Bajka terapetyczna dla dzieci w wieku 7 - 10 lat

SPIS TREŚCI

Wstęp........................................3
Rozdział I........................................5
Rozdział II........................................16
Zakończenie........................................22
Bibliografia........................................23


WSTĘP

W dzisiejszych czasach, czasach dużego przyspieszenia, przeobrażeniom ulega nie tylko technika, lecz także życie społeczne oraz rodzina. Zatem dziecko, podobnie jak dorosły, musi dopasować się do szybko zmieniających się wymogów dnia codziennego, musi wypracować skuteczne sposoby radzenia sobie. Zmiany, jakim podlega rodzina, a także często – samotność dziecka, są konsekwencją dynamiki życia. Jednym ze sposobów pomocy dzieciom jest odkrywanie roli literatury, w szczególności baśni i bajek. Właśnie one dają wsparcie, kompensują niezaspokojone potrzeby, przedstawiają inne wzory myślenia i działania, a tym samym budują zasoby osobiste, stymulują rozwój. Umożliwiają poznanie i rozumienie cudzych, a następnie własnych motywów działania. Uwrażliwiają na piękno i dobro.
Literatura dziecięca rozwija w sposób kreatywny, pomaga w procesie dorastania do zrozumienia siebie, do samorealizacji. Szczególną rolę pełni w stymulacji rozwoju dziecka wychowującego się w środowisku ubogim pod względem zabezpieczania najważniejszych potrzeb psychicznych: bezpieczeństwa, miłości, uznania. Bajki terapeutyczne leczą, obniżają napięcie, pomagają radzić sobie z lękiem. Tworzone na potrzeby chwil pomagają nie tylko dzieciom, także ich rodzicom, nauczycielom i terapeutom. Pozwalają wejść w świat marzeń dziecięcych, wzajemnie się zrozumieć i razem przeżywać smutki i radości bohaterów, poczuć więź łączącą z innymi. Baśnie i bajki pomagają odnaleźć drogę bycia razem - są doskonałym antidotum na samotność dziecka i jego rodzica. Bajki terapeutyczne są dobrym sposobem na każdy dzień, a dla terapeuty w pracy z dzieckiem z zaburzeniami, kolejną metodą terapeutyczną.


ROZDZIAŁ I

Biblioterapia to dział psychologii czytelnictwa, znajdujący się również w sferze zainteresowań medycyny, pedagogiki i socjologii. Zakłada wykorzystanie lektury książek i czasopism dla regeneracji systemu nerwowego i psychiki człowieka chorego. Bada także możliwości profilaktycznego traktowania książki i czytelnictwa w szerszych zbiorowościach społecznych [...]. W zakres biblioterapii wchodzi działalność praktyczna w dziedzinie oddziaływania książki w różnych środowiskach społecznych poprzez odpowiedni dobór lektur oraz metod i form pracy z czytelnikami wymagającymi szczególnej opieki .
Biblioterapia to zamierzone oddziaływanie na jednostkę lub grupę za pomocą specjalnie dobranego tekstu, który odróżnia biblioterapię nieświadomą od świadomej, będącej elementem celowych działań profilaktycznych, wychowawczych czy terapeutycznych . Biblioterapia to nie tylko czytelnictwo, ale także różnorodne formy i metody pracy z książką i czytelnikiem.
Biblioterapia to zamierzone działanie przy wykorzystaniu książki lub materiałów niedrukowanych (obrazów, filmów itp.) prowadzące do realizacji celów rewalidacyjnych, resocjalizacyjnych, profilaktycznych czy ogólnorozwojowych. Takim celem może być zarówno akceptacja własnej niepełnosprawności, jak i podjecie akcji kompensacyjnej, akceptacja dziecka upośledzonego przez rodziców i kolegów itp. Koniecznym elementem biblioterapii jest międzyosobowy kontakt indywidualny (biblioterapeuty z jedną osobą) bądź grupowy . Cele profilaktyczne i ogólnorozwojowe dotyczą nie tylko osób niepełnosprawnych, ale także osób pełnosprawnych. Takie cele, już ściśle z zakresu pedagogiki specjalnej, jak rewalidacja i resocjalizacja, dają się świetnie stosować wobec osób tzw. ,,normalnych” . Idąc tym śladem, rozróżnia się biblioterapię kliniczną i biblioterapię wychowawczą.
Biblioterapia kliniczna to rodzaj psychoterapii. Jej celem jest leczenie zaburzeń w zachowaniu ludzi chorych, pacjentów. Z tego względu terapię te mogą stosować psychiatrzy bądź specjaliści w dziedzinie zdrowia psychicznego.
Biblioterapia wychowawcza dotyczy ekspresji, twórczości i rozumienia innych. Jej celem jest skorygowanie postaw, kompensacja, samorealizacja, samopoznanie oraz osiągnięcie dojrzałości emocjonalnej. Uczestnikami tak rozumianej biblioterapii mogą być dzieci, uczniowie, studenci, także ludzie niedostosowani, dzieci i młodzież korzystająca z zajęć kulturalno-oświatowych. Formę tę mogą stosować pielęgniarki oraz osoby nie mające przygotowania medycznego, np. bibliotekarze, pedagodzy, osoby duchowne.
Różnice między biblioterapią kliniczną a wychowawczą są duże, gdyż dotyczą zarówno celów, typu uczestników, jak i zadań terapeuty. W biblioterapii klinicznej literatura jest traktowana jako środek leczniczy, zaś w biblioterapii wychowawczej - jako środek komunikacji, porozumienia .
Biblioterapia jest metodą psychoterapeutyczną. Jej zadanie polega na wzmocnieniu i wzbogaceniu zasobów pacjenta, aby lepiej potrafił radzić sobie z trudnościami. Jednak pacjent musi sam rozwiązać swój problem. Książka ma dać mu wsparcie w tym zmaganiu się, ma uspokoić, zredukować leki, pomoc w kształtowaniu adekwatnego postrzegania świata, swojego miejsca w nim. Praca z książką pomaga w budowaniu zasobów, w poszukiwaniu siebie, w odnajdywaniu swojej drogi. Zasoby osobiste to wiedza, umiejętności, także pozytywne doświadczenia, czyli wszystko to, co składa się na osobowość człowieka i co pomaga skutecznie radzić sobie z przeciwnościami. Takie rozumienie biblioterapii obejmuje i stymuluje rozwój osobowości poprzez książkę i oddziaływanie lecznicze. Literatura, dając wzory osobowe, które dziecku są niezbędne, uczy jakie należy wybierać cele i w jaki sposób je realizować. Wybiera te, które zgodne są z jego potrzebami, wymogami aktualnej sytuacji. W sytuacji nowej lub takiej, kiedy jednostka przeżywa zagrożenie, jest podatna na przyjmowanie wzorów. Modelami są osoby, którym przypisuje się kompetencje, doświadczenie, z którymi łączy nas więź emocjonalna lub w jakiś sposób są nam bliskie, podobne w dążeniach. Bohater książkowy może być takim wzorem.
W kręgu naszych zainteresowań znajduje się biblioterapia wychowawcza.
A dokładnie jej część – bajkoterapia.
Bajka to jeden z podstawowych gatunków dydaktycznej literatury, krótka powiastka wierszem lub prozą, której bohaterami są zwierzęta, ludzie, rzadziej rośliny lub przedmioty; zawiera moralne przesłanie, pouczenie wypowiedziane wprost lub dobitnie zasugerowane .
Bajka terapeutyczna jest utworem adresowanym do dzieci w wieku od czterech do dziewięciu lat. Świat w niej ukazany jest widziany z dziecięcej perspektywy. Występujące w nim czarodziejskie postacie są inne niż w baśni – magia rzadko pomaga rozwiązywać trudne sytuacje.
Celem bajek terapeutycznych jest uspokojenie, zredukowanie problemów emocjonalnych i wspieranie we wzroście osobistym. Można wyodrębnić następujące rodzaje bajek terapeutycznych: relaksacyjną, której głównym celem jest uspokojenie dziecka, zwłaszcza na podstawie wizualizacji oraz psychoedukacyjną i psychoterapeutyczną, których celem jest redukcja lęku powstałego w wyniku negatywnego doświadczenia (tzw. lęk odtwórczy), czy też na skutek niewłaściwej symulacji wyobraźni (tzw. lęk wytwórczy) oraz niezaspokojonych potrzeb.
Bajki psychoterapeutyczne wyznaczają terapii nowy kierunek. Przeznaczone są głównie dla dzieci w wieku od czterech do dziewięciu lat. W przeciwieństwie do relaksacyjnych czy psychoedukacyjnych – bajki te są dłuższe, mają rozbudowaną fabułę, ponieważ na podstawie rozgrywających się w nich zdarzeń można nie tylko uwzględnić wszystkie założenia teoretyczne, jakie powinny tkwić w strukturze, ale przede wszystkim ułatwić wystąpienie mechanizmu naśladownictwa i identyfikacji oraz przewarunkowania. W utworach tych, podobnie jak w bajkach psychoedukacyjnych, zawarty jest inny sposób myślenia, a przez to odczuwania sytuacji lękotwórczej.
Bajka psychoterapeutyczna jak podaje M. Molicka w książce „Bajkoterapia” ma następujące cele:
1. zastępczo zaspokoić potrzeby - dowartościować dziecko, które jest w trudnej sytuacji (kompensacja);
2. dawać wsparcie poprzez zrozumienie, akceptację - budowanie pozytywnych emocji, nadziei, przyjaźni, jaką zapewniają bajkowe postacie;
3. przekazać odpowiednią wiedzę o sytuacji lękotwórczej i wskazać sposoby radzenia sobie .
Zadaniem bajek psychoterapeutycznych jest obniżenie leku. Realizacja tego zadania dokonuje się w dziecku, ponieważ po przepracowaniu bajki dziecko albo ją przyjmie, albo odrzuci. Bajki, które będzie czytało lub prosiło o ich wielokrotne powtarzanie, będą oznaczały, że dziecko utożsamia się z ich bohaterami, że daje mu to wiele satysfakcji.
Bajki terapeutyczne to opowiadania fantastyczne. Ich fabuła dotyczy różnych sytuacji wzbudzających lęk. Natomiast w narracji zastosowano kilka sposobów oddziaływania na bohatera bajkowego: konkretyzację i racjonalizację doznawanych leków, wzmacnianie poczucia własnej wartości, uczenie pozytywnego myślenia, powtarzanie bodźców i łączenie bodźców lękotwórczych z takimi, które wywołują pozytywną reakcję emocjonalną.
Konkretyzacja lęku dokonuje się poprzez pokazanie dziecku, jakie osoby, przedmioty czy sytuacje go wywołują. Przeżycie emocji, jakich doznawało lub doznaje dziecko poprzez odczucia bohatera, ma umożliwić tekst bajki. W ten sposób dziecko ma odnaleźć siebie, znaleźć własne przeżycia, podobną sytuację, co ułatwi proces identyfikacji. Opisując doznania emocjonalne w bajce, należy je przedstawić w taki sposób, by nie zawierały elementów grozy oraz zawsze w powiązaniu z sytuacją, która je wywołała. Wówczas u dziecka wrażliwego nie spowodujemy negatywnego skutku
w postaci jeszcze bardziej nasilonego lęku.
Podobnie jak w baśni, w bajkach psychoterapeutycznych występują symbole i metafory. Celem ich jest pomoc w dotarciu do prawdziwych odczuć dziecka.
Poprzez fabułę dziecko ma odnaleźć swoje lęki i uzyskać pomoc. Opowiadanie bezpośrednio o tym dziecku mogłoby je zawstydzić czy też jeszcze bardziej zaboleć.
Uświadomienie przyczyn i skutków wpływa na racjonalne działanie, pomaga, aby nie ulegać panice. Bajkowy bohater prezentuje takie wzory zachowań, które są racjonalne i umożliwiają mu działanie. W taki sposób dziecku przybywa wzorów działania i rozumienia sytuacji.
Racjonalizacja w bajkach to przede wszystkim pokazanie racjonalnego, innego sposobu myślenia i związanego z tym przeżywania i zachowania. Ten moment innego myślenia o sytuacji lękotwórczej jest w bajkach bardzo ważny. Natomiast w baśniach skutkiem magicznych działań bohater osiąga zwycięstwo. Tutaj postacie baśniowe pomagają innym w ocenianiu i działaniu, a także znalezieniu rozwiązania poprzez skuteczne działanie. Właśnie bohater z ich pomocą sprawdza zaproponowaną metodę. Świat bajkowy jest „prawdziwy”, podobny do tego, który ono przeżywa. Fikcyjne są tylko postacie: małe zwierzątka, zabawki, rzadziej dzieci. Inaczej jest w świecie baśni – świat ten jest magiczny, a postacie fikcyjne. W bajkach zamazuje się rzeczywistość i baśniowość tak, aby ułatwić generalizację, czyli przenoszenie i uogólnianie wzorów.
Bajki psychoterapeutyczne koncentrują się miedzy innymi na pokazaniu innego sposobu myślenia o sytuacji zagrażającej. Zatem należy znaleźć takie argumenty, żeby przekonać, że niebezpieczeństwo jest nieprawdopodobne. Skutecznym sposobem redukującym lęk jest wiedza.
Pomóc znaleźć dziecku argumenty do dialogu z samym sobą jest ważnym zadaniem, gdy obawia się zagrożenia, którego nie rozumie (zostało nastraszone lub ma przykre doświadczenia).
Wzmocnienie poczucia własnej wartości bohatera dokonuje się poprzez nagradzanie go za skuteczność, rozwijanie nowych zainteresowań oraz uczenie pozytywnego myślenia.
Wszystkie bajki mają stałe elementy, dotyczące głównego tematu, bohatera, wprowadzanych postaci i tła opowiadania. Cechą wszystkich bajek terapeutycznych jest to, ze bohater znajduje się w trudnej sytuacji i przeżywa lęk, a wprowadzone postacie umożliwiają znalezienie sposobu na jego przezwyciężenie. Nabycie nowych kompetencji prowadzi do zmiany w zachowaniu i zmiany w przeżywaniu. Głównym bohaterem jest małe zwierzątko albo dziecko czy zabawka, z którą czytelnik (słuchacz) miałby się identyfikować. Inne postacie bajkowe dają wsparcie, pomagają zracjonalizować problem, znaleźć rozwiązanie, przećwiczyć je, wzmocnić po odniesieniu sukcesu, nauczyć się myśleć pozytywnie i uwolnić bohatera od lęku. Mały czytelnik poznaje nowe wzory myślenia, odczuwania, potrafi je zwerbalizować, uświadamia je sobie i wiąże ich powstawanie z racjonalną przyczyną, nabywa nowe kompetencje. Wszystko to sprzyja generalizacji na podobne sytuacje życiowe. W naśladownictwie i identyfikacji pomóc ma akcja rozgrywająca się w dobrze znanych dziecku miejscach. Poza tym tło opowiadania buduje pozytywne nastawienie do życia, a szczęśliwe zakończenie sprzyja budowaniu optymizmu.
Mechanizmy, dzięki którym bajki psychoterapeutyczne mają oddziaływać, to naśladownictwo i identyfikacja, odwrażliwianie oraz asymilacja wiedzy. Przedstawienie wzorów nieznanych dziecku, chłonność i wrażliwość na wzory w dzieciństwie ułatwiają proces naśladownictwa i identyfikacji. Przybliżyć bohatera, upodobnić się do niego, umiejscowić go w swojej sytuacji pomaga oddziaływanie poprzez obrazy, jakie dziecko kreuje w wyobraźni. Przeżywane emocje radości czy zagrożenia, a także wybór bohatera, znajdującego się w sytuacji podobnej do dziecka (czy to w zakresie niezaspokojonych potrzeb, czy sytuacji zagrożenia, czy podobieństwa fizycznego) pomagają w procesie utrwalania. Otrzymywane wzmocnienia zastępcze umożliwiają przeżycie sukcesu i w ten sposób dziecko uzyskuje lepsze samopoczucie, co zwiększa odporność. Sprzyja budowaniu pozytywnego obrazu siebie, co z kolei buduje poczucie pewności, a tym samym redukuje lęk.
Odwrażliwianie za pomocą bajek dokonuje się poprzez oswajanie z sytuacjami, osobami, zdarzeniami. Redukcja lęku występuje na skutek częstego kontaktu z bodźcem o średniej sile, w efekcie reakcja na niego zanika.
Przewarunkowanie polegające na łączeniu i kojarzeniu bodźców nieprzyjemnych, lękowych z wywołującymi pozytywne uczucia są inną techniką w bajkach. Obecność matki czytającej lub opowiadającej dziecku baśń, stwarzane przez nią poczucie bezpieczeństwa, powoduje efekt przewarunkowania; w bajkach terapeutycznych mechanizm ten opiera się o elementy zawarte w treści. Dodatkowo efekt przewarunkowania wzmacnia tło opowiadania, które zawsze jest pozytywne, i szczęśliwe zakończenie.
Bajki psychoterapeutyczne redukują lęk dzięki rozwojowi samoświadomości, co odbywa się poprzez podanie odpowiedniej wiedzy, poprzez mechanizm naśladownictwa i identyfikacji, poprzez oswajanie i przewarunkowanie. Proces oddziaływania nie kończy się w momencie czytania czy opowiadania bajki terapeutycznej. Istotne jest to, z czym dziecko wróci do swojego prawdziwego życia, co wyniesie z historyjek. Zadaniem tych bajek jest przygotowanie dziecka do różnych sytuacji za pomocą gromadzenia zasobów osobistych.
Bajki mogą pomoc w profilaktyce tak, by przygotować dziecko, wyposażyć je w odpowiednie argumenty, oswoić z trudną sytuacją, dać wzory do naśladowania i w ten sposób je wzmocnić.
Bajka może być zastosowana w trakcie przeżywania sytuacji trudnej, na przykład w pierwszych dniach pobytu w przedszkolu, w czasie pobytu w szpitalu itp.
Bajka może też pomóc dzieciom, które przeżyły lęk, noszą go w sobie. Dziecko, czytając bajkę odnoszącą się do jego lęku, przeżywa go powtórnie, nadaje mu odpowiednie znaczenie, rozumie genezę swoich przeżyć – racjonalizuje i wówczas następuje katharsis, negatywne emocje zostaną wyrzucone, przestają zalegać, zostały uświadomione. Utwory te pomagają dzieciom w radzeniu sobie ze zwykłymi, codziennymi problemami. Szczególnie potrzebne są dzieciom cechującym się gotowością do reagowania lękiem, które częściej niż inne wymagają pomocy i ochrony.
W przypadku wystąpienia patologicznych strategii radzenia sobie (zaburzeń nerwicowych), mogą być pomocne terapeucie. Mogą spowodować otwarcie się dziecka, tak by możliwe stało się nawiązanie z nim kontaktu, by były kolejnym sposobem dotarcia do dziecka.
Bajki terapeutyczne nie powinny mieć realistycznych ilustracji, ponieważ proces terapii dokonuje się w wyobraźni. Każdy musi sam wpisać w wyobraźnię swojego bohatera, upodobnić się do niego, a ilustracje mogą w tym procesie tylko przeszkadzać.
Osoby układające bajki psychoterapeutyczne muszą przekazać odpowiednią wiedzę, dać wsparcie oraz zastępczo zaspokoić potrzeby, które często determinują pojawienie się lęku. Baśnie, opowiadania literackie, umożliwiają zastępcze zaspokojenie potrzeb. Jednak często dziecko znajdzie tam tylko kompensację, bez wskazania przejścia do działania. Element ten jest bardzo ważny, by wskazać dziecku drogę do prawdziwej samorealizacji, kształtowania poczucia własnej wartości o realne dokonania.

Bajki kreują niezwykły świat. Z ich pomocą dziecko uczy się reguł, jakie rządzą rzeczywistością, i wzorów zachowań. Przede wszystkim bajki rozbudzają dziecko wewnętrznie i dostarczają mu wiele radości i korzyści.
Korzyści, jakie bajki dają słuchającym:
1. W sferze intelektualnej:
- porządkują wiedzę o świecie;
- wyjaśniają związki przyczynowo-skutkowe między zdarzeniami;
- wzbogacają słownictwo;
- racjonalizują i obrazują sposób rozwiązania problemu;
- zapoznają w sposób prosty i zrozumiały z trudną sytuacją;
- rozwijają myślenie intuicyjne;
- uczą strategii działania w sytuacji stresowej.
2. W sferze społecznej:
- dają wiedzę na temat ról grup i związków społecznych;
- uczą rozumienia zasad współżycia społecznego;
- rozwijają i wzmacniają więzi rodzinne;
- budzą poczucie przynależności do rodziny, grupy.
3. W sferze emocjonalnej:
- zapoznają ze skalą i bogactwem uczuć;
- kompensują brak i niedostatek doświadczeń świata realnego;
- dają poczucie bezpieczeństwa;
- pozwalają wierzyć, że inni myślą i czują tak samo;
- uwalniają od poczucia winy;
- rozładowują stres i napięcie.
4. W sferze zachowania:
- uczą oceniać postawy moralne: złe i dobre;
- tłumaczą szkodliwe efekty działań;
- oduczają zachowań niepożądanych;
- uczą rozpoznawać zagrożenia i bronić się przed nimi;
- kształtują postawę przyszłego odbiorcy .
Wszystkie bajki mają stałe elementy, dotyczące głównego tematu, bohatera, wprowadzanych postaci i tła opowiadania. Cechą wszystkich bajek terapeutycznych jest to, że bohater znajduje się w trudnej sytuacji i przeżywa lęk, a wprowadzane postacie umożliwiają znalezienie sposobu na jego przezwyciężenie. Nabycie nowych kompetencji prowadzi do zmiany w przeżywaniu i do zmiany w zachowaniu.
W dalszej części mej pracy przedstawię analizę wybranych bajek terapeutyczno-wychowawczych Jana Brzechwy.


ROZDZIAŁ II

Bajki, baśnie i wiersze Jana Brzechwy to obok twórczości Juliana
Tuwima najbardziej popularna część polskiej literatury dla dzieci.
Z twórczością tych dwóch autorów dziecko spotyka się już w najwcześniejszym dzieciństwie, są to pierwsze krótkie utwory, których uczy się na pamięć, które potrafi rozpoznać...
Dlatego też najłatwiej poprzez te właśnie utwory do dziecka dotrzeć, przedstawić mu świat, zapoznać z nieznanym, przybliżyć to, czego – być może – się boi, a nie powinno, oswoić ze ,,strasznym”, które może okazać się zupełnie ,,niestraszne”...
Do analizy wybrałam kilka utworów Jana Brzechwy – postaram się udowodnić, iż ten autor swoimi utworami nie tylko bawi i uczy, ale także wychowuje i leczy.

,,Głowa w piasku”

Krótki utwór mówiący o panu strusiu, który w obawie przed gniewem żony i domowymi niesnaskami schował głowę w piasek. W wyniku tego zaszło nieporozumienie – inna pani strusiowa chciała go wydobyć z piasku, gdyż myślała, że to jej mąż.
Bajka uczy, iż przed problemami nie należy uciekać, lecz dzielnie stawić im czoła, bo gdy ich nie rozwiążemy – mogą powstać następne:
,,No widzisz, kochany głuptasku,
Pomyśl, czy warto chować głowę w piasku?” .

,,Konik polny i boża krówka”

Bajka szczególnie dedykowana tym, którzy boją się trudności, obawiają się, że nie poradzą sobie z czymś, co – wg ich mniemania – przerasta ich możliwości.
Boża krówka i polny konik na swej drodze spotkali górę. Górę ogromną, której szczyt tonął w górach. Zjawisko to wywołało strach bożej krówki: „Boża krówka aż struchlała:
Idzie na nas góra cała!” .
Na szczęście jej towarzysz podróży okazał się bardziej odważny, a przede wszystkim znalazł wyjście z tej nieciekawej dla nich sytuacji:
,,(...) Mam ja wyjście proste;
Trzeba jej dorównać wzrostem,
W walce z górą ten coś wskóra,
Kto się stanie sam jak góra!” .
Razem postanowili stawić czoła przeciwnikowi – szybko wzięli się do dzieła i tak „(...) rośli, rośli, rośli
Aż wyrośli znad zarośli,
Aż się stali, daję słowo,
Jedno koniem, drugie krową” .
Boża krówka i konik polny uczą dzieci, iż nigdy nie należy bez walki poddawać się problemom, trzeba starać się je pokonać – człowiek, który naprawdę chce zwyciężyć, potrafi robić rzeczy, których do tej pory nie robił, których – być może – nie potrafił, a potrzeba chwili sprawia, że maksymalnie wykorzystujemy swoje możliwości i stajemy się ,,olbrzymami”, którym niestraszne żadne problemy.

,,Baśń o korsarzu Polemonie”

„Choć to bajka nieprawdziwa –
Sens ukryty w bajce bywa” – król bogatego państwa, spodziewając się rychłej śmierci, żegna się ze swymi dziećmi, przekazuje im cały majątek oprócz prawa do korony – jest ona przeznaczona dla tego, kto pokona kapitana Polemona. Po śmierci ojca dzieci wyruszają na poszukiwania niebezpiecznego pirata. Wiedzą, że czeka ich trudne zadanie, bo jest Polemon oraz jego statek są zaklęci i przerażający:
„Płynie okręt przez odmęty,
Nie zwyczajny - lecz zaklęty,
Pokład pusty, burta pusta,
Poprzez burtę woda chlusta,
Wicher pędzi go i nagli,
Chociaż nie ma na nim żagli.
Lecz co dzień koło południa
Pokład nagle się zaludnia:
Dźwięczą głosy, dudnią buty,
Ukazuje się z kajuty
Twarz przepita i czerwona
Kapitana Polemona,
Jego broda rozwichrzona,
Oczy ostre jak sztylety,
Dwa za pasem pistolety,
Jednym słowem: postać dzika
Kapitana-rozbójnika.
Ukazuje się załoga
Rozbójnicza i złowroga:
A więc sternik-kuternoga,
Pięćdziesięciu marynarzy,
Strasznych zbójów i korsarzy (...)” .
Taka wizja może i budzi przerażenie książąt i księżniczek, ale dzielnie postanawiają stawić czoła tak niebezpiecznemu wrogowi. Po długich poszukiwaniach odnajdują kapitana i jego straszny statek, ale cóż się okazuje? Nasi dzielni podróżnicy przekonują się, iż to tylko przebierańcy:
,,Wreszcie sternik tak powiada:
Jest to zwykła maskarada
Myśmy rząd i dumna rada,
Król Fafuła w testamencie
Zlecił takie przedsięwzięcie,
By wybadać wasze męstwo.
Osiągnęliście zwycięstwo
I pochwały, i zdobycze (...)” .
Utwór ten doskonale przedstawia niektóre lęki dzieci. Problemy, które u dzieci budzą niepokój, może nawet je przerażają, przy bliższej analizie mogą okazać się błahostką. Niemniej jednak dziecko musi mieć świadomość tego, iż ktoś pomoże mu rozwiać wątpliwości, ktoś wyjaśni niejasności, przybliży - ,,odczaruje” - ,,zaczarowany”, straszny problem lub po prostu uświadomi, że lęk jest bezpodstawny, bo jego źródło – tak jak w ,,Baśni o korsarzu Polemonie” – jest tylko wymyśloną maskaradą.

„Koziołeczek”

Każde dziecko zna historię koziołeczka, który nie mógł dotrzeć po bułeczki do miasteczka... Koziołek wyruszył w drogę, lecz za pierwszym razem przeraziła go stonoga, bo wszak ona ma sto nóg, a koziołek tylko cztery... Drugim razem przeszkodziła wisząca na parkanie chusteczka – mająca dwukrotnie więcej rogów... Jednak koziołeczek nie wzbudza współczucia ani ojca, który nazywa go tchórzem, ani czytelnika... Dlaczego? Otóż koziołek jest leniwym dzieckiem, któremu nie chce się wykonać najprostszych poleceń dorosłych, więc znajduje błahe powody, aby uniknąć jakiejkolwiek pracy. Takie postępowanie nie zasługuje na pochwałę, ale wprost przeciwnie – należy je ganić i wskazywać jako zły przykład – jeżeli ktoś ma wykonać zadanie – powinien to zrobić sumienne, a nie szukać wykrętów i wymówek, aby nie pomóc drugiemu człowiekowi.
Utwór ten wprowadza korektę zachowania – wskazuje, jak powinien reagować dorosły na pierwsze próby oszustwa ze strony dzieci.

,,Na wyspach Bergamutach”

Doskonały utwór, który pozwala na rozwijanie dziecięcej wyobraźni, na snucie marzeń, a jednocześnie nie pozwala zapomnieć o świecie rzeczywistym. Które z dzieci nie chciałoby spotkać kota w butach? Znaleźć drzewo, na którym rosną złote jabłka lub wspiąć się na szczyt szklanej góry? Oczywiście każde! I każde ma taką szansę – może to zrobić na wyspach Bergamutach! Może spotkać kurę znoszącą złote jajka, może zobaczyć wieloryba w okularach i słonia o dwóch trąbach, lecz musi pamiętać, że tylko tutaj może się to zdarzyć – tylko na wyspach Bergamutach... i tylko szkoda, że wysp tych nie ma...


ZAKOŃCZENIE

Bajka terapeutyczna odgrywa coraz większą rolę w życiu ludzi.
Nie tylko dzieci korzystają z jej dobrodziejstw, lecz także ludzie dorośli, którzy nie mogą poradzić sobie ze swoimi (bądź cudzymi) problemami sięgają po tego typu środki terapeutyczne.
Pojawia się coraz więcej wydawnictw dotyczących tego tematu, jak również coraz więcej samych utworów terapeutycznych.
Można korzystać ze sprawdzonych, znanych, starych treści, np. Brzechwy, Tuwima, jak również z najnowszych wydawnictw – jak np. ,,Bajki przydrożne”. Bardzo popularne są również poradniki zawierające wskazówki, jak tworzyć bajki terapeutyczne.
W swojej pracy przedstawiłam tylko niewielki fragment tej ogromnej twórczości, lecz chciałam przekazać najważniejsze wyznaczniki i typowe przykłady, które mogą wspomóc pracę z dzieckiem.


BIBLIOGRAFIA

Bajki przydrożne. Komentarze, red. Katarzyna Szpilkowska, Łódź 2002

Biblioterapia w praktyce. Poradnik dla nauczycieli, wychowawców i terapeutów pod red. Eweliny J. Koniecznej, , Oficyna Wydawnicza ,,Impuls”, Kraków 2005.

Borecka Irena, Biblioterapia jako metoda psychicznego wsparcia [w:] Książki, które pomagają żyć. Rewalidacyjna i terapeutyczna funkcja książki w zakładach opieki zdrowotnej i społecznej, opracowanie materiałów Elżbieta Barbara Zybert, Wydawnictwo SBP, Warszawa 2000.

Brett Doris, Bajki, które leczą, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2003.

Brzechwa Jan, Sto bajek, Siedmioróg, Wrocław 2005.

Brzechwa Jan, Oto bajka, Czytelnik, Warszawa 1986.

Brzechwa Jan, Od baśni do baśni, Czytelnik, Warszawa 1982.
Głowiński Michał, Kostkiewiczowa Teresa, Okopień-Sławińska Aleksandra, Sławiński Janusz, Słownik terminów literackich, Ossolineum, Wrocław 1998.

Kruszewski Tomasz, Biblioterapia w działaniach placówek opiekuńczo-wychowawczych, Wydawnictwo Edukacyjne ,,AKAPIT”, Toruń 2006.

Molicka Maria, Bajki terapeutyczne, Poznań 1992.

Molicka Maria., Bajkoterapia, o lękach dzieci i nowej metodzie terapii, Poznań 2002.

Szeliga Katarzyna, Historia Guziolka, czyli jak tworzyć i wykorzystywać bajki i opowiadania w biblioterapii oraz aktywności twórczej dziecka w wieku przedszkolnym. Poradnik dla dzieci, rodziców i nauczycieli, Oficyna Wydawnicza ,,Impuls”, Kraków 2005.

Tomasik Ewa, Biblioterapia w pedagogice terapeutycznej [w:] Książka w działalności terapeutycznej, praca zbiorowa, redakcja merytoryczna: Elżbieta Barbara Zybert, Wydawnictwo SBP, Warszawa 1997.