Program pracy z uczniem zdolnym

OPRACOWAŁA: EWA CHŁÓD-NAUCZYCIEL PLASTYKI W CENTRUM ZAJĘĆ POZASZKOLNYCH NR3


„Tylko wtedy traktujemy dzieci w sposób
demokratyczny i zgodny z naturą równości, gdy
zapewniamy każdemu dziecku optymalne warunki
rozwoju, stosowne do jego możliwości.”
J. L. French


Nazwa i adres placówki:
Centrum Zajęć Pozaszkolnych Nr 3
ul. Przełajowa 5 94-045 Łódź

Czas trwania:
Program obejmuje cykl pięcioletniego kształcenia w placówce pozaszkolnej dzieci przedszkolnych i szkoły podstawowej.

Data sporządzenia: 31.08.2010


Wprowadzenie:
Każde dziecko przychodząc na świat jest wyjątkowe i każde przynosi ze sobą ogromny potencjał. To od nas zależy ile zrobimy by „oszlifować ten diament” i wyciągnąć z niego to, co najlepsze. Każdy bowiem powinien rozwijać zdolności na maksymalnym dla siebie poziomie. Te indywidualne różnice, sprawiają , że przy danym zasobie wiedzy, praktyki i takich samych warunkach zewnętrznych oraz równej motywacji, jedni ludzie sprawniej niż inni wykonują dane czynności, w tym także szybciej uczą się nowych rzeczy. Dziecko zdolne, które posiada umiejętność dostrzegania problemów i przystępuje do rozwiązywania ich w sposób bardziej logiczny i skuteczny. Współczesna placówka rozwijająca zainteresowania oraz doskonaląca zdolności nie powinna zatem ograniczać, ale stymulować rozwój emocjonalny, poznawczy i społeczny dzieci i młodzieży. Szczególnie ważnym zadaniem nauczyciela jest kształtowanie człowieka obdarzonego wyjątkowymi zdolnościami. Aby tego dokonać w naszej placówce odkrywamy najmocniejsze strony ucznia i rozwijamy je. W tym celu program ten wspierania uzdolnienia i zmierza do systemowych działań w obszarze promocji talentów.

Opis ucznia zdolnego(przyjęta definicja):
Uczeń zdolny w wielu sytuacjach przewyższa wiedzą i umiejętnościami swoich rówieśników. Obserwacja dzieci uzdolnionych pozwala na wyodrębnienie pewnych charakterystycznych dla nich cech. Poza oczywistym ponadprzeciętnym rozwojem intelektu należy wymienić:

• szybkie zapamiętywanie, prawidłowe kojarzenie i rozumowanie,
• ciekawość świata i ludzi, dar bystrej obserwacji otoczenia,
• dociekliwość, zadawanie dużej ilości pytań,
• szeroki wachlarz zainteresowań, dużo wiadomości pozaszkolnych, niekiedy ukierunkowane uzdolnienia i pasje,
• wykonywanie zadań umysłowych z przyjemnością, umiejętność skupiania uwagi przez dłuższy czas na tym, co je interesuje,
• bogata wyobraźnia, ciekawe, oryginalne pomysły. Potrzeba wyrażania swoich wrażeń, myśli, i emocji w różnej formie, np. w muzyce, tańcu, plastyce, w słowie lub piśmie.
• niezależna postawa, obrona swoich poglądów i pomysłów,
• poczucie humoru.



Zadaniem nauczyciela jest organizowanie pracy uczniów w celu samodzielnego zdobywania wiadomości, wskazywania im źródeł ich zdobywania, naprowadzanie na właściwe sposoby korzystania z nich, przygotowanie uczniów do samodzielnego szukania wiedzy i jej przetwarzania, a tym samym kształcenie odpowiednich umiejętności umysłowych i praktycznych.
Najwięcej możliwości rozwijania zdolności i aktywności twórczej stwarza praca indywidualna, a przede wszystkim praca indywidualna – zróżnicowana, dostosowana do możliwości poznawczych uczniów, ich uzdolnień i umiejętności.

Warunki wspomagające twórcze myślenie oraz rozwój zdolności:
1. Warunki emocjonalne, stwarzające odpowiednia atmosferę w grupie wychowanków i poczucie bezpieczeństwa:
• akceptacja i uznanie każdego dziecka jako indywidualnej wartości;
• zapewnienie klimatu życzliwości, swobody wyboru działania, osobistego stosunku do wykonywanych czynności;
• pozytywne reagowanie na wszelkie komunikaty ze strony dzieci;
• stwarzanie okazji do przejawiania przez dzieci ciekawości, własnych zainteresowań, odwagi w myśleniu i działaniu;
• otwarta postawa nauczyciela i dzieci na otoczenie i bodźce z niego płynące;
• unikanie osądzania, krytykowania, tłumienia inicjatyw.
2. Warunki metodyczne, związane z charakterem wykonywanych przez dzieci zadań i okolicznościami im towarzyszącymi:
• stwarzanie okazji do swobodnej ekspresji uczuć i myśli;
• troska, by pierwsze kontakty dziecka z nowymi dla niego sposobami działania były pozytywne, im młodsze dziecko, tym mniej powinno spotykać takich sytuacji, w których ucząc się czegoś nowego, doznaje niepowodzeń;
• zapewnienie swobody, co do sposobu wykonywania danego zadania;
• przyznanie prawa do błędów, poprawiania tego co robi, czasu na szukanie, eksperymentowanie, próbowanie;
• rozmawianie o tym, co dziecko zrobiło, co robi i zamierza robić;
• przywiązywanie uwagi nie tyle do efektów działania dziecka, ile do przebiegu i sposobu realizacji;
• unikanie porównywania między sobą prac twórczych dzieci;
• organizowanie bogatego środowiska zewnętrznego, pobudzającego do gromadzenia różnych doświadczeń i dzielenia się nimi z innymi;
• wykorzystywanie w toku działalności szkolnej i pozaszkolnej efektów twórczych działań dzieci.
3. Warunki materialne, umożliwiające dzieciom rozwój zdolności i twórczą działalność z wykorzystaniem rozmaitych środków:
• zapoznanie z różnymi technikami uczenia się, nazywania i wyrażania własnych myśli i przeżyć;
• organizowanie wielostronnych kontaktów ze środowiskiem przyrodniczym, społecznym, kulturalnym i technicznym w formie poznania bezpośredniego i pośredniego;
• zapewnienie kontaktu z różnorodnymi dziełami sztuki oraz ukazywanie sposobów ich poznawania, uwrażliwianie na wartości w nich zawarte.


Cele ogólne pracy z uczniem zdolnym
1. Identyfikowanie uzdolnień i zainteresowań dzieci.
2. Wyposażenie uczniów w usystematyzowane podstawy wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie, kulturze, ze szczególnym uwzględnieniem wiedzy matematycznej i przyrodniczej.
3. Rozwinięcie zdolności poznawczych, zwłaszcza zdolności do samodzielnego, krytycznego myślenia i działania.
4. Wdrożenie uczniów do dostrzegania, formułowania i rozwiązywania teoretycznych i praktycznych problemów.
5. Ukształtowanie uzdolnień i zainteresowań kierunkowych.
6. Ugruntowanie umiejętności uczenia się i organizacji pracy samokształceniowej – indywidualnej i zespołowej.
7. Ukształtowanie poznawczych postaw twórczych.
8. Ukształtowanie postaw społeczno-moralnych.
9. Wyrobienie pożądanych cech charakteru, takich jak: poczucie obowiązku, pracowitość, wytrwałość, dokładność, systematyczność, odpowiedzialność.
10. Rozwój świadomej dyscypliny i odpowiedzialności za wypełnianie podjętych przez uczniów zadań.
Formy pracy z uczniem zdolnym:
• praca w grupach o podobnym poziomie uzdolnień, gdzie zadawane są zadania trudniejsze dla grup zdolniejszych,
• praca w grupach, w których uczniowie uzdolnieni pełnią rolę liderów, a praca może być formą konkursów,
• wykonywanie pomocy dydaktycznych - w formie prezentacji lub strony www,
• przygotowanie przez uczniów nagrań, prezentacji multimedialnych zawierających rozszerzony materiał programowy,
• współtworzenie szkolnej strony www zawierającej aktualności z życia szkoły za pomocą nowych programów i technologii (Macromedia Flash ),
• przygotowanie do konkursów i informatycznych poprzez poznawanie nowego, nie objętego programem materiału,
proponowanie uczniom nowinek książkowych, ciekawych programów w Internecie, kursów metodą online, ciekawych adresów stron internetowych oraz innych źródeł do wykorzystania

Wybrane metody pracy z uczniem zdolnym
1. Metody problemowe
• aktywizujące: dyskusja dydaktyczna (burza mózgów, śnieżna kula), gry dydaktyczne, metoda ról, drama.
• operatywne: praca z mapą, analizowanie diagramów, schematów, rysunków.
2. Metody eksponujące
• Modelowanie
• ćwiczenia techniczne (wykonywanie map, rysunków, diagramów),
• rozwiązywanie zadań (obliczanie),
• metoda projektu,
• metody badawcze, obserwacje, eksperyment, wywiad).
3. Metody programowe
• z użyciem podręcznika,
z użyciem komputera.

Działania nastawione na rozwijanie zdolności
1. Szybszy rozwój uczniów zdolnych
• karty samokontrole ułożone tematycznie,
• karty rozwoju (rozszerzające), zawierające materiał o szerszym zakresie i wyższym poziomie trudności,
• karty samokształceniowe do wyboru przez uczniów,
• karty uzupełniające dla uczniów mających luki w opanowaniu wiedzy.
2. Wyposażenie dzieci w większy zakres wiedzy
• przydziały indywidualne (np. prace twórcze wymagające specjalnych zdolności),
• zajęcia pozalekcyjne poświęcone rozwijaniu szczególnych zdolności.
3. Umożliwienie dzieciom zdolnym uzyskania wiedzy o wyższym poziomie trudności, zgodnie z ich poziomem rozwoju intelektualnego, poziomem zdolności i uzdolnień
• kształcenie wielopoziomowe – różnicowanie poziomu trudności,
• łączenie problemowej metody kształcenia z wyodrębnieniem grup dzieci o różnych predyspozycjach do nauki,
• dobór właściwych środków dydaktycznych w celu wywołania przeżyć uczniów.
4. Kształtowanie uczniów zdolnych myślenia twórczego, rozwijanie oryginalności
• zachęcanie uczniów do poszukiwania nowych rozwiązań (stosowanie nauczania problemowego),
• rozwijanie cech osobowości uznanych jako szczególnie potrzebne w procesie myślenia twórczego: wytrwałości, niezależności sądów, silnej motywacji do działania, do zachowań oryginalnych),
• rozwijanie dyspozycji twórczych u uczniów uzdolnionych artystycznie.

Etapy pracy z uczniem zdolnym
1. Organizacja wstępna
• wyłonienie z całej grupy uczniów zdolnych,
• wprowadzenie w techniki pracy,
• ustalenie kanałów wymiany informacji,
• przygotowanie i przedstawienie uczniom zadań do wykonania i programu pracy.
2. Praca samodzielna i niezależna oraz w różnym stopniu indywidualna
• ustalenie programu działań, form i organizacji pracy oraz sposobów demonstrowania jej rezultatów,
• realizacja planu pracy indywidualnej i grupowej,
• konsultacje z nauczycielem,
• wspólne sesje, poświęcone omawianiu przebiegu pracy i ocenie jej rezultatów,
3. Podsumowanie wyników i sformułowanie wniosków
• ponowne przemyślenie omawianego problemu,
• krytyczne ocenienie prac własnych i cudzych.

Efekty działań - uczeń potrafi:
- samodzielnie i aktywnie uczestniczy w lekcjach,
- ma rozbudzoną potrzebę samorealizacji (bierze udział w konkursach, olimpiadach),
- potrafi i chce samodzielnie korzystać z dodatkowych źródeł wiedzy,
- w pełni wykorzystać swoją wiedzę i pomaga innym w rozwiązywaniu problemów,
- bierze czynny udział w życiu innych,
- chętnie uczestniczą w zajęciach pozalekcyjnych;
-rozwijają umiejętności myślenia twórczego;
-konsekwentnie realizują zadania o różnym charakterze;
- prezentują wyniki pracy twórczej ( udział w różnego rodzaju konkursach przedmiotowych, artystycznych; sportowych itp.),
-umacniają się w poczuciu własnej wartości

Nauczyciele:
-uwzględniają aktualne potrzeby dzieci zdolnych;
-wspólnie z dziećmi rozwiązują problemy zespołowo i pracują różnymi metodami aktywizującymi;
- wyzwalają w uczniach zdolnych inicjatywę , motywują do pracy twórczej;



Sposoby realizacji programu:
1. Wyszukiwanie młodych talentów za pomocą narzędzi i procedur rozpoznawania uzdolnień dzieci.
2. Monitorowanie rozwoju dzieci objętych programem (karty obserwacji).
3. Promowanie dzieci uzdolnionych na terenie placówki i poza nią poprzez:
• udział w konkursach;
• aktywne uczestniczenie w dodatkowych zajęciach plastycznych;
• prezentacje prac dzieci na wystawach w placówce („Pomarańczowa Galeria”),
wystawach stałych i okazjonalnych, zdobiących sale plastyczna,(jako forma wyróżnienia), i w Internecie
• udział uczniów w przedstawieniach teatralnych (przygotowywanie plakatów, strojów i dekoracji),
• udział w wernisażach plastyczne;
• uczestniczenie w szkolnych projektach,
• nagradzanie uczniów zgodnie ze szkolnym systemem
nagradzania uczniów;

Zadania nauczyciela plastyki wynikające ze specyfiki realizacji programu:

• Zebranie dokumentacji na temat zainteresowań i osiągnięć dzieci z okresu poprzedzającego naukę w naszej placówce,
• Kompletowanie dokumentacji o osiągnięciach,
• Zgłaszanie dziecka do Zespołu Wspierania uzdolnień,
• Dbałość o ogólną sytuację dziecka w placówce, czyli inne traktowanie przez nauczycieli przedmiotów (jeśli okaże się konieczne);indywidualne terminy zaliczeń partii materiałów w razie nieobecności uzasadnionej indywidualizacją nauczania(np. z powodu konkursów, olimpiad itp.)
• Kontakt z pedagogiem szkolnym, jeśli wymaga tego sytuacja ucznia, pamiętać należy, że uczeń zdolny może być dzieckiem trudnym;
• Natychmiastowe przekazywanie informacji o sukcesach dziecka objętego programem,
• Natychmiastowe zgłaszanie ucznia, który odniósł sukcesy w jego przedmiocie (brał udział w pozaszkolnym etapie konkursu o charakterze przedmiotowym lub interdyscyplinarnym);
• Zgłaszanie ucznia, który wybija się na tle klasy
• Indywidualne traktowanie każdego ucznia zgłoszonego do programu;
• Uwzględnienie oczekiwań i sugestii wychowawcy w stosunku do uczniów zgłoszonych z innych przedmiotów;

Obowiązki dyrektora szkoły:
• uczestniczenie w pracach zespołu;
• nawiązywanie szeroko pojętej współpracy instytucjonalnej
• poszukiwanie sponsorów dla inicjatyw wymagających dofinansowania;


Ewaluacja działań:
1.Ewaluacja weryfikująca definicję ucznia zdolnego w miarę potrzeb, nie częściej niż co trzy lata.
2. Ewaluacja Programu z uczniem zdolnym po roku szkolnym 2010/2011,
3. Ankietowanie uczniów i rodziców,
4.Ocena konkursów pod względem rozwoju uzdolnień dz
Informacje dodatkowe:

Warto pamiętać, że:
• najważniejszym etapem życia, w którym można wpływać na wszechstronny rozwój dziecka, jest okres od urodzenia do 10 roku życia. Pierwsze lata życia dziecka mają szczególne znaczenie dla rozwoju w okresach późniejszych;
• najkorzystniejszy z punktu widzenia przyszłości dziecka jest rozwój wszechstronny i harmonijny, zakłócenia w jednej dziedzinie mogą bowiem powodować ograniczenia w pozostałych;
• w im większym stopniu działanie pobudzające rozwój zdolności angażuje energię, zapał i umysł dziecka, tym intensywniej rozwijają się jego zdolności;
• mimo predyspozycji niektóre zdolności nie ujawniają się i nie rozwijają, jeśli dziecko nie ma odpowiedniej pomocy, zachęt, ukierunkowania, możliwości ćwiczenia i sprawdzania się;
• dzieci wdrożone do twórczego myślenia na początku swojej kariery szkolnej nabierają nawyków samodzielnej, twórczej aktywności w różnych dziedzinach;
• ważny jest stosunek najbliższego otoczenia dziecka do uczenia się, do nabywania nowej wiedzy i umiejętności. Jest to postawa zachwytu nad rozwojem dodatnich cech u dziecka, postawa szacunku dla kompetencji intelektualnych i społecznych, zachowania, które są dla dziecka bodźcem do ciągłego rozwoju;
• w niesprzyjających warunkach rozwój zdolności może ulec częściowemu lub prawie całkowitemu zahamowaniu.

By rozwijać zdolności uczniów, należy pamiętać o:
• stopniowym zwiększaniu wymagań, jednak nie przekraczając możliwości ucznia,
• ciekawym prowadzeniu lekcji – wprowadzeniu inspirujących elementów materiału, wykorzystaniu wiadomości pozaszkolnych, prowadzeniu zajęć w oparciu o pracę grupowa uczniów i samopomoc koleżeńską,
• realizacji indywidualnego toku nauczania z poszczególnych przedmiotów lub przenoszeniu do klas programowo wyższych z jednego lub kilku przedmiotów, o ile jest to uzasadnione względami społecznymi,
• zachęcaniu do wymyślania, tworzenia rzeczy w sposób społecznie użyteczny, oryginalny i dotychczas nieznany,
• uczeniu twórczego rozwiązywania problemów, motywowaniu do samodzielności i podejmowania inicjatyw,
• zachęcaniu do konfrontacji wiedzy w konkursach, olimpiadach,
• wskazywaniu dodatkowych źródeł wiedzy oraz inspirowaniu do korzystania z rozmaitych zajęć pozalekcyjnych w celu rozwijania zainteresowań oraz aktywności poznawczej,
• stwarzaniu atmosfery akceptacji, wyrażaniu zadowolenia z sukcesów, uczeniu przyjmowania uwag i radzenia sobie z niepowodzeniami.