Postawy dzieci i młodzieży wobec zajęć wychowania fizycznego

Każda czynność podejmowana przez człowieka jest aktem praktycznego ustosunkowania się do otoczenia. Ustosunkowania te, gdy dotyczą klas przedmiotów, instytucji, idei, wartości, bywają nazywane postawami1.
Mogą posiadać one rozbudowaną formę sądów, opinii, poglądów i przekonań- czy to prawdziwych tj. odpowiadającym realnym cechom obiektu postawy, czy też fałszywych i niezgodnych z jego właściwościami, należących wtedy do kręgu, mylnych przeświadczeń lub przesądów na dany temat.
Mając ukończone studia z wychowania fizycznego postanowiliśmy sprawdzić jak zmieniają się postawy wobec zajęć ruchowych dzieci klas I-III szkoły podstawowej oraz młodzieży licealnej. Zadanie ułatwiło nam to, iż oboje pracujemy w tego typu szkołach. Ciekawiło nas przede wszystkim to, jakie są opinie na temat nauczyciela zajęć ruchowych lub wychowania fizycznego, oczekiwania dzieci i młodzieży wobec tego przedmiotu oraz jakie są przyczyny absencji uczniów na lekcjach wychowania fizycznego. Ostatni problem dotyczy szkoły średniej.
Dziecko rozpoczynające naukę szkolną wykazuje już opanowanie wszystkich podstawowych form ruchu. W ciągu dwóch pierwszych lat pobytu w szkole uczeń doskonali je, opanowuje nowe ruchy. Pomaga mu w tym jego ruchliwość spowodowana potrzebą zaspokojenia tzw. „głodu ruchu”, a także zdolności naśladowcze. Dzieci 6-8 letnie znajdują się jeszcze na niskim stopniu intelektualizacji i ich działanie ruchowe jest raczej spontaniczne. Niemniej coraz bardziej zaczynają się interesować efektami wykonywanych zadań ruchowych, wykazują chęć uzyskiwania coraz lepszych rezultatów, silnie odczuwają zadowolenie z sukcesu ruchowego.
W klasie III można zaobserwować już pełne przystosowanie się dzieci do warunków szkolnych. Ruchy ich są bardziej świadome i celowe. Dziecko jest podatne na wszystkie wzory ruchowe, w tym także sportowe. Uczniowie odznaczają się dużą pobudliwością, ciągłą gotowością do ruchu, ale nie potrafią koncentrować się przez dłuższy czas na jednej czynności.
Rozmowy z uczniami na temat zajęć ruchowych realizowanych w szkole w ramach lekcji lub „Aktywności ruchowej małego człowieka” wykazały, że prawie wszyscy uważają, iż jego nauczyciel prowadzi zajęcia ruchowe w sposób ciekawy, urozmaicony i interesujący. Tak wiele pozytywnych wskazań związane jest zapewne z tym, iż dzieci klas młodszych są bardzo ufne i przywiązane do swego nauczyciela.
Okazuje się, że zarówno dla dziewcząt jak i chłopców zajęcia ruchowe są dużą atrakcją. W większości są zawsze z nich zadowoleni. Tylko dwie dziewczynki i dwóch chłopców nie lubi ćwiczyć. Jest to zapewne spowodowane ich cechami somatycznymi (poważne wady postawy, duża nadwaga).
Na pracę nauczyciela i jego efektywność wyraźnie oddziałują zmiany zachodzące we współczesnym świecie. Chodzi tu przede wszystkim o rozwój nauki i techniki oraz towarzyszące im m.in. zjawisko specjalizacji pracy. Powyższe zmiany odbijają się również w czynnościach nauczyciela, który zaczyna występować jako ściśle ukierunkowany specjalista. Dlatego na nauczycielu wychowania fizycznego, zwłaszcza w szkole średniej spoczywa obowiązek wpajania wychowawczych i społecznych funkcji tego przedmiotu. Nie powinien on zbyt często eksponować aspektów wyczynu sportowego.
Okazało się, że nauczyciel wychowania fizycznego nie jest największym autorytetem w sprawach sportu. Zajął on dopiero trzecie miejsce , za znanymi sportowcami i dziennikarzami sportowymi. Być może jest to związane z pozycją szkoły we współczesnym świecie.
W pracy z młodzieżą można spotkać się z różnymi typami uczniów, z różnymi rodzajami zachowań podczas lekcji wychowania fizycznego. Zróżnicowanie to przejawia się w chęci uczestnictwa w lekcji, w atrakcyjności i zaangażowaniu podczas ćwiczeń oraz w zdolności do uprawiania różnych form i dziedzin aktywności ruchowej.
Należałoby zadać sobie pytanie, dlaczego istnieje podział na uczniów o wysokim poziomie umiejętności i sprawności oraz uczniów obojętnych, niechętnych, unikających ćwiczeń.
Chcąc poznać przyczyny takiego stanu, zadaliśmy uczniom pytanie „Czy zdarzyło ci się z własnej woli nie przyjść na zajęcia wychowania fizycznego.
Wyniki ukazały problem absencji na lekcjach wychowania fizycznego. Tylko 15 osobom nie zdarzyło się nigdy opuścić zajęcia (nie licząc choroby). Aż 75 uczniów rzadko opuszczało lekcje wychowania fizycznego. Niepokojące jest to, że wielu badanych ciągle unika zajęć ruchowych.
W podziale ze względu na płeć częściej unikają zajęć wychowania fizycznego dziewczęta. Starają się one nie brać czynnego udziału w zajęciach ruchowych.
Oto uzasadnienia uczniów:
„Unikam wychowania fizycznego ponieważ:
- nie lubię się ruszać;
- nie lubię wysiłku fizycznego;
- wolę iść do domu;
- wstydzę się własnego wyglądu;
- nauczyciel nie rozumie, że uczeń nie ma już siły na wykonywanie ćwiczeń;
- ponieważ się spocę”.
Znamienne jest to, iż przyczyny te związane są nie z osobą nauczyciela, a z samą młodzieżą. Są to problemy, które my dorośli (zarówno wychowawcy jak i rodzice) musimy pomóc im rozwiązać.
Należy się zatem zastanowić, jak przyciągnąć młodzież na sale gimnastyczne?
Czy „nagiąć” realizację programu nauczania zwiększając liczbę godzin na gry zespołowe tak lubiane przez chłopców, czy wprowadzić więcej elementów tańca współczesnego czy aerobiku dla dziewcząt?
A może sięgnąć do gier i zabaw ruchowych, które sprawiały im najwięcej radości gdy byli uczniami klas I-III szkoły podstawowej?

Wszystkim zainteresowanym polecamy pozycję Marka P. Napierały „Zbiór zabaw i gier zespołowych” wydany w 2001 roku.

Daria i Jarosław Pilich

ZESPÓŁ SZKÓŁ NR 21 UL. BAŁTYCKA 59 85-707 BYDGOSZCZ
XIII LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCE UL. ŁOWICKA 45 85-776 BYDGOSZCZ