Praca z dzieckiem i jego rodziną w ramach wczesnej interwencji i wspomagania rozwoju małego dziecka- własne doświadczenia

Ostatnio dużo mówi się o zajęciach wczesnej interwencji i wspomagania rozwoju. Pracując z małymi dziećmi w wieku od 0 do 3 lat, pragnę podzielić się swoimi spostrzeżeniami. Wielu z nas chce mieć dzieci. Niektórzy mają je wcześniej, inni odkładają decyzję na później – chcą mieć najpierw mieszkanie, dobrą pracę. Planując dziecko, każdy zakłada, że urodzi się śliczne, zdrowe i będzie to dziewczynka, albo najlepiej chłopak. Nikt wtedy nie myśli, że może być inaczej. Czasami długo oczekiwane dziecko rodzi się wcześniej, ma problemy z oddychaniem, nie potrafi ssać, jest karmione sondą. Rodzice nie mogą go przytulić, gdy płacze. Lekarze robią wszystko, co tylko mogą, aby ratować dziecko. Po kilku miesiącach niemowlę jest w domu z dia! gnozą medyczną, której rodzice do końca nie rozumieją. Rodzice z dzieckiem rozpoczynają wędrówkę od lekarza do lekarza- każdy ma rację i każdy mówi co innego. Okazuje się, że tak oczekiwane dziecko ma mnóstwo problemów rozwojowych, zdrowotnych. Ostatecznie otrzymują wskazówkę, aby dalszym prowadzeniem leczenia zajęli się specjaliści w miejscu zamieszkania. Rodzice nadal nie wiedzą, co mają dalej robić, jak się opiekować swoim chorym dzieckiem. Rozważają możliwość pozostawienia maleństwa w ośrodku. Większość rodzin podejmuje się wyzwania wychowania. Szukają innych specjalistów, bioenergoterapeutów, znachorów, lekarzy ze wschodu. Wydają dużo pieniędzy, aby ich maluch wyzdrowiał. Są zagubieni, zmęczeni, nerwowi – oczekują konkretnej pomocy. A ich dziecko ? - teraz, kiedy potrzebuje najwięcej miłości, opieki od rodziców, poz! ostaje samo bez terapii, pozbawione czułości ze strony najbliższych . Matka myje, karmi, ubiera je, nie wiedząc, czy robi to dobrze. Ojciec pracuje po całych dniach, aby utrzymać rodzinę- niekiedy nie wytrzymuje tego napięcia, popada w nałóg bądź odchodzi nie mogąc podołać narastającym problemom w domu. Przypadkowo dowiadują się z Internetu, lekarza, bądź od rodziny mającej podobny problem o pomocy innej niż dotychczas im proponowanej. Udają się do poradni psychologiczno-pedagogicznej. Na wniosek rodzica w poradni, specjaliści przeprowadzają wywiad z rodziną, analizują dokumentację medyczną, przeprowadzają diagnozę psychoruchową dziecka i wydają opinię o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju, które może być realizowane na terenie poradni psychologiczno-pedagogicznej, przedszkola, szkoły podstawowej lub na terenie domu rodzinnego. Z tych placówek otrzymują konk! retną pomoc- dzieckiem zajmą się specjaliści- logopeda, oligofrenopedagog, specjaliści wczesnego wspomagania rozwoju małego dziecka, psycholog- ludzie, którzy udzielą wsparcia rodzinie w wychowaniu i rozwijaniu potencjalnych możliwości rozwojowych ich dziecka.

„Wczesna interwencja jest procesem oddziaływań psychopedagogicznych, których celem jest wspomaganie rozwoju dziecka i rodziny. Jeżeli to oddziaływanie podjęte jest w pierwszych latach życia dziecka, to mówimy wówczas o wczesnej interwencji. Wczesna interwencja to zespół wielu działań w stosunku do dziecka i rodziców. Te wszystkie celowe działania wpływające na dziecko i jego otoczenie mają na celu stworzenie jak najlepszych warunków do rozwoju” \\ red. G. Walczak: Problemy wczesnej rehabilitacji niewidomych i słabo widzących dzieci. WSPS 1996\\.

Z moich doświadczeń wynika, iż rodzice oczekują konkretnej rozmowy, konkretnych ćwiczeń, akceptacji ich dziecka, miłej i serdecznej atmosfery w trakcie rozmowy i pracy z ich dzieckiem. Początki są trudne. Rodzice zmęczeni są kolejnymi zadawanymi pytaniami, dokładnie obserwują nasz stosunek do dziecka, oraz jakie proponujemy ćwiczenia. Nauczyciel musi się w tym początkowym okresie wykazać dużym doświadczeniem, znajomością przepisów, znajomością rehabilitacji i stosowanych metod pracy. Po kilku, a może kilkunastu spotkaniach obie strony nabierają zaufania w stosunku do siebie, pomagają sobie w zabawach, ćwiczeniach. Rodzice chętnie biorą udział w zajęciach, zwłaszcza, jeżeli są one prowadzone w domu rodzinnym. Dużą rolę w tym momenci! e odgrywa nauczyciel, który musi tak zorganizować pracę i nawiązać dobry stosunek z rodziną, aby ona czynnie uczestniczyła w procesie rozwoju ich dziecka. Dziecko objęte wczesnym wspomaganiem rozwoju ma przyznanych osiem godzin terapii w ciągu miesiąca. W tym czasie pracują z nim specjaliści, którzy opracowują program dla maluszka na podstawie przeprowadzonej diagnozy. Zadaniem logopedy jest usprawnianie aparatu artykulacyjnego, poprawy funkcji oddechowych i pokarmowych. Zadaniem specjalisty wczesnego wspomagania jest kompleksowa terapia wszystkich funkcji psychomotorycznych dziecka. Pracę rozpoczynamy od przeprowadzenia wywiadu z rodzicami oraz oceny na jakim poziomie dziecko funkcjonuje. W naszej diagnozie opieramy się na opinii z poradni psychologiczno-pedagogicznej, Monachijskiej Funkcjonalnej Diagnostyce Rozwojowej, Profilu osiągnięć ucznia wg J.Kielina, Profilu Psychoedukacyjnym! E. Schoplera. &nb sp; W trakcie badania nawiązujemy kontakt z maluszkiem. Najszybciej kontakt nawiążemy poprzez dotyk. Dotyk ma sprawiać przyjemność, powinien być ciepły i bezpieczny. Pracę z dotykiem możemy wspomagać różnymi technikami masażu z użyciem miękkiej gąbki, pędzla, szczoteczki z miękkim włosiem. Dziecko należy poznać jakie preferuje techniki dotyku i masażu. Niektóre wolą dotyk mocniejszy, przy którym się ożywiają, inne delikatny. Następnie stymulujemy poszczególne zmysły: wzrok- czarno-białe plansze, latarka, różnokolorowe folie; słuch- grzechotki, szeleszczące folie, dzwoneczek, węch - zapachy naturalne, głównie te z kuchni domowej; smak słodki- słodzona woda, słony-solona woda, kwaśny- kilka kropel cytryny, gorzki- kilka kropel grejpfruta. Podczas pracy wspieramy! także rozwój małej i dużej motoryki. Usprawniamy dłonie, głównie poprzez masaż i ćwiczenia ergoterapeutyczne na bazie mas łatwo przekształcalnych. Usprawniamy także dziecko ruchowo po konsultacji z rehabilitantem. Jeżeli nie mamy kontaktu z rehabilitantem, należy poprosić o pomoc matkę, która pokaże nam jak trzyma, przenosi, kołysze, sadza, kładzie swoje dziecko. Aby uatrakcyjnić nasze ćwiczenia pomocny będzie prosty sprzęt: piłka typu kangur, koc, rożek, krzesło obrotowe. Podczas ćwiczeń, które wykonywane są biernie przez dziecko, stymulujemy błędnik, dostarczamy bodźców proprioceptywnych, stymulujemy własną aktywność dziecka. W zajęciach powinni uczestniczyć rodzice, którzy w trakcie zajęć na nowo poznają swoje dziecko, zauważają aktywności dziecka, których wcześniej nie dostrzegali. Proponowane przez nauczyciela aktywności i zabawy inspirują rodziców do poszukiwania! nowych pomysłów. Dzielą się nimi z terapeutą. Nauczyciel p owinien wspierać rodziców w ich działaniach i informować o stanie dziecka i jego postępach. W ten sposób powstaje integralna spójność na płaszczyźnie nauczyciel- rodzic. Oboje mają jeden cel : poprawić ogólny stan psychofizyczny dziecka i usprawnić funkcje już istniejące. Jeżeli rodzice zobaczą w nas osobę życzliwą, kompetentną i chętną do współpracy, wówczas praca przyniesie obydwu stronom dużo satysfakcji, a to wiąże się bezpośrednio z dobrem dziecka.

Na koniec przedstawię mój własny, wypracowany ramowy plan jednego spotkania w domu rodzinnym dziecka u którego prowadzę zajęcia wczesnej interwencji oraz metody pracy jakimi się posługuję.

1. Przywitanie się z rodziną dziecka i krótka rozładowująca napięcie rozmowa z nimi.

2. Przywitanie się z dzieckiem dowolną piosenką połączoną z dotykiem.

3. Ćwiczenia ruchowe ogólnorozwojowe na podłodze.

4. Praca ze zmysłami.

5. Zajęcia w foteliku.

6. Masaż ciała, ćwiczenia relaksacyjne.

7. Instruktaż dla rodziców. Omówienie zajęć.

8. Pożegnanie z dzieckiem i jego rodziną.

Stosowane metody pracy: Ustno-twarzowa terapia regulacyjna wg. Castillo- Moralesa, masaż ciała Shantali, Terapia taktylna, Ruch Rozwijający W. Sherborne, Integracja Sensoryczna, Kinezjologia Edukacyjna P. Dennisona, metody terapeutyczne usprawniania wzroku, słuchu, mowy, metoda paluszkowa, relaksacja, metody rehabilitacyjne, stymulacja polisensoryczna.


Bożena Gryta
oligofrenopedagog, specjalista wczesnej interwencji i wspomagania rozwoju małego dziecka, terapeuta SI

Przedszkole nr. 7 Zawiercie