Instrumentarium perkusyjne w kształtowaniu kultury muzycznej dziecka przez umuzykalnienie - metoda Carla Orffa

INSTRUMENTARIUM PERKUSYJNE W KSZTAŁTOWANIU KULTURY MUZYCZNEJ DZIECKA PRZEZ UMUZYKALNIENIE – METODA CARLA ORFFA
Na szersze możliwości tworzenia muzyki przez dzieci z wykorzystaniem instrumentarium perkusyjnego wskazał Carl Orff w swym dziele: „Das Schulwerk, Musik für Kinder”.
W jego metodzie, odtwarzanie i słuchanie muzyki tworzą nierozłączną całość. „Szczególny jednak nacisk położony jest na aktywność dziecka, na to, co ono z muzyką uczynić potrafi.
Ważnym czynnikiem wzbogacającym twórcze możliwości dzieci jest instrumentarium, w którego skład wchodzi wiele instrumentów. Są to:
- instrumenty perkusyjne o nieokreślonej wysokości dźwięku (różnego rodzaju bębenki, talerze, talerzyki pompejskie, trójkąty, kastaniety, tamburyny, drewienka, marakasy, terkotki itp.),
- instrumenty perkusyjne określonej wysokości dźwięku (naczynia szklane wypełnione wodą, różnej wielkości dzwonki, met alofony i ksylofony z płytkami ruchomymi, które można dowolnie usuwać, kociołki strojone itp.),
- instrumenty strunowe smyczkowe i szarpane (wiole, psałterza, lutnie, gitary, wiolonczele),
- instrumenty dęte(flety proste, rogi i In.)”.1

Proces dydaktyczny rozpoczyna od rytmizowania mowy i tak powstały rytm zostaje wykonany za pomocą różnych efektów perkusyjnych. Kolejne etapy procesu dydaktycznego przedstawiają się następująco:
- echo rytmiczne, polegające na naśladowaniu przez uczniów wzoru podanego przez nauczyciela, najpierw bez zmian, a następnie z dowolnym przekształceniem wzoru,
- tworzenie wzoru rytmicznego przez ucznia,
- dobieranie tekstów do podanych rytmów,
- tworzenie akompaniamentu w postaci ostinato rytmicznego,
- tworzenie rytmów z towarzyszeniem ostinato rytmicznego,
- kontynuacja podanego rytmu,
- kształtowanie formy ronda rytmicznego,
- dobieranie akompaniamentu ostinatowego do piosenki,
- echo melodyczne,
- kontynuacja melodii,
- tworzenie akompaniamentu do rytmów i melodii na instrumentach perkusyjnych określonej wysokości dźwięku,
- kształtowanie formy ronda instrumentalnego,
- tworzenie kanonów rytmicznych i melodycznych,
- wzbogacanie szaty dźwiękowej utworu,
- instrumentowanie przykładów rytmicznych,
- zmienianie aparatu wykonawczego,
- tworzenie wstępu i zakończenia do utworów,
- transponowanie utworów do różnych tonacji,
- przełamywanie symetrii zadań i okresów,
- rytmizowanie mowy z zastosowaniem nieregularnych okresów, zmian taktu, przesunięć akcentów,
- stosowanie różnych technik, na przykład fauxbourdonu, zdwojeń tercjowych, kwartowych, kwintowych, dyskontowanie,
- improwizowanie melodii do ostinato harmonicznego,
- wariacyjne przekształcenie wzoru,
- tworzenie większych całości muzycznych o określonej formie z odpowiednio dobranych i zestawionych fragmentów,
- tworzenie miniaturowych dramatów muzycznych z zastosowaniem różnych środków wyrazu muzycznego (recytatyw, solowe i zespołowe partie instrumentalne, wokalne itd.).

„We wszystkich przedstawionych propozycjach materiał dźwiękowy jakim dziecko dysponuje jest z góry ustalony przez nauczyciela. Ograniczenie go jest jednoznaczne z pozostawieniem odpowiednich sztabek w instrumentach perkusyjnych o określonej wysokości dźwięku (ksylofony, met alofony) i usunięciem pozostałych. C. Orff wychodzi z założenia, że tworzenie muzyki instrumentalnej jest znacznie łatwiejsze niż tworzenie za pomocą głosu, nie wymaga bowiem świadomego, czystego intonowania dźwięków określonej wysokości. W tworzeniu melodii na instrumencie dziecko bez względu na to czy jest świadome różnic wysokości dźwięku czy nie, jeśli ma do dyspozycji ograniczone i określone wysokości, może je wykonywać bez namysłu i określonej intencji nie niwecząc zamierzonego efektu nawet w przypadku, gdy jego partia jest częścią wielogłosowej całości”.2

C. Orff preferuje w swojej koncepcji zbiorowe tworzenie muzyki. Chodzi mu o to, by w procesie tworzenia brali udział wszyscy uczniowie, nawet ci najmniej zdolni, by do powstania utworu każdy z nich mógł się przyczynić bodaj kilkukrotnym uderzeniem w instrument.

„Tworzenie muzyki, któremu C. Orff nadał jasno sprecyzowaną postać posiada wyjątkowy walor wychowawczy, bowiem na wstępnym etapie nauczania jest znakomicie dostosowane do możliwości psychofizycznych dziecka bez względu na stopień jego rozwoju muzycznego. Stwarza tym samym szansę rozwinięcia uzdolnień u tych, którzy w innym systemie nauczania zmuszeni byliby do zaniechania wszelkiej aktywności muzycznej”.3

1. Z. Burowska, Współczesne systemy wychowania muzycznego, WSiP, Warszawa 1976, s.36-37.
2. Z. Burowska, Słuchanie i tworzenie muzyki w szkole,WSiP, Warszawa 1980, s.40
3. Tamże, s.40-41.