Gry i zabawy integracyjne dla dzieci klas I - III

Gry i zabawy integracyjne dają dzieciom możliwość aktywnego uczestnictwa. Nie muszą one kryć swoich emocji podczas gier, mogą komunikować się z innymi uczestnikami werbalnie i niewerbalnie, odgrywać różne role, poruszać się, różnicować wzajemne stosunki, pertraktować, podejmować decyzje, prowadzić dyskusje.
Celem zabaw integracyjnych, co wynika z ich nazwy, jest integracja grupy osób mających razem coś zrobić, czegoś doświadczyć lub po prostu spędzić ze sobą pewien okres czasu. Zabawy te mogą być stosowane w różnorodnych momentach edukacji dzieci w szkole (zajęcia integracyjne w klasach I – III, przerwy śródlekcyjne, zajęcia w kręgu, zajęcia motoryczno – zdrowotne, itd.).
Integracja zespołu klasowego, który dla wszystkich dzieci powinien być autentycznym, zintegrowanym środowiskiem życia, aktywności i rozwoju zaczyna się już pierwszego dnia edukacji szkolnej dziecka, czyli od początku klasy pierwszej. To już wówczas działania indywidualne dzieci będą wkomponowane w poczynania grupy rówieśniczej.
Nabiera to szczególnego znaczenia, gdy uświadomimy sobie, iż wszystko czego wymaga szkoła w zakresie zachowań i norm, dochodzi do ucznia poprzez specyficzne warunki życia klasy. Od początku do końca pobytu w szkole to właśnie w klasie odbywa się gra o prestiż, o znaczenie, o wpływ na innych, o zachowanie własnej twarzy. Tu właśnie można poćwiczyć kierowanie innymi, podporządkowanie, decydowanie, manipulowanie i bycie manipulowanym.
O głębokości zachodzących w grupie procesów integracyjnych świadczą rozwinięte kompetencje uczniów – uczestników grupy takie jak: zwracanie uwagi na innych i słuchanie ich, rozumienie sygnałów niewerbalnych, empatia, wzajemny szacunek, szczerość i otwartość, gotowość do podejmowania ryzyka.
Integracja klasy to bardzo ważny element oddziaływań wychowawczych. Nauczyciel, organizując pracę grupy edukacyjnej, może czynnie wpływać na głębokość jej integracji, a jednocześnie ma niepowtarzalną okazję do nawiązania z klasą nowych relacji, odmiennych od formalnych kontaktów w toku lekcji czy w czasie przerw. Integracja jest zjawiskiem wieloaspektowym i podjęcie któregokolwiek z tych ćwiczeń aktywizuje jednocześnie pozostałe. Ideą ćwiczeń integracyjnych jest uruchomienie całości procesu integracji poprzez poruszanie jednego z tych aspektów.
Nauczyciel powinien czynnie uczestniczyć w prowadzonych ćwiczeniach i, w miarę potrzeb, modelować wypowiedzi oraz zachowania wychowanków. Przed przystąpieniem do ćwiczeń bardzo ważne jest ustalenie reguł wyznaczających pracę z klasą.
Sądzę, że wybrane przeze mnie przykłady zabaw integracyjnych pomogą nauczycielom nauczania zintegrowanego bardziej zintegrować zespoły klasowe, a także odkrywać potencjalne możliwości uczniów oraz będą stanowiły punkt wyjścia do dalszych ciekawych poszukiwań i pracy twórczej w tym zakresie.
Gry i zabawy integracyjne, jak sama nazwa wskazuje, służą zacieśnieniu więzi między uczniami w zespole klasowym, nawiązaniu przyjaźni, wytworzeniu nowych relacji, samokontroli, aktywności, słuchania innych uczniów, empatii, kształtowaniu własnej osobowości.
Wykorzystując je na zajęciach z moimi uczniami, zauważyłam, że przynoszą one ogromną korzyść nie tylko na płaszczyźnie wychowawczej, ale również na polu edukacji polonistycznej czy matematycznej, jak również służyły poszerzeniu wiedzy z wielu dziedzin, jak chociażby przyroda, muzyka czy kultura różnych narodów.
Zaobserwowałam, że dzieci na tego typu zajęciach błyskawicznie przyswajają pojęcia i bogacą swoje słownictwo.
Posłużę się przykładami. Otóż edukacji polonistycznej najbardziej posłużyły gry i zabawy o nazwach:
- „Sałatka owocowa” (wzbogacenie słownictwa o nowe rzeczowniki – nazwy owoców)
- „Odgadnij przysłówek” (zachowanie uczniów w sposób wskazujący na wybrany przysłówek ułatwia przyswojeniu nieodmiennej części mowy)
- „Kim jestem?” (odgadywanie nazw zwierząt, kwiatów, imion ludzi – bohaterów bajek np. Hansa Christiana Andersena)
- „Wyrazy przeciwstawne” (utrwalenie wyrazów o znaczeniu przeciwnym)
- „Co to jest?” (zabawa przygotowująca do opisu przedmiotu)
- „Rymowanka kulinarna” (rozróżnianie rymów)
- „Kreatywne pisanie” (przygotowanie do pisania krótkich opowiadań)
- „Dwie gadały” (opowiadanie na głos)
- „Imiona” (dzieci uczą się, co to jest porównywanie)
- „Przymiotniki” (wymyślanie przymiotników wg liter alfabetu)

Edukacji matematycznej najbardziej sprzyjały następujące zabawy i gry:
- „Nazwij sześć” (liczenie w zakresie pierwszej dziesiątki)
- „Kosmos” (przyporządkowanie pewnych zbiorów za pomocą linii)
- „List miłosny” (pisanie słów związanych z matematyką, a następnie wykorzystanie ich w liście)
- „Atomy, atomy, łączcie się” (łączenie się grupy według hasła zawierającego jakąś liczbę)

W edukacji przyrodniczej najbardziej przydatne okazały się następujące gry i zabawy integracyjne:
- „Dzień i noc” (pojawienie się wyrazów i ich znaczeń utrwalających zjawiska przyrody: dzień, noc, deszcz, słońce, tęcza itp.)
- „Burza pytań” (pytania dotyczące m.in. ochrony przyrody)
- „Totem” (odgadywanie wyrazów kojarzących się z totemem)
- „Grupy zwierząt” (pisanie nazw zwierząt, naśladowanie ich głosów)

Edukacji muzycznej posłużyły gry zabawy:
- „Tańcząca chusta” (interpretacja ruchowa do słuchanej muzyki, szybka reakcja do zmiany tempa – utrwalenie wartości 3,4 i 2 miarowych)
- „Grupy zwierząt” (śpiewanie „głosami zwierząt” melodii piosenki „Zawsze niech będzie słońce”)
- „Bajkowa mapa grupy” (rysowanie mapy, w tle spokojna muzyka np. Bach, Czajkowski, Mozart)
- „Słoiczek” (wykonywanie zadań z jednoczesnym słuchaniem muzyki)

Integracji grupy klasowej sprzyjały następujące gry i zabawy:
- „Łańcuch przyjaźni” (tworzenie łańcucha przyjaciół trzymając się za ręce)
- „Wspólna historia” (tworzenie historii grupowej)
- „Plecy do pleców” (szukanie partnera, szybka reakcja na podany sygnał)
- „Czyje to ręce?” (odgadywanie, kto kogo dotyka)
- „Złap swoje imię” (zapamiętywanie imion dzieci)
- „Znak zodiaku” (dobieranie się w grupki według znaków zodiaku)
- „Zgadnij, czyje to jest” (odgadywanie, który przedmiot do kogoś należy)
- „Tańcząca chusta” (poruszanie się w parach i małych grupach w rytm danej melodii)
- „Rosnąca rzeźba” (tworzenie układu figur z uczestników zabawy)

Spostrzegłam, że zajęcia z zastosowaniem gier i zabaw edukacyjnych przyniosły uczniom wiele korzyści. Uczniowie bardziej się zapamiętywali, obdarzyli się większym zaufaniem, zwracali się do siebie po imieniu, częściej pożyczali sobie przedmioty na różnych zajęciach.
Rozwinięte umiejętności spostrzegania, słuchania, kojarzenia faktów, wyobraźni spowodowały, że dzieci również zaproponowały wymyślone przez siebie grupy i zabawy, które także starałam się włączyć w tok edukacji.
Uczniowie również prosili mnie, aby mogli się bawić w czasie przerw śródlekcyjnych w gry i zabawy wskazane przez nich. Tego typu zajęcia pobudziły do działania i podejmowanie własnej inicjatywy cały zespół klasowy i nie tylko, ponieważ do zabaw włączali się uczniowie z klas równoległych.