szkole jest korzystnym rozwiązaniem. Jedni zapewne cieszą się z postępów dziecka w wyniku jego uczestnictwa w zajęciach wyrównawczych, inni z lepszego przygotowania do sprawdzianów, czy egzaminów. Niewątpliwie są i tacy, którzy niepokoją się z powodu późnych powrotów do domu ich dojeżdżających do szkoły dzieci.
Nie ulega wątpliwości, iż zajęcia zostały wprowadzone z myślą o uczniach i dla ich dobra.

Grażyna Stefaniak
Przypisy:
1) Karta Nauczyciela
2) www.oficynamm.pl