Charakterystyka psychologiczna dzieci 6-letnich

Rozwój psychiczny dziecka 6-7-letniego jest ściśle związany z jego stanem fizycznym, działalnością i kontaktami społecznymi (i innymi dziećmi i dorosłymi). Istotną rolę w rozwoju dziecka, oprócz osobistego doświadczenia, odgrywa też naśladowanie, które sprzyja wytwarzaniu się związków czasowych przy powtarzaniu słów i wzorowaniu się na czynnościach dorosłego.
W toku działania – poruszania się i wykonywania rozmaitych czynności – dziecko poznaje coraz więcej nowych czynności i zjawisk; rozwija się i doskonali wtedy syntetyczno-analityczna czynność kory mózgowej, polegająca na tworzeniu czasowych, odruchowo-warunkowych związków.
Opanowanie przez dziecko podstawowego zasobu słów i gramatyki ma wielkie znaczenie dla rozwoju jego procesów poznawczych i woli.
Pod koniec okresu przedszkolnego wrażenia s postrzeżenia przekształcają się stopniowo we względnie samodzielne, jednolicie ukierunkowane procesy poznawcze, dzięki czemu zmienia się charakter jego orientacyjno-badawczej działalności. Dla rozwoju i doskonalenia spostrzeżeń konieczne jest wzmacnianie odpowiednich związków; jest to ważne zadanie wychowawcy w przedszkolu. Duże znaczenie dla tego rozwoju ma też działalność plastyczna oraz zabawy, gry dydaktyczne, wycieczki i zajęcia z zakresu poznawania przyrody, odpowiednio organizowane.
Równie ważne dla rozwoju psychicznego są wrażenia i spostrzeżenia słuchowe. Rozwój analizatora słuchowego wiąże się ściśle z rozwojem mowy dziecka. Duże znaczenie dla doskonalenia czułości analizatora słuchowego mają systematyczne zajęcia umuzykalniające.
Procesy spostrzegania wyodrębniają się w okresie przedszkolnym w samodzielne, dowolne czynności, takie jak obserwowanie, oglądanie, poszukiwanie; odgrywają wielką rolę w kształtowaniu się potrzeb dziecka oraz sposobów ich zaspokajania. Doskonalenie się spostrzeżeń wiąże się ściśle nie tylko z rozwojem mowy, ale i pamięci, uwagi i wyobraźni, która u dziecka 6-7-letniego staje się coraz bardziej twórcza i dowolna; zaczyna się też stopniowo uniezależniać od jego działalności. Dziecko może wyobrazić sobie nie tylko przedmioty i zjawiska, ale i ich przekształcenia. Rozwój pamięci zależy od warunków życia. Wiek przedszkolny odgrywa ważną rolę w procesie kształtowania pamięci człowieka. Pojemność pamięci u dziecka w tym okresie powiększa się tak, że niektórzy psychologowie sądzą nawet, iż osiąga w tym wieku swój kulminacyjny punkt. Dziecko stopniowo samo uczy się świadomie stawiać sobie zadania zapamiętania czegoś; zaczyna stosować proste metody zapamiętywania, jak np. powtarzanie, chociaż i wtedy jeszcze zapamiętywanie „wplecione” w zabawę, daje lepsze rezultaty.
Pamięć logiczna 6-7-latka opiera się początkowo nie na abstrakcyjnych pojęciach, ale na wyobrażeniach obrazowych oraz na spostrzeżeniach, dlatego ważne jest stosowanie metody poglądowości przy rozwijaniu pamięci u małych dzieci. Dopiero stopniowo w miarę rozwoju abstrakcyjnego myślenia, podstawą pamięci dziecka staja się pojęcia abstrakcyjne.
Uwaga mimowolna rozwija się wraz z kształtowaniem zaciekawień dziecka, w miarę jak poznaje ono coraz szerszy krąg otaczającego środowiska. Uwaga dowolna zaczyna się kształtować pod wpływem poleceń dorosłego, przez spełnianie różnych obowiązków, zabaw zespołowych i systematycznych zajęć. Kształcenie uwagi dowolnej jest warunkiem lepszego przygotowania dziecka do szkoły. W okresie przedszkolnym stale rozwija się i wzbogaca mowa dziecka; wzbogaca się nie tylko ilościowo, tzn. nie tylko zwiększa się zakres słownika ale i jakościowo: uczy się ono używać języka w poprawnych formach gramatycznych. W 6-7 roku życia dziecko używa prawie każdej formy zdania i posługuje się już wypowiedzeniem bardziej skomplikowany, przy czym wcześniej w rozmowach z dorosłymi aniżeli w kontaktach z dziećmi. Pod koniec okresu przedszkolnego dziecko całkowicie opanowuje podstawową mowę. Jej rozwój wiąże się ściśle z kształtowaniem się myślenia. Pod koniec wieku przedszkolnego myślenie staje się coraz bardziej abstrakcyjne: dziecko zaczyna operować liczbami; rozwiązuje proste działania arytmetyczne, przyswaja sobie pojęcia nadrzędne. Aby uniknąć jednak werbalizmu, należy nowe pojęcia i wiadomości nadal podawać dziecku drogą poglądową. Dużą rolę w rozwoju myślenia i mowy odgrywa opowiadanie wychowawcy, rozmowa, bajka i wiersz, pobudzające dziecko emocjonalnie i sprzyjające rozwojowi jego twórczej wyobraźni.
Na procesy psychiczne, na życie i przystosowanie się duży wpływ mają uczucia, które zabarwiają każde doświadczenie dziecka i każdą jego czynność. Stają się motywami jego działania. W miarę rozwoju działalności i tworzenia się nowych zainteresowań, powstawania różnych potrzeb uczucia jego zmieniają się, przekształcają i rozwijają. Emocje 6-7-letniego dziecka są zróżnicowane; zaczynają się już rozwijać uczucia społeczne, moralne, estetyczne oraz intelektualne (wyższe). Rodzą się pierwsze przyjaźnie, zarysowują się początki umiejętności społecznego współżycia w grupie rówieśników. Odpowiednio prowadzone zajęcia i zabawy wpływają na rozwój uczuć w pożądanym kierunku. Współdziałanie w grupie, podporządkowywanie się przepisom obowiązującym w niej ( w przedszkolu), stałe obowiązki dziecka (np. dyżurny, pomoc w domu) – rozwijają u dzieci uczucia moralne i społeczne oraz pozytywne cechy wolicjonalne. Pod koniec wieku przedszkolnego dzieci zaczynają rozumieć pojęcia moralne, dotyczące sprawiedliwości oraz kłamstwa i kradzieży.
Pod wpływem środowiska tworzą się nowe potrzeby psychiczne oraz sposoby ich zaspokajania, pierwsze postawy społeczne i nawyki postępowania moralnego, a także formy współdziałania społecznego.


Literatura:
M. Żebrowska (red.): "Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży". W-wa 1972
W. Okoń "Proces naucznia" W-wa 1965