Rodzaje zabaw stosowanych w wychowaniu przedszkolnym

Zabawa jest dobrowolną czynnością lub zajęciem dokonywanym w pewnych ustalonych granicach czasu i przestrzeni, według dobrowolnie obowiązujących reguł; jest celem sama w sobie, towarzyszy jej zaś uczucie napięcia i radości i świadomości, odmienności od „zwyczajnego życia”.

Rodzaje zabaw:

1. zabawy manipulacyjne. Tego typu zabawy można zaobserwować już od momentu, gdy dziecko osiągnie sprawność chwytania, to jest w 4 i 5 miesiącu życia. Wiek niemowlęcy, a następnie żłobkowy jest okresem najsilniejszego rozwoju zabaw manipulacyjnych. Dziecko ogląda, obserwuje i uczy się poznawać przedmioty po wyglądzie. Zapoznaje się z ich powierzchnią i kształtem. Przystosowuje chwyty i pracę rąk do budowy i kształtu rzeczy. Przez uderzenie uczy się poznawać przedmioty po wydanym przez nie dźwięku.

2. zabawy konstrukcyjne. Istotą tego rodzaju zabaw jest tworzenie czegoś z dowolnego materiału. Czynnościom konstrukcyjnym towarzyszy uczucie przyjemności, gdyż zaspokaja potrzebę tworzenia, która jest jedną z wielu potrzeb występujących u dzieci, jak i u dorosłych. Istnieją różne rodzaje zabaw konstrukcyjnych do których należą m.in.:
- budownictwo z klocków różnego typu, wielkości i kształtów,
- konstruowanie z zestawów elementów przystosowanych do łączenia,
- budownictwo z piasku lub śniegu,
- tworzenie i konstruowanie różnych przedmiotów i zabawek do zabaw tematycznych czy inscenizowanych,
- budowanie na wolnym powietrzu z większych elementów, jak deseczki, paliki, łuki drewniane.

3. zabawy tematyczne. W każdej zabawie tematycznej występuje moment przyjęcia jakiejś roli, naśladownictwa, tworzenia, udawania kogoś czy czegoś. W swej istocie zabawy tematyczne są formą działalności, w której dziecko w postaci zabawowej wprowadza w czyn to, co przedtem zaobserwowało, poznało i przeżyło.

4. zabawy dydaktyczne. W zabawach dydaktycznych najbardziej czynny jest umysł dziecka, pełnią one funkcje nauczającą. Do tego typu zabaw należą także gry dydaktyczne, które charakteryzują się tym, że w dążeniu do wygranej występuje element współzawodnictwa oraz obowiązują określone reguły. Liczbę uczestników gry określa zazwyczaj jej struktura, najczęściej przewiduje się uczestnictwo 2-8 osób. W tej grze wystawione są na próbę zdolności dzieci, ich wytrzymałość, odwaga, szybką orientacja. Często wymaga się od dzieci posiadania pewnej wiedzy np. w grach matematycznych, przyrodniczych. Zabawy i gry dydaktyczne można podzielić na dwa rodzaje. W pierwszym rodzaju uwzględnia się materiał, tu można wyodrębnić następujące zabawy i gry:
- zabawy z pomocami gotowymi, w których konstrukcji zawarte jest zadanie do wykonania,
- zabawy typu „czarodziejski woreczek, zgadnij czego brak na stole”, w których stosuje się drobne przedmioty codziennego użytku,
- produkowane układanki, łamigłówki, zagadki obrazkowe, gry stolikowe
- zabawy słowne, jak zagadki
W drugim rodzaju uwzględnia się cel występujący w zabawach, a mianowicie:
- określenie cech przedmiotów i ich położenie,
- utrwalanie pojęć matematycznych,
- utrwalanie wiadomości o otoczeniu społecznym i przyrodniczym,
- ćwiczenie poprawności wymowy.

5. zabawy ruchowe. Czynnikiem dominującym w tych zabawach jest ruch, który w wieku przedszkolnym stanowi ważny bodziec rozwoju. Dzieci same zaspokajają potrzebę ruchu, podejmując różne zabawy ruchowe, jak bieżnie, skocznie czy też zabawy przy pomocy przyborów. Obok zabaw ruchowych bez żadnych reguł, stosuje się zabawy ruchowe o charakterze dydaktycznym. Do tego typu zabaw należą:
- zabawy orientacyjno-porządkowe wyrabiają umiejętności oceny kierunku i odległości, orientację w przestrzeni, uczą biegania bez potrącania, omijania przeszkód,
- zabawy bieżne angażują duże grupy mięśniowe, pobudzają krążenie, oddychanie,
- zabawy równoważne rozwijają zdolności utrzymania równowagi, uczą przekraczania przeszkód,
- zabawy z elementem skoku i podskoku pobudzają krążenie i oddychanie,
- zabawy z elementem rzucania, chwytania, toczenia, celowania rozwijają umiejętności rzucania, zdolności oceny kierunku i odległości oraz doskonalą koordynację wzrokowo-ruchową,
- zabawy rytmiczno-ruchowe wpływają na ogólne usprawnienie ruchowe dzieci, wyrabiają poczucie rytmu, koordynację ruchową, ćwiczą oddech.


Źródła:
1.Dudzińska I., Lipna S., Wlaźnik K., Metodyka wychowania w przedszkolu, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1978, Część I
2. Żyźyńska U., Jak uczyć, żeby nie zanudzić. O wykorzystaniu metod pedagogiki zabawy w procesie wychowawczo dydaktycznym, [ w] Edukacja przedszkolna, II 1998