Język jest potężniejszy od miecza. Program pracy z uczniem zdolnym na lekcjach języka polskiego

SPIS TREŚCI:


1. Wstęp........................................3


2. Cele ogólne........................................4


3. Cele szczegółowe........................................4


4. Cele wychowawcze........................................ 6


5. Przewidywane osiągnięcia........................................7-12


6. Sposoby osiągania celów........................................13


7. Ewaluacja........................................13


1. WSTĘP


Proponowany program nauczania języka polskiego jest przeznaczony dla ucznia uzdolnionego humanistycznie, który uczęszcza na dodatkowe indywidualne zajęcia w wymiarze dwóch godzin lekcyjnych tygodniowo.
Program oparty jest na „Podstawie programowej kształcenia ogólnego dla gimnazjum” (Rozporządzenie MEN z dnia 26 lutego 2002 r.).
Ma na celu rozszerzenie i doprecyzowanie treści zawartych w podstawie programowej, rozwój odbioru czytanych tekstów, ich analizę, a także umiejętność komponowania własnych wypowiedzi w różnych formach.
Przedstawione metody i treści powinny inspirować ucznia do twórczego i
oryginalnego myślenia ukazanego w określonej formie wypowiedzi ustnej jak też pisemnej.
Zaproponowane działania powinny umożliwić szybszy rozwój osoby zdolnej, wyposażyć ją w większy zakres wiedzy, zgodnie z poziomem rozwoju intelektualnego, poziomem zdolności i uzdolnień, kształtować myślenie twórcze i rozwijać oryginalność.

W programie znajdują się:

- cele ogólne
- cele szczegółowe
- cele wychowawcze
- treści nauczania
a w nich:
• hasła programowe
• cele szczegółowe
• przewidywane osiągnięcia
- sposoby osiągania celów
ewaluacja


ADRESACI PROGRAMU

Uzdolnieni humanistycznie uczniowie klas I– III gimnazjum


CZAS TRWANIA PROGRAMU

Planowana realizacja programu to dwa lata nauki realizowane w czasie dwóch godzin nauczania indywidualnego.
2. CELE OGÓLNE

- związane są z wiadomościami i umiejętnościami ustalonymi
w standardach egzaminacyjnych, które ujęte są w dwóch obszarach :
A/ czytania i odbioru tekstów kultury;
B/ tworzenia własnego tekstu.


Uczeń:
• obcuje z dziełami kultury dawnej i współczesnej, rodzimej i obcej;
• rozwija refleksyjną postawę wobec człowieka, jego natury, otoczenia
i własnego życia;
• pogłębia poczucie własnej wartości i przydatności dla środowiska;
• kształtuje umiejętność rozpoznawania znaków tradycji w kulturze współczesnej;
• wskazuje związki literatury z innymi dziełami sztuki i dziedzinami nauki;
• pogłębia swoje zainteresowania poprzez samodzielne poznawanie różnych dziedzin humanistycznych;
• wzbogaca osobowość i kształtuje wrażliwość;
• komunikuje się w różnych sytuacjach prywatnych i publicznych;
• pogłębia refleksję nad językiem jako narzędziem porozumiewania się ;
• kształtuje umiejętność wykorzystania wiedzy w praktyce


3. CELE SZCZEGÓŁOWE


A. Odbiór różnych tekstów

Uczeń:

• odczytuje teksty na poziomie dosłownym, przenośnym i symbolicznym;
• rozpoznaje motywy i toposy literackie, kulturalne;
• określa sytuację komunikacyjną, w jakiej powstał tekst , jego funkcję oraz intencję nadawcy;
• odróżnia fakt od opinii, prawdę historyczną od fikcji;
• rozpoznaje różne teksty kultury: literackie, popularnonaukowe, publicystyczne;
• charakteryzuje style funkcjonalne tekstów;
• odczytuje mapy, wykresy, schematy, akty normatywne, tabele, diagramy, ilustracje;
• wskazuje i nazywa środki wyrazu nie tylko w tekstach literackich, ale w dziełach plastycznych oraz określa ich funkcję;
• dostrzega i analizuje konteksty niezbędne do interpretacji tekstów kultury: biograficzny, historyczny, filozoficzny, literacki, religijny, plastyczny, muzyczny, regionalny;
• odnajduje i interpretuje związki przyczynowo – skutkowe w rozwoju Polski i świata;
• dostrzega wartości wpisane w tekst;
• dostrzega manipulację słowną, treści reklamowe i propagandowe;

a ponadto:
• interpretuje teksty z uwzględnieniem konwencji gatunkowych i prądów artystycznych epoki;
• porównuje utwory literackie o podobnych motywach;
• stosuje podstawowe pojęcia z zakresu poetyki;
• oryginalnie myśli, interpretuje, wnioskuje...

B. Tworzenie własnych tekstów


Uczeń:

• poprawnie i skutecznie porozumiewa się w różnych sytuacjach;
• stosuje różne formy wypowiedzi np. opis, opowiadanie, charakterystyka, sprawozdanie, recenzja, rozprawka, notatka, plan, reportaż, artykuł, wywiad, ogłoszenie, dedykacja, podanie, list, pamiętnik;
• dostosowuje tekst o charakterze informacyjnym albo perswazyjnym do sytuacji komunikacyjnej;
• redaguje spójny tekst na dany temat;
• posługuje się poznanymi terminami literackimi, wzbogaconym słownictwem;
• uzasadnia stanowisko własne lub cudze poprzez formułowanie, porządkowanie i wartościowanie argumentów;
• wykonuje celowe operacje na tekście: streszcza, rozwija, przekształca stylistycznie;
• komentuje powiązania między kulturą polską A śródziemnomorską
i innymi kręgami kulturowymi; określa powiązania na różnych obszarach np. politycznym, kulturowym, gospodarczym, historycznym i współczesnym;
• wypowiada się na temat sytuacji problemowej ukazanej w tekstach kultury, formułuje problemy, proponuje sposoby ich rozwiązania, wnioskuje;
a ponadto:
• wypowiada się w określonych i poznanych formach gatunkowych;
• pisze teksty w danym stylu np. retorycznym;
• eliminuje błędy językowe i stylistyczne – dokonywanie korekty;
• przedstawia w sposób oryginalny swoje sądy, wnioski, myśli...


SAMOKSZTAŁCENIE

Uczeń:

• korzysta z różnych źródeł informacji – tradycyjnych i nowoczesnych;
• gromadzi, selekcjonuje i porządkuje informacje;
• sporządza notatki;
• analizuje i syntetyzuje poznany materiał;
• formułuje twierdzenia, hipotezy i wnioski;
• dąży do eliminowania popełnianych błędów;
• rozwija ocenę własnej wiedzy;
• racjonalnie planuje pracę umysłową;
• twórczo analizuje utwory literackie lub ich fragmenty


4. CELE WYCHOWAWCZE

Uczeń:

• dąży do osiągnięcia dojrzałości intelektualnej, emocjonalnej i moralnej;
• kształtuje tożsamość indywidualną, regionalną, narodową oraz związki z tradycją europejską i ogólnoświatową;
• kształtuje postawę obywatelską i patriotyczną umotywowaną wartościami humanistycznymi;
• dąży do samopoznania i własnego rozwoju;
• pogłębia wrażliwość na piękno języka ojczystego;
• wskazuje pozytywne wzorce osobowe;
• szanuje pracę swoją i innych


5. TREŚCI NAUCZANIA I OSIĄGNIĘCIA UCZNIA


TREŚCI NAUCZANIA OSIĄGNIĘCIA UCZNIA
WIADOMOŚCI UMIEJĘTNOŚCI
- wiadomości historycznoliterackie -

• podział literatury na epoki historycznoliterackie;
• epoka lit., prąd lit., okres w kulturze;
• konwencja artystyczna;
• przemienność epok lit.;

• zna czynniki kształtujące epokę;
• wymienia epoki w dziejach literatury;
• określa pojęcia: epoka lit., konwencja artystyczna, prąd lit.
• wyjaśnia umowność podziałów wewnątrz dziejów literatury;
• opisuje przemienność epok;
• rozumie konwencję lit. jako umowne rozwiązanie artystyczne;
• charakteryzuje epoki i prądy literackie
- rodzaje i gatunki literackie -

• rodzaje literackie i ich wyznaczniki;
• gatunki literackie;
• synkretyzm gatunkowy;
• ewolucja gatunków;
• przegląd utworów lub ich fragmentów ilustrujących różne rodzaje i gatunki
• zna podział na rodzaje i gatunki lit.;
• wymienia cechy epiki, liryki i dramatu;
• wymienia przykłady różnych gatunków;
• wymienia gatunki synkretyczne;
• definiuje synkretyzm;
• zna pojęcia:
-związane z liryką:
liryka maski, liryka roli, liryka pośrednia i bezpośrednia, wiersz wolny i sylabiczny, tren, fraszka, hymn, pieśń, ballada, bajka, epigramat, elegia, psalm, sonet, sielanka, satyra
- związane z epiką:
nowela, baśń, bajka, przypowieść parabola, powieść, opowiadanie, pamiętnik, list, epopeja, mit
- związane z dramatem:
komedia, tragedia, dramat romantyczny, tragifarsa, konflikt tragiczny, ironia tragiczna, hybris, mimesis, decorum, zasada trzech jedności, akt, scena, dialog, monolog, didaskalia


• opisuje różne rodzaje i gatunki lit.;
• rozpoznaje gatunek danego utworu;
• analizuje przykłady utworów epickich, lirycznych i dramatycznych;
• bada wypowiedź fragmentu np. dramatu, określa formę, uzasadnia i wnioskuje;
• analizuje utwór synkretyczny;
• posługuje się przyswojonymi pojęciami
- nauka o języku -
- znak językowy-

• język jako narzędzie komunikacji;
• wieloznaczność słowa ,,język”;
• znaki umowne i naturalne;
• akty mowy- bezpośrednie i pośrednie;
• funkcje mowy
• zna wieloznaczność słowa ,,język”;
• wskazuje znaki naturalne i konwencjonalne;
• omawia bezpośrednie i pośrednie akty mowy;

• używa w różnych znaczeniach słowa ,,język”;
• posługuje się różnymi kodami;
• rozróżnia komunikat pośredni i bezpośredni;

- komunikacja językowa-
• akt komunikacji językowej;
• funkcje tekstów językowych (poznawcza, impresywna, ekspresywna, fatyczna, magiczna, poetycka);
• omawia akt komunikacji językowej;
• wymienia funkcje tekstów jęz.;
• zna funkcję komunikatywną tekstu
• buduje teksty w danej funkcji jęz.;
• stosuje dla danej funkcji właściwe środki jęz.;
• rozpoznaje dominującą funkcję w tekście;

- składnia -
• budowa zdania pojedynczego; części zdania;
• zdania złożone współrzędnie: łączne, rozłączne, przeciwstawne, wynikowe;
• zdania złożone podrzędnie;
• wskaźniki zespolenia w zdaniach złożonych podrzędnie;
• imiesłowowy równoważnik zdania;
• interpunkcja w zdaniu podrzędnym i współrzędnym • zna części zdania;
• określa spójniki w zd. współ- rzędnych;
• zna wskaźniki zespolenia w zd. podrzędnych;
• wie, co to jest imiesłowowy równoważnik zdania • buduje poprawnie zdania pojedyncze;
• rozpoznaje w zdaniu części zdania;
• stosuje zdania współrzędne i podrzędne w wypowiedzi;
• stosuje imiesłowowy równoważnik zdania
- wśród wyrazów -
• części mowy i ich funkcje w tekście;
• oboczności, czyli wymiany głoskowe;
• synonimy, antonimy i homonimy;
• treść i zakres wyrazu;
• budowa wyrazów – formanty, rdzeń, ...
• rodzina wyrazów;
• wyrazy pochodne – zrosty, złożenia, zestawienia;
• wyrazy nowo utworzone, czyli neologizmy;
• skrótowce;
• związki wyrazowe, czyli frazeologizmy
(wyrażenie, zwrot, fraza) • zna części mowy;
• wie, co to jest oboczność i kiedy zachodzi;
• określa synonimy, antonimy, homonimy;
• zna zakres i treść wyrazu;
• zna budowę wyrazu;
• wie, co to jest rodzina wyrazu;
• wie, co to są neologizmy; zna ich rodzaje;
• pisze poprawnie skrótowce;
• zna źródła związków frazeologicznych • nazywa wyrazy częściami mowy;
• wskazuje oboczność głoskową;
• tworzy synonimy, antonimy, homonimy;
• określa treść i zakres wyrazu;
• analizuje budowę wyrazu;
• buduje rodzinę wyrazu;
• rozpoznaje neologizmy, tworzy własne;
• tworzy poprawnie skrótowce;
• stosuje w wypowiedziach związki frazeologiczne
- stylistyka -
• styl;
• style funkcjonalne;
• stylizacja i jej rodzaje;
• środki stylistyczne (tropy);
- fonetyczne
- słowotwórcze
- fleksyjne
- leksykalne
- składniowe;


• regionalne odmiany polszczyzny;


• dialekty polskie i ich cechy • wie, co to jest styl;
• zna style funkcjonalne;
• wymienia rodzaje stylizacji;
• zna różne rodzaje środków stylistycznych, wymienia je;

• zna różne rodzaje regionaliz –mów;

• wymienia główne dialekty polskie;

• zna cechy charakterystyczne
• wyjaśnia znaczenie stylu;
• rozpoznaje style wybranych tekstów;
• tworzy wypowiedź w danym stylu;
• redaguje tekst, stylizując język;
• stosuje i nazywa różne środki stylistyczne;
• wymieni, wskaże w tekście regionalizmy, potrafi je stosować;
• rozpoznaje dialekt danego utworu;
• charakteryzuje dany dialekt
- literatura i sztuka -

• najważniejsze motywy w literaturze i sztuce:
- miłość, rodzina, ojczyzna, dom, wędrówka, cierpienie, wina i kara, świat jako teatr, portrety kobiet i mężczyzn ...;

• największe osiągnięcia literatury polskiej i światowej;
• najważniejsze dzieła na tle epoki i ich twórcy;
• sztuka różna epok;
• poezja i jej język;
• przegląd najważniejszych stanowisk filozoficznych;
• teatr i jego środki wyrazu;
• w świecie filmu;
• zna utwory lit. ukazujące różne motywy
• zna elementy świata przedstawionego;


• ma świadomość rozwoju cywilizacji europejskiej;
• zna i rozumie utwory lit. i teksty kultury;
• zna sztukę różnych epok;
• zna założenia filozoficzne i światopoglądowe kolejnych epok, ich dzieł;
• wymienia środki wyrazu teatralnego;
• zna gatunki filmowe i terminologią związaną z filmem
• dzieli się swoimi fascynacjami literackimi;
• oryginalnie prezentuje znane motywy;


• czyta teksty ze zrozumieniem, wnioskuje, wyraża własne opinie;
• tworzy własną hierarchię wartości;
• opisuje obrazy, wykorzystując wiedzę o kierunkach artystycznych;
• analizuje utwory poetyckie, wykorzystując wiedzę z poetyki;
• rozważa wartości proponowane przez systemy filozoficzne;
• odróżnia kulturę niską od wysokiej;
• ocenia postępowanie bohaterów – rozwija postawę empatii;
• określa wpływ sztuki teatralnej na postawę odbiorców;
• posługuje się terminologia związaną z filmem;
• formułuje refleksje na temat filmu, stosując słownictwo specjalistyczne

- warsztat pisarski – formy wypowiedzi -

• paraliterackie formy wypowiedzi: opowiadanie, opis, charakterystyka,
• paranaukowe formy wypowiedzi:
recenzja, rozprawka,
• urzędowe formy wypowiedzi:
podanie, życiorys,
protokół,
• użytkowe formy wypowiedzi: przemówienie, list, telegram, zaproszenie, ogłoszenie, notatka, instrukcja,...

• zna różne formy wypowiedzi
• rozpoznaje różne formy wypowiedzi;
• świadomie stosuje odpowiednie formy wyp.;
• doskonali warsztat pisarski, śledząc mistrzów języka


6. PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW –
- METODY PRACY Z UCZNIEM ZDOLNYM

Program ten ma na celu ugruntowanie i poszerzenie wiedzy i umiejętności u ucznia zdolnego. Uczestnicząc na zajęcia indywidualne, może on nabyć ponadprzedmiotowe umiejętności i pogłębić twórczy rozwój własny, na który należy zwrócić szczególną uwagę.
Aby pobudzić ucznia do twórczego myślenia oraz zainspirować go do samodzielnych poszukiwań i działań w zakresie edukacji humanistycznej, należy przede wszystkim stosować różnorodne metody pracy.

1. Metoda problemowa.
2. Metody aktywizujące:
• projekt
• metaplan
• drzewko decyzyjne
• mapa mentalna
• debata
• piramida wartości
• rozmowy kierowane
• metoda symulacyjna
3. Praca z różnymi środkami dydaktycznymi ( podręczniki, słowniki, encyklopedie, reprodukcje dzieł malarskich, fotografie, filmy, edukacyjne, programy komputerowe, mapy, schematy, wykresy, tabele, plakaty, itp.)


7. EWALUACJA

Ewaluacja przeprowadzona będzie pod koniec roku szkolnego w formie ankiety przygotowanej dla ucznia. Dotyczyć będzie opinii ucznia na temat prowadzenia zajęć, a także zawierać będzie pytania sprawdzające jego wiedzę i umiejętności. Wyniki ankiety będą uwzględniane przy modyfikacji programu.
Oprócz tego innym rodzajem ewaluacji będzie:
• uczestnictwo ucznia w konkursach;
• prezentacja jego osiągnięć w gazetce szkolnej i gablocie;
• informacja zwrotna ucznia po kolejnych zajęciach;
• rozwiązywanie testów diagnozujących;
• rozmowa z rodzicami