Historia oświaty - Scenariusz z okazji Dnia Edukacji Narodowej

Scenariusz akademii z okazji Dnia Edukacji Narodowej
„HISTORIA OŚWIATY”
Przedstawiony scenariusz powinien być wykorzystany razem z prezentacją multimedialną zawierającą portrety omawianych tu dobrodziejów oświaty.


SZKOŁA BACZNOŚĆ!
DO HYMNU!
śpiew
PO HYMNIE!

Drodzy nauczyciele!
Kasia: Jest w kalendarzu taki dzień przeznaczony wyłącznie dla Was, dzień Waszego zasłużonego święta. Dlatego właśnie dziś pragniemy złożyć Wam - naszym Nauczycielom, najserdeczniejsze życzenia i podziękować za to wszystko, co dla nas zrobiliście.

Joasia: Uczniowie kochają swoich nauczycieli nie tylko za to, czego ich nauczyli, ale przede wszystkim za to, jakimi są ludźmi. To dla Was, nauczyciele, uczymy się roli na szkolne przedstawienia, piszemy referaty. Bierzemy udział w konkursach przedmiotowych, bo chcemy, byście nas dostrzegli i docenili nasze starania. I uczniom, i nauczycielom jest miło, kiedy razem osiągają sukcesy .

Kasia: Dzień Edukacji Narodowej jest okazją, aby przypomnieć o roli tych wszystkich, którzy pełnią niezwykle ważną funkcję w życiu młodych ludzi – są przewodnikami, ujawniają pasje, odkrywają talenty, pomagają poznawać świat, inspirują i motywują do podejmowania wyzwań, są współautorami uczniowskich sukcesów.

Joasia: Dlatego przypomnijmy sobie historię oświaty w Polsce i rolę nauczycieli na przestrzeni wieków. Przełomem w rozwoju oświaty i nauki w Polsce był rok 1364 r. , kiedy to król Polski, Kazimierz Wielki założył UNIWERSYTET W KRAKOWIE. Kazimierz chciał przede wszystkim, aby Akademia Krakowska skupiała światłych nauczycieli, którzy będą kształcić prawników, mogących kierować i wzmacniać administrację państwową.

Kasia: Kazimierz pisał:

Dawid: „W mieście naszym Krakowie postanowiliśmy miejsce wyznaczyć, gdzie by studium powszechne we wszelkiej nauce dozwolonej się rozwijało. I niech będzie perłą wiedzy przemożnej, aby wydawało ludzi dojrzałością rady znamienitych, cnót ozdobą jaśniejących, różnej wiedzy kierunków pełnych; niech będzie tam nauki źródło dobroczynne, z którego czerpać będą mogli wszyscy pragnący się oświecić naukowo.”

Joasia: Jednak za rządów Ludwika Węgierskiego uczelnia upadła. Do jej odnowienia przyczynił się król Władysława Jagiełło i królowa Jadwiga. Otwarta w 1400 r. na nowo uczelnia – służyła studentom z wielu krajów. Jadwiga oddała wszystkie swoje klejnoty na jej odnowienie. W jej grobowcu znaleziono jedynie drewniane berło i imitację korony. Wystarała się także w Stolicy Apostolskiej o zezwolenie na jej dalsze prowadzenie i rozbudowę. Dbała o to, aby Polacy mieli się gdzie kształcić, i aby na uniwersytecie wykładali sami najznakomitsi nauczyciele.

Kasia: Szczególną rolę w rozwoju polskiej oświaty miał król Stefan Batory, który podniósł wileńskie kolegium jezuickie do godności Akademii Wileńskiej. Była to wtedy druga uczelnia wyższa w Rzeczypospolitej, a jej pierwszym rektorem został Piotr Skarga.

Joasia: W XVII w. dominującą rolę w zakresie szkolnictwa średniego odgrywały szkoły jezuickie. Nauka w tych szkołach była bezpłatna, dbano o budynki szkolne i ich wyposażenie w pomoce dydaktyczne, a nauczyciele byli bardzo dobrze przygotowani do swojej pracy.

Kasia: Po stuleciu upadku szkolnictwa w Polsce jego odnowę zaczął w 1740 pijar Stanisław Konarski zakładając w Warszawie Collegium Nobilium.

Joasia: Była to placówka z nowoczesnym programem nauczania. Miała ona za zadanie kształcić nowe pokolenie Polaków, przygotowane do przeprowadzenia przebudowy państwa polskiego. Konarski dobrał wykształconą kadrę nauczycielską, wprowadził nowoczesne metody nauczania, rozszerzył program o historię, prawo, ekonomię, nauki ścisłe oraz ograniczył łacinę na rzecz języka polskiego.

Kasia: W 1765 – król Stanisław August Poniatowski założył Szkołę Rycerską z nowoczesnym programem wychowania narodowego. Na nauczycielach Szkoły Rycerskiej spoczywała ogromna odpowiedzialność wykształcenia kadry wojskowej dla armii Rzeczypospolitej.

Joasia: Historyczne znaczenie w dziejach powszechnej oświaty polskiej miała ustanowiona przez Sejm Rzeczypospolitej – 14 października 1773 r. - państwowa władza do spraw nauczania i wychowania - Komisja Edukacji Narodowej.

Kasia: Pełna, pierwotna nazwa komisji brzmiała : "Komisja nad Edukacją Młodzi Szlacheckiej Dozór Mająca". Inicjatorem jej powstania był ksiądz Hugo Kołłątaj.

Joasia: Do głównych reform systemu oświaty, obok wprowadzenia trzystopniowego modelu edukacji, zaliczyć należy:
• opracowanie nowych systemów nauczania,
• wprowadzenie podręczników w języku polskim,
• wprowadzenie polskiej terminologii naukowej,
• reformę Akademii Wileńskiej i Krakowskiej,
• utworzenie seminariów dla nauczycieli,
• wprowadzenie w szkołach wychowania fizycznego,
• utworzenie 'Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych'. Była to instytucja opracowująca podręczniki i programy nauczania.
• Reforma dopuszczała dziewczęta do edukacji na równych prawach z chłopcami.

Kasia: Działalność Komisji jest trudna do przecenienia w historii Polski. Kilkudziesięciotysięczna kadra nauczycielska wychowana przez Komisję kontynuowała działalność w jej duchu jeszcze długo po utracie przez Rzeczpospolitą niepodległości.

Joasia: W 1795 roku miał miejsce 3 rozbiór Polski i był to koniec państwa polskiego. W bardzo trudnej sytuacji znalazła się polska oświata i polscy nauczyciele w okresie zaborów.

Kasia: W 1800 roku powołano w Warszawie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, którego kolejnymi prezesami byli: Stanisław Staszic i Julian Ursyn Niemcewicz. Towarzystwo Przyjaciół Nauk reprezentowało naukę całego kraju, skupiało ludzi wykształconych, literatów, miłośników sztuki. Poza działalnością ściśle naukową zajmowało się m.in. gromadzeniem zbiorów muzealnych, organizowaniem rocznic, popularyzacją wiedzy.

Joasia: Pod zaborami we wszystkich dziedzinach życia wprowadzono liczne represje. W szkołach wprowadzono obowiązkową naukę języka zaborców i przeprowadzono całkowitą likwidację szkolnictwa polskiego. To wszystko spowodowało, że w tamtym czasie zmniejszyła się liczba dzieci i młodzieży polskiej uczęszczających do jakichkolwiek szkół.

Kasia: We Wilnie powstały tajne stowarzyszenia studentów i absolwentów Uniwersytetu Wileńskiego. Byli to Filomaci i Filareci . Twórcami Filomatów byli m.in. Tomasz Zan i Adam Mickiewicz. Na zebraniach dyskutowali oni na temat piśmiennictwa polskiego i zagranicznego, cenili dzieła starożytnych pisarzy oraz filozofów oświeceniowych. Organizacje te zostały zlikwidowane wskutek masowych aresztowań przez władze rosyjskie.

Joasia: Pomimo represji na terenach zaborów rozwijało się życie narodowe, kultura polska i oświata.

Kasia: Jednym z wykładowców w zaborze rosyjskim był Stefan Żeromski, prowadzący tajne komplety wśród robotników i rzemieślników. Dzięki tym kompletom – mimo że zaborcy niszczyli polską kulturę i zakazali nauczania języka polskiego – kwitło podziemne życie kulturalne i naukowe.

Joasia: Po I wojnie światowej, w Polsce niepodległej – dekretem z 7 lutego 1919 r. – przywrócono 7 – letni obowiązek szkolny i dopuszczono prawo tworzenia szkół. Do najbardziej znanych i zasłużonych pedagogów okresu międzywojennego należą: Marian Falski, Maria Grzegorzewska, Janusz Korczak.

Kasia: Marian Falski, to działacz oświatowy, specjalista w dziedzinie organizacji szkolnictwa. Walczył o dostęp młodzieży biednej do szkolnictwa średniego i wyższego, występował przeciwko cenzurze i ograniczeniu dostępu do kultury. Znany jest jako autor najpopularniejszego polskiego elementarza XX w. wydanego pod tytułem: Nauka czytania i pisania, który był wielokrotnie wznawiany. Praca ta była przejawem postępu metodycznego w nauce czytania i pisania.

Joasia: W kolejnych edycjach elementarzy autor dostosowywał treść czytanek do realiów życia. W pierwszym powojennym wydaniu z 1945 r. pojawiły się opowiadania o zburzonej stolicy i powrotach ludzi do domów. W 1949 r. ukazała się nowa, ujednolicona wersja elementarza, dla dzieci ze szkół miejskich i wiejskich. Ten elementarz stał się obowiązującym podręcznikiem szkolnym.

Kasia: W 1930 r. Maria Grzegorzewska otworzyła Państwowy Instytut Nauczycielski. W ciągu 5 lat Instytut wykształcił 178 nauczycieli. W kadrze nauczycielskiej znalazł się m.in. Janusz Korczak. W okresie wojny i okupacji Maria Grzegorzewska pracowała w szkole specjalnej w Warszawie jako nauczycielka.

Joasia: Sama była osobowością charyzmatyczną, wzorcem etycznym dla wielu ludzi. Uważała, że w żadnym zawodzie człowiek nie ma tak wielkiego znaczenia jak w zawodzie nauczyciela.

Kasia: Okupacja hitlerowska i sowiecka to kolejny okres walki polskich nauczycieli o utrzymanie tożsamości narodowej i polskiego systemu oświatowego.

Joasia: Po klęsce wrześniowej, społeczeństwo polskie zaczęło szybko usuwać zniszczenia i organizować tajne szkolnictwo. Nauczyciele uważali prowadzenie tajnych kompletów za swój obywatelski obowiązek, a młodzież garnęła się do nauki i osiągała dobre wyniki. W końcowych latach okupacji w szkołach średnich uczyło się ponad 100 tysięcy młodzieży, a wiedzę na poziomie wyższym zdobywało kilka tysięcy studentów.

Kasia: Tajne nauczanie było bezwzględnie zwalczane przez niemieckie władze okupacyjne – w latach 1939-1945 życie straciło 8,5 tys. polskich nauczycieli. O zachowanie ciągłości szkolnictwa polskiego i kultury narodowej walczył polski ruch oporu, ZNP jako Tajna Organizacja Nauczycielska, Departament Oświaty i Kultury oraz harcerstwo.

Joasia: Człowiekiem, który chlubnie wpisał się w historię polskiej oświaty i wychowania był Janusz Korczak. To on tak często apelował do wychowawców, aby zatroszczyli się o podstawowe prawa dziecka. Zginął w 1942 roku w komorze gazowej w obozie zagłady w Treblince, dobrowolnie towarzysząc swoim wychowankom w drodze na śmierć.

Kasia: W latach powojennych konieczna była odbudowa systemu oświaty. Brakowało około 13 tys. nauczycieli, w naszym kraju było 3 mln. analfabetów. Szybko otwarto szkoły i nauczyciele wrócili do swojej pracy.

Joasia: Od 1948 nasilała się indoktrynacja polityczna w duchu marksistowsko-leninowskim, wprowadzono obowiązkową naukę j. ros., zlikwidowano szkoły prywatne i naukę religii.

Kasia: Władze próbowały włączać nauczycieli do walki z przekonaniami religijnymi, fałszowano w podręcznikach historię powszechną i dzieje narodu polskiego; W latach 50 – tych rozpoczęto weryfikowanie kadr nauczycielskich w oparciu o kryteria polityczne.

Joasia: Zmiany w systemie oświaty nastąpiły dopiero w III RP po 1989 roku. Przywrócono prawo do pobierania przez dzieci nauki religii, a szkoły uzyskały większą swobodę w zakresie realizacji programów nauczania.

Piosenka: Gaudeamus sigitur

Kasia: Na koniec przypomnijmy sobie postać papieża Jana Pawła II, który był nauczycielem nas wszystkich. To on uczył nas jak żyć. Nawet wtedy, gdy Ojciec Święty był bardzo zmęczony, jego twarz rozjaśniała się w obecności młodych ludzi.

Joasia: Papież wielokrotnie powtarzał słowa, które napisał w ”Orędziu” poświęconym młodzieży, na Światowy dzień Pokoju”:

Dawid: ‘niektórzy z Was mogą odczuwać pokusę ucieczki od odpowiedzialności: ucieczki w złudny świat alkoholizmu i narkotyków, przelotne związki, w obojętność, cynizm, a nawet w gwałt. Strzeżcie się zasadzek świata, który dąży do wyzyskania lub wypaczenia Waszych zdecydowanych i usilnych poszukiwań szczęścia i sensu życia”.

Kasia: Nikogo nie trzeba przekonywać jak wielką rolę w edukacji polskiego społeczeństwa odgrywa postawa, wiedza, oddanie i rzetelne wykonywanie pracy przez nauczycieli, wychowawców i pedagogów. To dzięki ich ofiarności i umiłowaniu zawodu kolejne pokolenia Polaków mogły pogłębiać wiedzę, kształcić umysły i szlifować talenty.

Joasia: Wszyscy nauczyciele naszej szkoły są kontynuatorami pięknych idei ukształtowanych przez wieki. Za te wysiłki, dzięki którym my, młodzi ludzie będziemy mogli godnie wypełniać rolę obywatela, pracownika, rodzica, pragniemy dziś serdecznie Wam podziękować. Wiemy, że jest to praca niełatwa, która wymaga szczególnych predyspozycji i poświęcenia.

Kasia: W związku z dzisiejszym świętem życzymy społeczności nauczycielskiej, satysfakcji z pracy zawodowej oraz uznania i szacunku wychowanków. Wszystkim, którzy są związani z oświatą życzymy wytrwałości w pełnieniu swojej misji, sukcesów oraz wszelkiej pomyślności w życiu osobistym.

Opracowała: Agnieszka Kwiatkowska