LearnCoaching – tak się uczy mózg

Trudno mówić o efektywnym uczeniu się, bez zwrócenia uwagi na mechanizmy, którymi rządzi się mózg. To stwierdzenie leży u podstaw koncepcji LearnCoachingu. Koncepcja ta, rozwinięta przez Das Transferzentrum für Neurowissenschaften und Lernen z Ulm została przetransferowana do Polski w ramach projektu „Edukacja bez barier” finansowanego w ramach programu Leonardo da Vinci. Polscy realizatorzy projektu (Stowarzyszenie REFA Wielkopolska i Stowarzyszenie Rozwoju Edukacji Ustawicznej TRANSFER) nie tylko zaadaptowali koncepcję do warunków polskich, ale opracowali też w ramach projektu program szkolenia dla osób zajmujących się szeroko rozumianą edukacją dorosłych. LearnCoaching nie jest kolejną supermetodą czy gotową receptą jak najszybciej przelać daną wiedzę w umysły uczących się, ale podejściem do nauczania, rozumianego jako tworzenie optymalnych warunków do skutecznego uczenia się.

Współczesna nauka, opierająca się na nowoczesnych metodach badawczych pozwala badać prace mózgu bardziej precyzyjnie niż dotychczas. Coraz lepiej poznajemy budowę struktur mózgu, funkcje, które pełnią poszczególne obszary, procesy które zachodzą w trakcie pracy, rolę neuroprzekaźników, fizjologię mózgu. Dbając o efektywność i harmonijny, naturalny przebieg procesu uczenia się należy dbać o to, aby zarówno działania edukacyjne jak i środowisko uczenia się były zgodne z tym, w jaki sposób pracuje mózg. Takie podejście pozwoli na to, aby uczenie się przebiegało w sposób naturalny i harmonijny, przynosząc jak najlepsze efekty. W prezentowanym podejściu metody pracy edukatora z osobą uczącą się znajdują swoje uzasadnienie w neuronaukach. Podstawowym pytaniem, jakie należy sobie zadać przystępując do pracy z osobą uczącą się jest to, w jaki sposób wzmacniać zachowania pożądane i ograniczać lub eliminować procesy niekorzystne.
LearnCoaching zwraca uwagę na sześć obszarów, które stanowią o jakości i efektywności procesu uczenia się.
Po pierwsze, tworzenie atmosfery sprzyjającej procesowi uczenia się. Neuronauki podkreślają negatywny wpływ hormonów wydzielających się w sytuacji nadmiernego stresu powodujący, że uczenie się przebiega gorzej. Z kolei dobra atmosfera, na poziomie zarówno fizycznym jak i psychicznym powoduje, że w mózgu wydzielają się hormony związane ze szczęściem i dobrym samopoczuciem, na przykład endorfiny, co w znaczący sposób wpływa na podniesienie efektów uczenia się. Przekłada się to na większe zaangażowanie, pobudza kreatywne jak i krytyczne myślenie. Dużą uwagę zwraca się na relacje między LearnCoachem i uczącym się, ale również na relacje panujące w uczącej się grupie.
Kolejnym obszarem określającym opisującym rolę i zadania LearnCoacha jest wspieranie uczących się w wyznaczaniu własnych celów. LearnCoaching zachęca, aby cele uczenia się były ustalane z uczącym się. Jest to zasadniczą zmianą w stosunku do podejścia, gdzie cele uczenia się są narzucane z zewnątrz. Ważne jest, aby w ramach danego programu nauczania czy szkolenia uczący się, przy pomocy LearnCoacha określił swoje indywidualne cele, to, co dla niego samego jest ważne i na czym może skorzystać, a także strategię jak te cele osiągnąć. Metoda małych kroków, osiąganie małych, ale ambitnych celów wzmacnia motywację, chęć uczącego się do podjęcia kolejnego kroku. W ten sposób uczący buduje poczucie własnej skuteczności – przekonanie, że może osiągnąć zamierzone rezultaty. Każdy krok zbliżający ją do realizacji celu będzie motywował ją jeszcze bardziej.
W prezentowanym podejściu LearnCoach dba to, aby ocenianie było zorientowane na proces osiągania celów. Ocena skupia się na procesie dochodzenia do samodzielnie wyznaczonych celów (rezultatów). Tak jak ważne jest, aby cele uczenia się ustalał sam uczący się, tak istotne jest, aby sam dokonał oceny swoich postępów i to na ile przybliżył się do realizacji celu, który wcześniej sobie (z pomocą Learn Coacha - edukatora) wyznaczył. Ocena ma charakter formatywny, podkreślający mocne strony i takie, nad którymi trzeba popracować, aby osiągnąć cel. Zachęca się również do wykorzystywania wpływu i siły uczącej się grupy. Ocena innych uczących się wpływa niezwykle motywująco na osoby uczące się, a spojrzenie innych często stanowi silną zachętę do dalszych wysiłków oraz wpływa na podniesienie samooceny. Aby jednak wpływ grupy był pozytywny ważne jest jasne ustalenie celu oraz zasad udzielania informacji zwrotnej. Proste narzędzia, które dokumentują postępy, takie jak tworzenie portfolio, czy prowadzenie dziennika uczenia się pokazują uczącemu się jakie są jego doświadczenia i kompetencje, jaką drogę przebył od momentu, gdy rozpoczynał uczenie się, jakie cele osiągnął. Dzięki temu umacnia się ich samoświadomość i wiedza o tym, czego się dowiedzieli, i jaką drogę przeszli. Działa zachęcająco do podejmowania starań i dalszych kroków na drodze do celu.
Kolejnym obszarem na który zwraca uwagę LearnCoach jest aktywacja posiadanej przez uczących się wiedzy (przedwiedzy) poprzez odwoływanie się wcześniejszych doświadczeń i tego co już na dany temat wiemy. Jest to niezwykle istotne, gdyż to, co już wiemy, ma ogromny, nie zawsze do końca uświadamiany, wpływ na to, czego i jak się uczymy, bowiem nowa wiedza jest wbudowywana w już istniejące w mózgu struktury.
Istotna jest również dbałość ułatwianie skupienia uwagi i zapamiętywania osoby uczącej się. Zależą one od wielu czynników, takich jak właściwy dobór przekazywanych treści, odpowiednie rozłożenie materiał w czasie, przedstawienie go w sposób interesujący, maksymalnie przykuwający uwagę i angażujący jak najwięcej zmysłów. Kluczowe jest tutaj osobiste zaangażowanie uczących się . Im bardziej to co się dzieje na zajęciach angażuje emocje i zmysły uczącego się i im większe ma przekonanie, że go to osobiście dotyczy tym skuteczniej będzie zapamiętywał nowe informacje.
W pracy z osobą uczącą się LearnCoach koncentruje się na poszukiwaniu rozwiązań, nie problemów. Ma to kolosalne znaczenie zwłaszcza w pracy z osobami o niskich kwalifikacjach i niskiej samoocenie. Wspólne z uczącym się szukanie sposobów w jaki sposób się nauczyć, a nie koncentrowanie się na przeszkodach, które stają na drodze, motywuje do podjęcia działań. Szczególną role pełnią trafne, zachęcająca do poszukiwania rozwiązań pytania. Skłaniają do zastanowienia się, refleksji, a nawet odkryć, Nie koncentrują się na prostym odtwarzaniu wcześniej zdobytej wiedzy, ale na jej wykorzystywaniu. Ważne jest aby zachęcać uczących się do podejmowania ryzyka uczenia się nowych rzeczy, zdobywania nowych doświadczeń, poszukiwania nowych rozwiązań. Pytania i postawa przyzwalająca na popełnianie błędów i uczenie się na popełnianych błędach zachęca do poszukiwania rozwiązań oraz do stosowania zdobytej wiedzy w praktyce, motywuje do dalszych działań, dodaje odwagi, zmniejsza poziom stresu związanego z możliwością popełnienia błędu. Pokazuje, że na błędach też się można uczyć i dochodzić do trafnych rozwiązań. Ważne jest aby w tych poszukiwaniach koncentrować się na elementach poprawnych, odkrywczych a nie na błędach. To dodatkowo wzmacnia i zachęca uczących się do dalszych i bardziej odważnych poszukiwań. Ludzie lepiej i trwalej zapamiętują informacje i wiedzę, do których doszli w wyniku samodzielnych poszukiwań i dyskusji niż wiedzę, która został im podana wprost. Największym błędem jest nie robienie niczego, a nie twórcze
i odważne poszukiwanie rozwiązań.
Prezentowane podejście daje osobie uczącej się odpowiedzialność za wyniki uczenia się a osoba LearnCoacha stanowi wsparcie w samodzielnym osiąganiu wyznaczonych celów. Podkreślany jest świadomy udział uczącego się w podnoszeniu swoich umiejętności
i kwalifikacji. Dodatkową korzyścią wynikającą ze stosowania prezentowanych rozwiązań jest budowanie postawy uczenia się, umiejętność uczenia się przez całe życie i brania odpowiedzialności za ten proces i ciągłego przystosowywania się do zmieniających się warunków. LearnCoach to osoba, która może pomóc w skutecznym uruchomieniu tego procesu i stworzeniu właściwej postawy, osoba pomagająca wyznaczać cele, osoba pomagająca w uczynieniu pierwszego, często najtrudniejszego kroku, osoba pomagająca
i wspierająca w samodzielnym osiąganiu celów, poprzez ocenę formatywną, wspierająca dalszy rozwój , dbająca o jak najlepsze, zgodne z fizjologią mózgu uczenie się. Osoba dbająca o stworzenie jak najlepszych warunków, sprzyjających uczniu się i osiąganiu celów związanych z uczeniem się oraz tworzeniu postawy gotowości do ciągłego rozwoju
i doskonalenia się.

Zasady uczenia się oparte na teoriach psychologicznych choć są dobrze znane absolwentom kierunków pedagogicznych i psychologicznych, to jednak w praktyce dnia codziennego często są zaniedbywane. Dlatego projekt transferu innowacji w ramach programu Leonardo da Vinci „Edukacja bez barier” poprzez szkolenia próbuje promować wśród edukatorów stosowanie tej wiedzy w praktyce edukacyjnej.

Agnieszka Luck
Stowarzyszenie Rozwoju Edukacji Ustawicznej TRANSFER